Абан ораларын жобалауды нормативтік базасы.

Жоспар

1. Кіріспе.........................................................................................................2

2. Негізгі блім...............................................................................................6

2.1.1.абан ораларын жобалауды нормативтік базасы ......................8

2.1.2.ора-жай бліктерін зоогигеналы трыдан баалау ...................12

2.2.Ветеринариялы-санитариялы нысандара ойылатын зоогигиеналы талаптар (и сатаыш, лексені утильдейтін орын жне т.б.) жне оларды беріктілігін сатайтын шараларды белгілеу..............................................15

2.3.абандарды азытандыру жне шоша азыына ойылатын санитариялы-гигиеналы талаптар (азы оймасын есептеп шыару, мал азыын санитариялы трыдан баалау) жне азыты санитариялы сапасын сатайтын шараларды белгілеу.......................................................17

2.4. Суа жне су кзіне ойылатынсанитариялы-гигиеналы талаптар (ішетін суды санитариялы баалау туліктік су ажеттілігін есептеу, суды залалсыздандыру) жне оны санитариялы сапалылыын сатау шараларын белгілеу.........................26

2.5.абан шаруашылы нысандарын инфекциялы аурулардан сатау профилактикалы санитариялы шараларын белгілеу............................... 28

2.6.Антропозоонозды аурулар жне оны алдын-ала сатандыру шаралары..36

Орытынды....................................................................................................38

4. олданылан дебиеттер ............................................................................ 39

Кіріспе

Шоша шаруашылыыны маызы

азастан Республикасыда нарыты экономика алыптасан жадайда елімізд туелсіздігін амтамасыз етуді басты мселелеріні бірі- жеткілікті азы-тлік орын ру болып табылады.

Республикада азы-тлік проблемасын шешуде шоша шаруашылыыны алатын орны ерекше. Бл елімізді ет орын жедел трде толытыруа ммкіндік беретін мал шаруашылыыны айрыша бір саласы.

азіргі кезеде азастанда ндірілетін барлы етті 13 % шоша етіні лесіне тиеді, ал Туелсіз Мемлекеттер Достастыында 30 %-а дейін жетеді.

Азытау кезеі

азастан Республикасыда шоша шаруашылыымен негізінен 13 облыс айналысады. сірілетін 13 тымны ішінде е кп (93 %) лес ірі а тыма тиеді, ал отанды селекционерлер шыаран жетісу тымы – 4,5 %, Асайды ара ала шошасыны тымды тобы – 0,7 % райды.

Шоша еті мен майлы таамды нарлылыы мен дмдік асиеттерімен ерекшеленеді. Мселен 1 кг шоша етінде 2500 ккал, ал сиыр етінде 1500 ккал энергия бар.

азір жер жзінде практикалы мні бар шоша тымдарыны саны 100-ден асады, ал аз санды жне рып бара жатандары 400 тартады, е німді тымдардан I кезекте ірі а жне ландрас тымдарыны бас саны

сіп келеді. Мселен, барлы асыл тымдарды ішінде бізді елімізде ірі а шоша –85 %, ГФР мен Данияда ландрас 90 %.

Шоша еті мен майы таамды шоша етінде 2500 ккал, ал сиыр етінде-1500 ккал энергия бар. Шошаны ттас етінде орташа аланда 25 пайыз блшы ет, 38 пайыз май жне 10 пайыз сйы лпалары бар. Ет нерксібіні бкілодаты ылыми-зерттеу иниститутыны жне баса да ылыми-зерттеу мекемелкеріні зерттеулеріне араанда шоша еті баалы белоктара, барлы аминышылдарына, миниралды заттар мен В тобыны витаминдеріне бай. Адам азасын ауыстырылмайтын май ышылдарымен амтамасыз етуді маызды кзі-тері май лпасы-ыртысмай жоары таамды нарлылыымен бааланады. ыртысмайды мндай таамды нарлыымен бааланады. ыртысмайды бндай таамды асиетіні лкен практикалы мні бар, сондытан да ол екеулі млшерде (20-25 пайыз) ртрлі шжытара осылады. Шоша емі мен ысты кнсервіленеді, оны тздау мен атау бл таамны нарын арттыра тседі. Шоша етінен шжытарды ртрлі сорттары, сае еттері, вечина, рулеттер, буженина, грудинка, корейка жне т.б. жоары сапалы таамдарды те мол ассортименті дайындалады.

Шоша еті мен майыны жоары таамды асйеті дниежзіні кптеген елдерінде шоша еті пайдалануды лес салмаыны атауына себепші болып отыр. Мселен, ет балансыда шоша етіні лесі Данияда -69, ГФР-да -65,9, Польшада -60,5% болып отыр.

Шошаны сойан кезде, оны майы мен етінен баса терісі, ылшыы, ішек-арны, аны сияты нерксіпке вжетті кптеген баалы шикізатар алынады.

