кіметті-Премьер министрі

Мжіліс

За мтіндері

азастан Республикасындаы мемлекеттік билікті сызбасы

- республикалар одаынан тратын мемлекет ыдыраанда болмай трмайтын экономикалы дадарысты бастан кешіріп, одан тезірек шыу жолдарын арастыру, ол жолда еліміз халытарыны менталитетін, табии - экономикалы жне интеллектуалды ресурстарды, ішкі жне сырты саяси ахуалды жне т.б. айтарлытай аиаттарды ескеру керек болды;

- ол жеткен туелсіздігімізді орау жне ныайту масатында ішкі саяси жадайды ушытырмау ісін еліміздін ораныс кштерін жаадан жасатау жмысымен штастыру керек болды;

- крші жне алыстаы елдермен дипломатиялы, саяси, экономикалы жне гуманитарлы байланыстарды орнатып, оларды жан-жаты дамыту керек болды;

- отанымызды зындыы 15 мы шаырымнан асатын шекарасын длірек анытап, "іргемізді" бекітіп алу масатында кптеген жне кезек кттірмейтін саяси-экономикалы мселелерді шешу керек болды;

- мемлекетті унитарлы болмысын ескере отырып, оны леуметтік-шаруашылы жйесін тікелей (вертикаль) жне клдене (горизонталь) басару жйесін алыптасан жадайа сйкес шапшаыра жетілдіріп отыру керек болды;

- елімізді саяси жне леуметтік-экономикалы дамуы баыттары мен стратегиясын негіздеп, оларды сатылап іске асыруды тбегейлі мселелерін зара логикалы байланыста шешіп отыру керек болды.

рине, осы жоарыда аталан проблемаларды ойластырып шешуде парламентті рлі айтарлытай екені белгілі. Мемлекеттік рылыс пен экономикалы крылым трі мен баыттарыны занамалы негізін алыптастырудаы оны рлі тіпті блекше. Дей транмен тап сол кезеде оамды мір талабынан туын-даан крделі мселелерді жедел шешу мддесіне тек парламеттік кзараспен келу уаыт жаынан ыыласа алып келер еді.Осыны з уаытында тсінуге экономикалы, саяси-леуметтік жне оамды дамуымыза жанашыр болып жрген алдыы атарлы айраткерлер мен саясаткерлерді интеллектуалды дегейіні жеткені де елімізді баыты болып есептелуге тиіс. Осындай тсіністікті арасында ана Парламент Президеттік билікті кшейту жнінде шешім абылдауы жне соы 15жылды тарихымыз сол шешімні дрыс боландыын длелдеп берді.

Ал, азастандаы ендігі жадай млдем басаша. Еліміз экономикасыны іргетасы аланып, "абырасы" атайды. Оны жылма-жылы су арыны жоары (8-10%) жне траты болып отыр. Шаруашылытаы жетістіктер леуметтік мселелерді де тбегейлі шешуге ммкіндік беріп отыр. Ебекші халыты табысы кбейді, кедейшілікпен кресте жемісін беріп келеді, ызмет жасауа ммкіндігі жо адамдарды мемлекет тарапынан леуметтік орау кшейтілді. Соы 5 жылда халыты табии сімі рбір 1000 адама шаанда 3,09-а кбейіп, 2005 жылы 8,05—ке жетті. Жан басына есептегендегі кіріс пен рбір жмыскерді орташа ебекаысы да осы мерзім ішінде 2 еседей сті. Таайындалан зейнетаы жнінде де осыны айтуа болады. Еліміздегі банк-тік-несиелік рылымдар мен аржылы нары жйесі брыны кеестік республикалармен салыстыранда алдыы атара шыып, бкіллемдік дегейде таныла бастады. азастанны осы дегейдегі экономикалы жне саяси орны да баран сайын айындала тсуде. Оны мемлекеттілік нысандары, оранысты жне интеллектуалды элеуеті кшейтілді, соны арасында халыаралы беделі брын-соды болып крмеген денгейге ктерілді. Осыны барлыы уаытында, біра эволюциялы аидамен жргізілген экономикалы реформалар мен мемлекеттік басару жйесін жетілдіріп отыруды нтижесі ретінде бааланан.

