Бикбулатов Фаттых Хейсамович-1924. 3 страница
1944 нче елны 20 октябренд 6 нчы гвардия танк армиясе белн берлект Венгрияне Ньиредхаза шрен азат иткнд дошман снаряды минометка тия. Батарея командиры лейтенант Евгений Лютиков шунда ук лак була.Госманны башына снаряд кыйпылчыгы лг м контузия ала. Яралы хлд аны госпитальг озаталар. Батарея командиры Е. Лютиковка лгннн со Советлар Союзы Герое исеме бирел. Яралары бераз тзлгч Госман кире з частен кайта. Братислава, Цистерсдорф м Вена шрлрен азат итд катнаша. Венаны алганнан со генерал Гани Сафиуллин:
-Рхмт якташ, сынатмадыгыз,-дип Госманны кулын кыса, аны расчетын хрби блкк ткъдим ителен йт.
“Катюша” урнаштырылган автомашинасы белн ул 1942 нче елдан Брянск шреннн башлап 1945 нче елны 9 май кненд Прага шрен кадр барып ит. Купсанлы сугышчан медальлр белн блклн.
Туган авылы Олы шнкк йлнеп кайткач, Госман аганы артта калган кырчылык бригадасына бригадир итеп билгелилр.Бу эшт ул берзлексез 20 елдан артык эшли. Аны бригадасы районда м республикада алдынгылар ртенд була. Аннары колхоз амбарында мдир, лаеклы ялга чыкканчы тзелеш бригадасында эшли.
Госман Шйхетдинов (у якта) авылдашы Хафизов Вазих белн
Тормыш иптше ......белн бер ул, бер кыз трбиялп стерлр. Кызлары Сания В.И. Ленин исемендге Казан Длт университетын уышлы тмамлап Балык Бистсенд укытучы булып эшли. Уллары Газинур урта мктпне тмамлаганнан со Совет Армиясе сафларында хезмт ит. Туган авылында Г. Колхмтов исемендге колхозда шофёр булып эшли. Соыннан Казан шренд з нре буенча эшли.
“Авылдашлар мтбугат битлренд”
“Онытылмас еллар, яки алабута ипие белн кычыткан ашы кыйссалары”
(кыскартылган вариантта)
17.12.2014 “Авыл офыклары” гите. Автор Глназ Зарипова
Сугыш вакыты, аннан согы елларны чесен-тчесен татыган, хзерге вакытта Олы шнк авылында яшче Глсем м Зйтн Гариповаларга кереп килм. Ул елдагы кешелр, хзергелрдн аермалы буларак кычыткан, алабута, юа ашап скнгме сламт м эшк ныклар. Капка тбе, ишегалды баскыч тбен кадр кардан чистартып, пхт итеп себерелгн. Хатын-кызлар яшгнлеге й эчендге чисталык, тртиплектн кренеп тора. Глсем би белн Зйтн би кара-каршы чй эчеп утыралар. Сирк кен сйлшеп алалар, Зйтн би бик к ишетеп бетерми. Шулай да хтере яхшы, балачагы хатирлрен бер д онытмаган. Барысын да ткми-ччми сйли.
Зйтн би тумышы белн Олы Елга авылыннан. Сугыш башланган вакытта аа унбер яшь була. Авылда ир-егетлр белн берг тилрен сугышка алалар. Ул олы бала, зеннн со ике энесе м бер селесе бар. нилре колхозда эшт, бала карау, йорт эшлрен башкару аны стенд.
1945 елны май ае, орчык кадрле кыз кне буе бакча казый. Шулчак хат ташучы тисене ле хбрен китер. бит сугыш тмамланырга бер ген кн калган була. “Сугыш беткнг д сен алмадык, урамда балалар ура, сугыш бетте, дип шатланып кычкырып йрделр”,–ди ул кз яшьлрен сртеп. “Яшь дип сине кем кызганып торсын, яшрг кирк. Авылдашлар белн Кама аръягына болынга печн ыярга йрдем. Тугыз ел Мск лксенд торф чыгару эшенд эшлдем. Аннан бераз акча, клмклек ситсалар алып кайта идем”,–ди ул ткннрне барлап.