Жоарыда айтылан днижзілік ет ндірісіні рылымында шоша еті азіргі тада бірінші орында,оні лесіне 2000жылы-38,8 пайыз, сиыр еті-32,2 пайызы, с еті-4,3 жне баса еттер болан. Шоша етін ндіруде алдыы орында ытай-17,3 млн т, АШ -6,5 млн т, ТМД-5,3 млн т.

Дниежзілік шоша етін ндіру 2000-2004 жылдар аралыында орташа есепен 20,9%-а кбейеді. азіргі замандаы шоша шаруашылыыны зіндік ерекшелігі, пайдалану толытырыш шоша сіру жне жемдуеді арындылыын арттыру ,р жануара есептегенде нім беру ндірісін лайту. Мселен, 80-ші жылдарды басына арай лыбритания, ГФР, Францияда, Дания сияты елдерде аналы шошалардан 13-15-денторай ала бастады жне 1кг сімге орта жмсалан азы шыыны 3,5 кг азы лшемінен артпайтын, орта туліктік сім 600гр аулуа ол жеткізе бастады. Шоша енесін ндіру ртрлі елдерде лкен ауытушылыпен, бір адам адам баласына шаанда 33,2 кг жетті. Соы жылдардаы бл саланы арындылыыны маызды крінісі, шоша баласыны су жне шоша етін ндіруді жоары темпін айтуа болоды. Саланы арындатуды маызды фактырларыны бірі шоша шаруашылындаы селекциялы-тымды асылдандыру жмыстарыны жасарту, брыннан бар немесе жаадан шыарылан тымдарды одан рі жетілдіру.

азіргі жер жзінде практикалы мні бар шоша тымдарыны саны жздени асады, ал аз санды жне рып бар жатандары 400 тартады, е німді тымдарыдан бірінші кезекте ірі а жне ландрас тымдарды бас саны сеп келеді. Мселен, барлы асыл тымдарды ішінде бізді елімізде ірі а шоша-85%, ГФР мен Данияда ландрас -90%. Соы кездерде Пьтрен, Дюрок, Гемшир жне таы басаларыны ареалы кеейіп, молая тсуде. Бан шоша шаруашылыыны барлы жерде дерлік ет баытында дамуы ыпал жасап отыр. Б жанындаы азы-тлік жне ауыл шаруашылыы комитетіні мліметтері бойынша жер жзіндегішошаны саны 850 млн бас. Оны ішінде бірінші орында ытай-340млн бас, ТМД елінде -2,9 млн, оны ішінде-79,5 млн, оны ішінде азастанда-2,9 млн. Мселен, 2001жылы жалпы шоша етін ндіру арта тсіп отыраны байалады. Мысалы,1997жылы жалпы ет ндірісінде сиыр еті-29%. Бізді елімізде жалпы ндірілген ет клеміні ішінде шоша етінде тиесілі лес 34%. Дниежзін ттас араанда бізді елімізде шоша етін ндіру біркелкі емес. Айталы, Еуропада шоша еті 50,7%, Азияда 29,9%,Америкада 18,1%. азастанда шоша етін ндіру жнінен 8-ші орында. Мейлінше аз шыынмен німіні зіліссіз жоары ндірісін амтамасыз ету шін шошаны физологиялы ерекшеліктерімен ндіріс технологиясыны арасында экономикалы тыдан жарасым болуы ажет. Шошаларды физологиялы жне фунционалды ерекшеліктеріне сай жадай жасау-оларды мырын зартып, жоары резисентті болуына, стресске арсы тратылыына сер етеді, німділік потенциалыны мейлінше крінуіне онда ыпал жасайды. Шоша етіні ндірісі 7,3 млн т. Дейін, тоны ішінде застанда 300 мы тонна дейн жету тиіс. Ет ндірісін шапша молайту шін шоша шаруашылыын ндірстік негізінде дамыту ажет. азастанда белгіленіп ойылан жне салынан шоша сіру кешені-7; бірінші-108 мы баса застанда обылысында, 54 мы бас Алматы жне Семей обылыстарыда, 24 мы баса Павлодар, Шыыс азастанда, Ккшетау, останай обылысында. ндірістік ткхналогияны тиімділігі жылына 108 мы басты жемдеугу арналан 26 кішігірім кешенні жмыстарыны нтижесімен дйектелді.

Соы уаытта шоша етіні екіншісіне азастанда ндірілетінетті 13%-келеді,ал ТМД –да барлы ндірілетін етті лесіні 50%-надейін шоша етті урайды.Солтстік Америкада-36%,біра Шыыс жне Африка елдерінде дет рыпа байланысты шоша етіні лесіне 7-ден 18%-а дейін келеді.Баса ауыл шаруашылы малдарыны сіп жетілуіне араанда да шоша саныны суі арындай тсті.