Ендігі жерде мемлекетіміз бен экономикамызды бсекелестілігін арттыру, сйтіп алдыы атарлы елдер санатына осылу масатында саяси реформаларды іске асыруды ола алуа бден болады. йткені ол шін керекті факторлар, алышарттар, экономикалы ммкіндіктер, ішкі жне сырты саяси жадайлар жасалды. Сондытан да Ел Басшысы биылы халымыза арнаан "Жаа лемдегі жаа азаастан" атты Жолдауында да, азастанды демократияландыруды жаа сатыа ктеру жніндегі Парламент мжілісінде (16.05.2007ж.) жасаан баяндамасында да тек леуметтік-экономикалы мселелерді ана емес, саяси мірімізге енгізілетін згерістерді негіздеп берді. Оларды кпшілігі алдымыздаы 10 жыл аясында жзеге асырылуы керек.

Е уелі аталмыш Жолдауды негізгі аидаларына тоталуымыз дрыс болар еді. ысаша айтанда, оларды мн-маынасын тмендегіше топтауга болады:

— халыты табысы мен л-ауатын сіру, сйтіп оны мір сру денгейін ктеру масатын іске асыруа саннан грі сапалы сипат беру; Бл маызды интегралды крсеткіш - адами даму индексін (адамдар міріні орташа затыы, денсаулы пен білімділік дегейі, жан басына шаандаы жалпы ішкі нім клемі) едуір жоарылауа ммкіндік туызады;

- огамды жне экономикалы мірімізді жан-жаты жаырту жне осы масатта іске асырылатын шараларды басыылытарын анытай отырып, оларды жеделдету;

— лемдік экономиканы дамуы мен жаандану рдісі зандылытарын теориялы-діснамалы негізде натылай отырып жне зімізді бсекелестік артышылытарымызды тиімді пайдалана отырып бсекеге нерлым абілетті елу елді ауымдастыына кіру баытына арай жедел арынмен жылжуымызды амтамасыз ету;

- азастанны жаа кезедегі негізгі міндеттерін (экономикалы суді басару, ірлік экономиканы сапалыдамуы, деуші секторды тиімді дамыту, ндірісті шикізатты емес секторын ртараптандыра дамыту, осы заманы инфрарылымды дамыту, "парасатты экономика" негіздерін алыптастыра отырып оны инновациялы экономика дамуымен уштастыру, леуметтік саланы нары аидаттары негізінде дамыта отырып, оны атаулы леуметтік олдаумен сйкестендіру, саяси жйемізді жаартуды леуметтік-шаруашылы міріміздегі жадаяттармен сйкестендіру, халыаралы тжірибені біз шін отайлы жатарын ескере отырып кімшілік реформаны сатылап іске асыру жне елімізді Орталы Азия ірі мен лемдік оамдастытаы жетістіктерін ала апара беру) орындауа барлы кімшілік-экономикалы тетіктер мен интеллекгуалды ресурстарымызды тиімді пайдалану:

- жана азастанды ру шін халыты патриотизмі мен саяси еріктілігін шешуші факторлар ретінде пайдалану. Бан оса осы жолдауды П-ші блімінді Ел Басшысы "Ішкі жне сырты саясатымызды аса маызды 30 серпінді баытын айындап берді. Олар тмендегідей атаулармен 6 топа бліп арастырылан:

1. азакстанды азір олымызда бар ммкіндіктерді айындау мен пайдалану, сондай-а жаа бсекелестік артышьшытар алыптастыру арылы лемдік экономикаа ойдаыдай кіріктіруге баытталан мемлекеттік саясат.

2.ртараптандыру, инфрарылымды дамыту жне жоары технологиялы одан рі индустриландыру негіздерін жасау арылы азастан экономикасыны суі мен трлаульшыын басаруа баытталан мемлекеттік саясат.

3. Ебек нарыы дамуыны серпіні мен келешегіне сйкес келетін білім беру жне ксіптік айта даярлауды халыаралы стандарттарын амтамасыз етуге баытталан мемлекеттік саясат.