Утыз яшен тутырган чорларда итек бастырырга, дип Олы шнк авылындагы туганнарына килгн ирдн Камалетдин исемле егетк кияг алып калалар аны. Сугыштан согы еллар иел булмый. Колхозда эш кп. “Эштн калырга ярамый, яшь баланы кабыктан ясалган арбага салып, амбарга эшк йрдем. Аена 30 тк эш хакы м бер килограмм икмк бирлр иде”,–ди ул хатирлрен яартып. Тормыш иптше Камалетдин абый иде яшеннн икенче группа инвалид. Шулай да озак еллар хат ташучы булып эшли. Ул елларда авыл зур, кп итеп гитлрг яздыралар. Хатлар язышалар. Кн саен зур сумкасын ктреп, авыл буйлап лш ул аларны. Черек бргене д авырлык белн таптык. Сугыш чорында, аннан согы елларда да илне торгызу авыл халкы илксен тш. Сыер асраса, елына 300 литр ст, сарык асраса йон, 40 килограмм ит, тавыгы булса йомырканы хкмтк бирерг кирк. Ике сарыкны берсен итклп, районга алып барырга туры килгн. йд ач, ялангач балаларны ашатырга кирк. Кемг ген иел булды икн ул елларда?
Рсемд: Глсем м Зйтн Гариповалар, уртада кршелре клим Садриева белн.
Глсем би 1927 елгы. тисе авырып киткч, биш класстан ары укый алмаган. “Ач булмас чен сыер, сарык асрадык. Корноухово авылы кырында кача-поса черек брге ыеп, зебезне колхоз кырындагы бер чокырга ташыйбыз. Хуа агайлар крс безне куалар, ыйдырмыйлар. Аннары чокырдагы бргене чистартып йг алып кайтабыз. Балачак бит, бер сыар биялем тшеп калды. Гомеремд д онытасым юк”, –ди ул бала вакытындагы авырлыкларны иск алып. Сугыш вакытында авыл кешелре белн урман кисрг йргннре ле д онытылмаган. «Ул чорны авырлыгын сйлп бетер торган тгел. Урман кисрг баручыларга колхоздан дрт кило он бирлр. Аннан ипи пешербез. Ат артыннан я барабыз, кеше кп, зкк трлек салкын. Чиратлашып бераз атка утырып ял итбз д, яадан ялибез. Бргелребез барганда ук шеп кил. Шуы пешереп ашый идек»,–ди ул авыр сулап. Яшьтн шл бйлрг йрнгн Глсем би. Мамыгын сатып алып, сукыр лампа яктысында шл, оекбашлар бйлп сата торган булган. “Керосинны чират торып ала идек. Ун литрдан да артыгын бирмилр”,–ди би. Башта авыру ти-нисен трбиялгн, аннары энесе Камалетдин йлнгч, алар белн яшп калган.
Кул арасына кер башлаганнан бирле колгозда бригадир булып эшли ул. Иртн наряд биргннн со, авыл буйлап халыкка эш кушып йргн. “Сугыш беткч ат бирделр, аны игеп чыгып кит идем, авылны йлнеп чыгарга иел булды”,–ди Глсем би. 1969 елда авылга электр чыбыгы сузып, электр лампалары тоташтыралар. Дньялар бераз яхшыра башлагач, Глсем би энелре белн яа йорт салганнар. “Олыгайган кнебезд мондый муллыкта яшвебезг сенеп туймыйбыз. Балалар, оныклар сугыш афтен, без кргн авырлыкларны крмсеннр, тамаклары тук, слре бтен булсын, тыныч тормышта яшсеннр иде”,–дип телклр тели алар. P.S. Бгенге кнд бу изге анлы кешелр инде мрмнр.
“Сер бирм, якташ!”