азастанны барлы обылысында шоша тмауын сірумен айналысады.Соларды ішінде шошаны ірі а тымыны маызы жоары,себебі азастанда сірілетін шоша тмауыны 93%-ын осы тым райды.Ал,азастанда шыарылытын Жетісу тымы-4,5%,Асайды ара ала тымды шоша тобы -0,7 лесін райды.

Шоша шаруашылыы республикамызда азы-тлік жоспарын шешуде те маызды рль атарады.Осы міндеттерді шешуде жне халыты етпен амтамасыз ету мселесін шешу барысынды,мал шаруашылыыны е тез жетілетін саласы ретінде шоша сіруді маызы зор.

азіргі шоша етін ндіру технологиасыны негізгі кешендерінде етті тотаусыз ндіру болып табылады,ол шіншошаларды бір цехтардан екінші блмеге ауыстырып отырыды:оларды ашыру,буаз аналы шошаларды стау, туан аналытарды ктіп –бау,торайларды сіру жне бордаылау.Осы технологиалы цикл етті збей ндіруді кепілі болып табылады.

Торайларды тууынан бастап етке ткізу уаыты-222 кнге созылады,оларды 26 кні-емізу кезеі,сіріп-бау-80 кн,бордаылау-116 кн.сіру жне бордаылау те жоары німділікті талап етеді.Бір айлыында тулік су -230г,болып-сіру кезеінде(26-дан 106 кнге дейін)-400г,ал бордаылау кезінде -600-650г дейін жетеді.лкен кешендерде шошаны ешайда шыармай,ал буаз аналы шошаларды 32 кнгі буаздвлыына жне емізу циклына толы уаыта дейін стайды.Ал бордаылау кезіндегі шошаларды сйы заттармен(бр блім азыа 3 блім су осып)таматандырады.

ндірістік негізінде шоша етіні ндірудегі е басты мселе,шошаларды ндылыы жоары рамы жеммен амтамасыз ету болып табылады,азастанда Алтын дермен корпороциясын 54мы баса есептелінген кешенінде 20-25 мы бас шоша сіріледі,бл кешенні жмысы здіксіз шоша етін ндіру.Жоарыда айтылан технологиялы циклды барлыы дерлік жоары дегейде орындалады.Барлы шошалар рама жеммен белгілеген рецептура бойынша жемделеді.Айына 70 тонна ет здіксіз технологиямен ндіріліп отырады.

Негізгі блім

сіп келеді. Мселен, барлы асыл тымдарды ішінде бізді елімізде ірі а шоша –85 %, ГФР мен Данияда ландрас 90 %.

абан ораларын жобалауды нормативтік базасы.

азіргі уаытта р жеке шаруашылытар мала арналан рылыстарын з аржыларымен жргізеді. Мал ораны жасау е алдымен

Жобалау – рылыс салуды алашы да маызды кезеі.
Жобалы тапсырма – жобаа талап пен негізгі міндеттер крсетілген жобалауды алашы сатысы.

Дербес жоба – айрыша сирек обьектілер шін жасалынады. Ол кбінесе экспериментальды болып келеді. Оны имаратты немесе кешенді былыстарды тек 1- а рет салу шін олданылады. Жобалау жер бетіні жадайына, орнына, климатына, геологиялы, гидрологиялы жне т.б. наты жадайлара арай жргізіледі.

Экспериментальды жоба - тікелей ндірістік жадайларда жаа техникалы шешімдерді мият тексеру ажет болан жадайда жасалады.Оны зерттеу негіздерінде: жануарларды ктіп бауды жаа технологиясы, ндірістік процесстерді механикаландыр мен автоматтандыруды айрыша жйесі, рылысты жаа шешімдер жне т.б.

айта олданылатын жобалар барынша стті жасалан дербес жобаларды айтадан олдану керек болан кезде пайдаланылады.

Типтік жоба – біртекті объектілерді жаппай салуа жне олдануа арналан. Олар зіні орны мен негізгі параметрлері жаынан кп олдануа болатын жобалы шешім. Типтік жоба рылыс-монтаж жмыстарыны нын тмендету есебінен рылыс алу нын крт ысартуа ммкіндік береді.

Жмысшы жобаны типтік жоба бойынша салынатын ксіпорын нысандарына жасайды. Оан мыналар ажет: жалпы тсініктемелік жазба, рылысты йымдастыру, сметалы жат, жмыс жобасыны паспорты, жмысшы жаттары.

- Елбасы 2011 жылы Жолдауында елімізді ауыл шаруашылыындаы ебек німділігі 2014 жыла арай 2 есе, ал 2020 жыла таман 4 есе артатындыын атап ткен болатын. Азы-тлік ауіпсіздігін амтамасыз ету мселесі де мемлекет басшысыны назарынан тыс алан емес.

100-баса арналан жоба

500 баса арналан жоба

Арнайы азытандыру блмесіні жобасы

ора абырасыны соылу лгісі

Арнайы желдетуге арналан терезелері.