4. Осы заманы леуметтік саясат: басты назарда-адамдарды сранысы мен ажеттіліктері жне жмыс орындарынжасатау.

5. Жаа кезені ыытына арай саяси жне кімшілік даму.

6. азастанны жаа ірлік жне геосаяси жауапкершілігі.

Бл топтамаларда крсетілген баыттар "азастан-2030" Стратегиясы аясында алдаы 10-шаты жылда іске асырылуа тиісті стратегиялы мні бар шаралар жйесі болып табылады. Оларды саяси - йымдастырушылы жаы Президентті жоарыда крсетілген Парламент мжілісіндегі сзінде айыныра крініс тапты. гіме, е алдымен, елімізде іске асырылатын саяси реформаларды негізін алау шін Атазаымыза енгізілетін згертулер мен толытырулар жнінде болып отыр. Олар жнінде Ел Басшысы стіміздегі жылы мамыр айыны 16-ші жлдызында Парламент палаталарыны бірлескен мжілісінде арнайы сз сйлеп, жааы згертулер мен толытыруларды 2 жыл бойы жргізілген дайындьщ жмыстарыны орытындысы ретіндегі оларды толы мтінін осымша ретінде беріп отырмыз.

Ол мні мен маынасын ашып берді жне экономика мен леуметтік жадаятымыз жасараннан кейін енді саяси реформалара адам басатын кн туанын длелдеп, оларды негізгі астарлары мен баыттарына тоталды.

- кіметті тек Президент алдында ана емес, сондай-а ендігі жерде Парламент алдындаы жауапкершілігін жоарылату арылы мемлекеттік басару ызметіні тиімділігіне, жоары сапасына жне ашытыына ол жеткізу;

- олара ол жеткізу баытындаы маызды шара ретінде Парламент пен оны палаталары тарапынан кіметке сенімсіздік білдіру рдісін жеілдету жне ол шін брыныдай депутатгарды дауыс беруіні штен екісін емес, жй кпшілік дауыс беруді есепке алу;

- ендігі жерде Премьер-Министрді Президентті тиісті жарлыымен таайындауды Мжілісті партиялы фракциял арымен аылдасаннан кейін Мжіл іс депутаттарыны кпшілігіні келісімімен ана іске асыру;

- оамды бірлестіктер мен саяси партиялар ызметін мемлекет тарапынан аржыландыру жне сол арылы оларды саяси міріміздегі рлін жоарылату;

- жергілікті зін-зі басару жйесіне кшу жне оны алышарты ретінде облыстар, республикалы маызы бар алалар мен Астананы кімдерін сйкес маслихаттарды келісімімен таайындау;

- сот жйесін жне оны жмысын жетілдіру;

- халыаралы келісім мен азастан халы Ассамблеясын ныайта беру;

- азаматты оам институтгарын олдап отыру масатында жйелі шараларды іске асыру;

- азаматтарды ыы мен бостандыын орау жйесін ныайту жне т.б.

Осындай клемді згерістер мен толытыруларды Атазаымыза енгізу (бл жнінде Парламент толыанды шешім абылдады) еліміз тарихындаы жне оны саяси міріндегі айтулы уаиа болды жне бны тек ана отанды емес, дние жзіне танымал шетелдік саяси айраткерлер де растап отыр. Ендігі жерде азастандытар Парламент пен саяси партияларды оам дамуындаы рлі кшейтілген жадайда, біра Президенттік басару аясында мір сретін болады.

 

орытынды:

Мемлекет кез келген оамды-экономикалы жйеде згеріссіз алатын зіні ауіпсіздігін амтамасыз ету функциясымен атар отайлы институционалды-рылымды згерістерді жзеге асыруды жне нарыты механизм кемшіліктеріні орнын толтыруды з міндеті етіп ояды. Азаматты оам — саяси жйеден туелсіз рекет ететін жне оан ыпал етуге абілетті леуметтік арым-атынастар мен институттарды жне жеке индивидтер мен леуметтік субъектілерді оамдастыы.