“Октябрь юлы” гите, 18.04.1991.Бакиров Габдерхим
...1965 нче ел.Олы шнк сигезеллык мктбе. Мктп тыкрыгыннан авыл зген таба мабт гдле, иелч адымлы бер ир-ат атлый.
Бераз бара да, артына йлнеп карый.Бу хл бернич тапкыр шулай кабатлана.
Мктпне укытучылар блмсеннн уч тбендге кебек бтен авыл крен.Бу блмдн элеге кренешк карап торучылардан директорны укыту-трбия эшлре буенча урынбасары Габделхак Мифтах улы Мифтахов:
- Ул бтн артына борылып карамас инде-дип куйды.
- Юк, тагын аскарак тшкч, тагы борыла ле- диде мктп директоры Сибгатуллин Габдулла.
м шулай булды да, авыл Советы бинасына иткч, тагын борылып карады, Габдулла Сахип улы Шиапов. Янсе, моннан,зктн ничек крен икн?
Фоторсемнрд: Г.С. Шиапов
Ул вакытта мин д бу авылда мктпт укытучы булып эшли идем ле.Бек ине 20 еллыгы уае белн сугыш кырында лак булган авылдашларыбыз хрмтен, мктп каршысына обелиск тзедек. Аны очына калайдан, кабарынкы итеп, кызыл буяуга буяп, эчен электр лампочкасы куеп, йолдыз ясап куйдык. Габдулла Схипович бек юлбашчыбыз В.И. Ленин портреты ясап, аны, аны мктп бинасы кыегына урнаштырды. Артына борыла-борыла каравы шуа иде.
Язмамны леге сюеттан башлавым очраклы хл тгел иде. Мин моны белн шуны йтсем кил: Габдулла Схипович, вскр рссам, шагыйр, нрс ясарга яис язырга тотынса, шуны ирен иткереп,коеп куя. Ул ясаган портретлар, плакатлар, м аны проекты буенча эшлнгн бу обелиск та озак еллар авылга, мктпк гм м ям биреп тордылар.
Г. Шиапов хезмтлре
Габдулла фнде ул вакытта рсем, сызым м физик трбия дреслрен укыта иде. Казан шренд 3 еллык махсус курсларда укып, белемен д ктреп кайтты. Укытучы булып эшл дверенд кино-фотосючелр, рсем-сызым, чагычылар тгрклре д оештырды. Укучылар бу тгрклрг бик телп йрделр, район бунча ткрелгн ярышларда даими призлы урыннар яуладылар.Укытучы з фнен бик яхшы бел,эзлн, кызыксына иде. Шул вакытта бик талпчн д иде.
ле д хтеремд нык саклана: Казаннан мктпк ниндидер аппаратуралар алып кайттылар. Габдулла Схипович з блмсенд радиоузел оештырды.р класс-кабинетка радио урнаштырды.Тора-бара кп кен класстан тыш трбия чаралары, торле биналарда булуларына карамастан киркле информаия, белдерхлр радио аша гамлг кер башлады.Хэтта дреск звонок радио аша ягырый башлады. Мктп иске булса да,рчак чиста, ялт иткн иде. Биналарны тышкы ягында, коридорларда м сыйныфларда ул эшлгн картиналар, плакат-лозунглар иде.
- Эштн, укытучы булса да, арып кайта торган иде,- ди Габдулла Схиповичны тормыш иптше Тзбир апа ире хакында,- Кайберлр кебек, хзергеч кн узсынга тгел, эшем югары сыйфатлы, йзг кызыллык китермслек, кешелрне куандырырлык булсын дип эшлде ул!
