Ораларды боліктерін зоогигеналы трыдан баалау
Мал, с жне а шаруашылытары шін кп жадайда бр атты ора-жайлар салынады. Олар тік брышты тзу болып келеді жне бір-біріне зара байланысты жекелей конструкциялы элементтерден трады.
Олар тіректі жне оршау болып блінеді. й-жайды негізі тіректі элементтеріне имаратты ірге тасы, абыралары, едені мен тбелері жатады. Олара катты кш салма тседі, температураны сері де мол. Сондытан да олар аса берік, мыты материалдан жасалады.
Тіректі элементтерді орналасу еректеліктеріне арай имаратты мынадай типтерін анытауа болады. Каркассыз трі (тіректі абыралары бар). Олар –зара байланысан абыралар мен жабындылардан тратын атты да берк орап. имараттарды сыртты жне ішкі абыралары тбені жабындыларынысалмаын ктерірп трады. имаратты мндай трлері мал шаруашылыы обьектілері мен баса рылыстарын салуда кеінен пайдаланылады.
Ал каркасты трі-тіректерден, кеспелтектерден, негізі жне осымша рылыс фермаларынан немесе тіреулерден, ригельдер мен плиталардан ралан ауымды жйе. Каркас –имаратты негізі тірегі, ол ендік жіне бойлы элементтерден трады. Каркас типті ора-жайа тн сипат оларды жмыс ерекшеліктеріне арай наты блінуі (тіректі жне ораушы). ораушы элменттер (ішкі-сырты абыралар, едендер, оршаулар, есік-терезе ойытары) й-жайдый ішін ауаны зияндысерлерінен сатайды. Соларды кмегімен ора-жайларды ішінде алыпты темпераура мен ылалды, акустикалы жадайсаталып трады. Сонымен атар осы екі элементтер бірігіп, орта ызмет атаратын жадайлар да болады. Оан абыралар, каркассыз ора-жайлара жабыныш материялдары жатады. ора-жайды негізгі конструкциялы элементтеріне табан, ірге тас,абыра, еден, тбе, шатыр жне т.б жатады.
ора-жайды табаны. Мал шаруашылыындаы рылыстары шін негіз болып ірге тасты асты мен жан-жаындаы топыра абаттары бар, имарат салмаын ктеріп тратын оны берік болуына сері тиетін топыра абаттары болып саналады. Кез келген рылысты беріктігі мен бекемдігі е алдымен осы табана байланысты. Табаны берік, біркелкі, ра, кем дегенде 2-3 сантиметрден ана отыратын жне жылжмайтын болуы тиіс.
Ірге тас. Бл имаратты барлы тіректі элеметтерін стап тратын жерастындаы блігі. Оан ойылатын негізі талаптар: беріктігі, мытылыы, атмосфералы быстара шыдамдалан, заа жететіндігі, немділігі.
Цоколь (ірге тас стіндегі й абырасыны тменгі блігі)-ірге тасты абырамен жаласатын жер. Циколь негізінен ірге тасты топыра бетіне шыып тратын жоары блігі десе де болады. йткені, циколь да, ірге тас табіртекті материялдан жасады. Циколь абыраларды ауа мен топыра ылалдандырынан орап трады.
ора-жай абыралары. абыраларды жылу жне дымыл ткізбеуін амтамасыз ету шін оларды алыдыыескеріледі, немесе аз кш жмсай отырып жылу жібермейтін материалдар пайдаланылады. Гигеналы жаынан кегенде абыралар жылу жібермейтін материялдардан соылан жн. Сондытан абыраларды жылу орайтын асиеті жеткілікті рі жылуды аз ткізетін температуралы арсылы коэффиценті жоары болуы тиіс. Жылуа берік жнеауаны орташа дегейде ткізіп тратын болан жн.
Тбе жапыштар. Континенталды климат жадайында олпр ора-жайды сырты уе кеістігіні былыстарынан сатайды, ыста да, жазда да жылу сатауды жоары дегейде амтамасыз етеді. Тбе жапыштар берік, барынша жеіл, жылды жаз жібектерін, ра, теп-тегіс , су ткізбейтін, атты, заашыдайтын болуа тиіс.
Едендер. Едендер мал ора-жайларыны ораушы элементтері ретінде ызмет етеді. Еденні констуциясы мен материялдары оны ішіндегі микроклимата, санитариялы-гигиеналы жадайлара, жануарларды денсаулыы мен тазалыына, нім сапасыа жне німдлік крсеткіштеріне айтарлытай дегейде серін тигізеді. Мал фермасыны едендері мынандай талаптара сай келуі керек: жылуды аз ткізетін, берік, ажалмайтын, жанбайтын,ттас, тегіс, су ткізбейтін, адамдар мен жануарларды денсаулыына зиянсыз, тазартып-жинауа олайлы, малды трі рекеттеріне тзімді берік болып келуге тиіс.
Монолитті едендер-ол топыра, саз балшы, сазды иыршы тастар, топыра аралас батоннан жасалады. к (известь) пен керамизттен, бетоннан, цемент пен м араластырып жасалан, жинамалы монолитті, кірпіш жне ыш едендер оланылады.
Ааш едендер-саз балшы немесе бетон стіне сзгіленген ааштан тселеді. Мндай едендерді мал кп тратын, тыныатын орындара тсейді. Ааш едендер салуа оай, жылу ткізгіштігі тмен, алайда оларды немі дымылдыы шіруге кеп соады рі тайана келеді.
Керамзитті-бетон едені зауыттарда жасалатын ірі ауымды плиткалардан салынады. Ондай едендер сиыр ораларына жне шоша жататын жерлеге, ат ораларына тселеді.