Шул ук вакытта , тп хезмтеннн тыш,мгыятк файдалы эшлрд д актив катнашты укытучы Г. Шиапов. Колхоз партоешмасын амалиев М.В. итклгн елларда, 12 ел рттн агитатор булды. Колхоз идарсе каршындагы, производство участокларында м урамнардагы барлык крстм агитаияне берзе башкарды. Яракан эшеннн авыру сбпле киткч т, тшенкелекк бирелми Габдулла фнде, чын ирлрч ныклык. Тормышка ышаныч крст. Аны балаларын трбиялдге, гаил тормышын рнк алып барудагы хезмтлрен тукталып тормыйча, шуны гына йтсем кил: Габдулла Шиапов, республика, район газеталарыны 1946 нчы елдан бирле штаттан тыш хбрчесе булып тора, редакия белн даими элемтд.Аны тирн эчтлекле шигырлре, прозаик парчалары, фоторсемнре, кн кадагына суккан мкаллре, бизк-орнаментлары газета-журналлар аша кплрг таныш.
-Редакция каршындагы “Кама танары” иади берлшмсе гзаларыны басылган срлрен туплап, берр ыентык зерлнс, яхшы булыр иде –дигн гозерен белгерде.- Куелган хезмтлребез эзсез югалмасын иде!
...Тынгысыз. тормышны, ирд яшне кадерен белче хезмттшем м калмдшем Габдулла Шиапока 10 апрельд 60 яш булды.Шул уайдан аны гомер юбилее белн чын келдн котлыйсы, аа саулык, гаил бхете яадан-яа иади уышлар телисе кил! Сер бирм, якташ!
"Библиотн" аулак йд утыртты, фотолар каратты, хатирлр барлатты
“Авыл офыклары” гите. 29.04.2015.Авторы Лйсн Садреева
Кыш белн яз тарткалашкан, ил-давыллы кичне Олы шнк авылы китапханчесе Глфия Мухаметшина авылдашларын китапханг кич утырырга("библиотн"г) чакырды.
Кршег кер, аулак йлрд утырулар онытылып барганда, авылдашлар аны бу ткъдимен бик шатланып риза булдылар.Табигатьне холыксызлануы да аларны туктатып кала алмады. Кичне Глфия апа кп еллар элек тшерелгн, Наиль абый Салахутдинов тырышлыгы белн яартылган фотолар белн таныштырудан башлады. Килгн апалар бер-берсен уздырып, фотода кргн таныш йзлрг бйле хатирлре белн блештелр. Пионер галстугы таккан, ак алъяпкычлы кызлар арасыннан злрен эзлп тапканда, аларны кзлрендге очкыннарны креп сокландым. йтерсе,алар хзер д,13-14 яшьлек япь-яшь кызлар.Укыткан укытучыларын,араларыннан бакыйлыкка кчкн сыйныфташларын сагынып иск алдылар.
Хатирлр кренлп ,авылыбыздан чыккан шагыйрьлрне шигырьлрен укуга, иатлары белн танышуга кчте. Сгать теллре чаба да чаба...Апаларны аерыласы килми, сйлшсе сзлре д бетрлек тугел. Шул арада,Глфия апа кунакларын тгрк стл янына дште. Тмлп чй эчкн арада,авылыбызны "Урсай", "Шири бабайлар", "Матаука" чишмлрен “урап” кайттылар. Алар белн бер кичг элгем сенеп, кел дфтрем бик кп хатирлрне теркп утырдым. эрберсене келенд никадр хазин саклана икн бит! Кабат очрашырга сз куешып,авылдашларым йлрен таралдылар. Заманында"ме анлы,яшьнп торган шнк"не р кешесене кел сандыгында нинди ген хатирлр сакланмый икн бит! леге сандыкны ача алганнары очен Наиль абый белн Глфия апага бик зур рхмт.
Истлеклр еллар шаукымы арасында югалып калмасын чен, онык-оныкчыкларыгыз белн ешрак уртаклашыгыз авылдашлар!
“Флера Гарипова “Почёт билгесе” орденына лаек булган укытучы”
И. Шакиранов. «Авыл офыклары» гите 13.10.2015
Бай тарихлы мгарифебезд тирн эз калдырган укытучылар кп районыбызда. мен орденга лаек булганнары сирк. Олы шнк мктбенд озак еллар математика укыткан Флера Гарипова н шундый фидакарьлрне берсе.