рама тор едендерді шоша семіртетін оралара (азытандыру орындарына), байлаудаы сиырларды тран жерлеріне жне и шыаратын жерлерге тсейді. рама денелері ааш, темір-бетон, шойын, ыш, аспесті цемент торлардан, металл прокаттары мен пласмассадан да жасауа болады. Сол торлардан и астына седі де, одан кейін жинап келеді.
ораны тбесі. Тбе-имаратты не баса рылыстарды сырты табии серлерден орайтын контуция. Ол-тіректі блімдерден (тіреуші, ферма,аспалар, пенельдер мен баса элементтер) жне сырты жабыныштардан трады. Тбені шатырлы жне шатырсыз етіп салады. Тбені ораныш – тбе жапыш, яни ол тбені су ткізбейтін, атмосфераны былыстарынан сатайтын оранышы болып табылады.
апа, есік жне тамбурлар. Тбе-имаратты не баса рылыстарды сырты табии серлерден орайтын конструкция. Ол- тіректі блмелерден (тіреуіш, ферма, аспалар, понельдер мен баса элементтер)жне сырты жабыныштардан трады. Тбені шатырлы жне шартсыз етіп салады. Тбені оранышы-тбе жапыш, яни ол тбені су ткізбейтін, атмосфераны былыстарынан сатайтын оранышы болып табылады.
апа, есік жне тамурлар. Бларды брі имарат пен баса рлыстарды орайтын, оршаан орта мен жылу алмасып тратын бліктері. апа арылы жылу алмасады. Сондытан оны тыыз, суы кндері атпайтындай етіп жасау керек. апаны бетін ааштан, ал ішін жылу ткізбейтін заттар салынан татайдан жасайды.
Терезелер мен жарытандыру. Терезлереті саны мен млшері имарата ажетті жне сулікттік (архитектуралы) шешімге сай болуы керек. Терезелер-имараттарды сырттан бліп тратын жне табии жары беретін, ішін желдендіріп отыратын ажетті элементтер. Сондытан да терезелерді ауымыны аздыы ажетті жарыты амтамасыз ете алмайды, ал лкен терезелер ора-жай ішін (солтстік аудандарда) салындатып немесе тым ысытып (отстік аудандарда) жібереді.
Терезе кимасы ораптардан, жатаулардан, алдына тселген татайшалардан жне сырты су ашытан трады. Терезелер бітеу, ашылмалы-жаппалы, бір не екі абат йнектелген болып жасалуы ммкін.
Мал ора-жайыны жарытандырылуы-микрокимат туызуды маызды факторы. Алайда, терезе кздеріні саны мен йнектеу аумаыны клеміне байланысты онан жылу сырта шыарып кетіп жатады. Ааш жатаулы бір абаттерезелерді жылу ткізгіштік коэфиценті 5,8 Вт/(м2хС), ал ос абат терезенікі-2,67 Вт/(м2хС).
Ал кшті желсоан кезде терезе арылы шыып кететін жылу млшері 200-300 пайыза дейін артады. Терезені еденнен биіктігі байлауда сталатын мал оралары мен бзау йшіктерінде 1,2-1,3 м, сиырлар бос жретін ораларда -1,8-2,4 м, шоша ораларында кемінде 1,2 м, ой мен с ораларында –кемінде 1 метр, олдан рытандыру пункттілерінде – 0,68 м дегейінде олданып жр. Осындай жадайда ора-жайлар жасы жарытандырылса,жануарлар жаурап, тоа оймайды.
2.2.Ветеринариялы-санитариялы нысандара ойылатын зоогигиеналы талаптар (и сатаыш, лексені утильдейтін орын жне т.б.) жне оларды беріктілігін сатайтын шараларды белгілеу.
К сырты ортаны ластайтын бірден бір фактор болып табылады, ал кей жадайда індеттік жне эпидемиологиялы ауіп тндіруі ммкін. Ауру малдан нжіс арылы сырты ортаа ауру оздырушылары блінеді. Оларды ида саталу затыы температураа, оздырушыны тріне байланысты болады.Жпалы ауруларды оздырушыларыны ида саталу мерзімі бірнеше туліктен бірнеше жыла дейіне, ал гельминттер жмырталары 7-15 айа дейін созылады. Осыан байланысты, жпалы аурулармен ауыратын малдан алынан иды зарарсыздандыру ажет. ою иды зарарсыздандыруда негізінен физикалы жне биологиялы дістері олданылады. Ал химиялы діс сйы иды зарарсыздандыранда иімдірек. иды зарасыздандыруды физикалы дісіне термиялы, электрогидравликалы дістері жне сулелендіру жатады. иды ртеуге арналан жер ошатары тередігі 75 см, диаметрі 75-100 см болады. Тбіне 40-50 см биіктікте клдененен темір тор ойылады. Темір торды асты отына толтырылады, ал стінен и салынады.
Саты ветеринариялы-санитариялы баылау ораларын жобалау жне салу барысында мына кезедер жргізіледі:
-рылысты техника-экономикалы трыдан негіздегенде;
-рылыса жер тадаанда;
-Жобалара ветеринариялы-санитариялы трыдан сараптаанда;
-рылыс кезінде ветеринариялы-санитариялы нормаларды саталуына жргізгенде;
-ораны жобалау негізінде жобалы тапсырмадан басталады.
-Ветеринариялы нысандарды негізгі міндеті – ауруларды алдын алу шараларын, ветеринариялы-санитариялы жне емдеу жмыстарын жргізу, адаалау рі диагностикалы зерттеулерді жргізу болып табылады.
Ветеринариялы нысандара жататындар:
-ветеринариялы емхана;
-ветеринариялы пункт;
-ветеринариялы лаборатория;
-изолятор;
-карантиндік орын;
-к сатаыштар;
-жабы к сатаыш;
-жер бетіндегі к сатаыштар.