Ккрген “Почет билгесе” ордены бизи аны. Шушы кннрд ген ул зене 80 яшьлек кркм юбилеен билгелп тте.
Флера апа 1935 елны 12 октябренд Азнакай районыны Карамалы авылында укытучылар гаилсенд дньяга кил. Урта мктпне тмамлагач, ти-нисе кише белн Бгелм укытучылар зерл институтына укырга кер. Диплом алгач аны мгариф министрлыгы юлламасы белн Питрч районыны Чыты авылы мктбен эшк ибрлр. Гомерлек тормыш юлдашы Габдулла Гарипов белн д шушы тбкт очрашалар. 1957 елны март аенда гаил д корып ибрлр яшьлр. Флера апа Чыты, лбден мктплренд физика, математика укыта.
1967 елдан Гариповлар гаилсене язмышы Олы шнк мктбеннн аерылгысыз. Лаеклы ялга чыкканчы биред математика укытты ул. Балаларга тпле белем бир чен мгарифтге р яалыкны кулланырга омтылып эшлде. р дресне кызыклы, мавыктыргыч итеп, нинди д булса яалык стп укытырга тырышты. Балаларга мсткыйль, злектн белем алырга йртг зур игътибар бир иде. Мктпт математик кичлр, конкурслар даими ткрелде, тгрк эшлп килде. Ул елларда математика бик кп малай-кызларны яраткан фнен верелде.
“Олы шнк авылыны " 41 ел балалары" бер табынга ыелды ””
“Авыл офыклары” гите. 29.04.2015.Авторы Лйсн Садреева
Сугыш елларыны бар авырлыгын келлре аша ткргн, бер тапкыр да " ти" сузен йт алмаган, 41 нче ел балаларын , авылдашларын Олы шнк клубы зен ыйды .
Авыл зешчннре кче белн хзерлнгн концерт караганда эркайсыны кзлэренд яшь тулды. Башкарылган р номер шул дштле елларны авырлыгын ачып бирерлек итеп сайланган иде. Концерт тмамлангач, ветеран Фатих Шигапов килгн кунаклар исеменнн рхмт сзлре иткерде. Сонрак аралашу чй стле артында двам итте. Берг уен уйнап, ярлар сеп, тормыш авырлыгын илклренд ктргн авылдашлар хатирлрен уртаклашып, озак кына сйлштелр.
Моаеп кына утырмагыз дигндй, ор телле Гарипов Илдар зене тормышчан мзклре елмайтып та алды.йлрен таралыр алдыннан тагы бер кечкен ген блк булды: ирле зидар исеменнн Резед Хуснутдинова ркайсына кчтнч пакетлары таратты. Бу келле кич чен зур рхмт йтеп,авылдашлар йлрен таралышты.
"Озак гомер яшгез, сез безне чен бик кадерле" дигн уйлар белн карап калдым.
“Атаклы авылдашыбызларыбыз”
Язучы хт Габдрахман улы Гаффаров
хт Габдрахман улы Гаффаров- 1948 елны 23 декабренд (рсми документларда – 1949 елны 1 гыйнвары) Татарстанны Балык Бистсе районы Олы шнк авылында туа. Олы шнктге сигезьеллык м Олы Солтан авылында урта мктпне тмамлагач, 1966–1971 елларда Казан длт университетыны журналистика факультетында югары белем ала. 1971–1981 елларда Казанда республика кндлек матбугатында – «Яшь ленинчы» (хзерге «Сабантуй»), «Социалистик Татарстан» (хзерге «Ватаным Татарстан») газеталарында хбрче-корреспондент м «Казан утлары» журналы редакциясенд блек мхррире булып эшли. 1982–1987 елларда Татарстан язучыларыны лмт оешмасына, аннан со 1987–1990 елларда Казанда СССР (Россия) Культура фондыны Татарстан Мдни фондына иткчелек ит. 1987 елдан ул ян матбугат хезмтенд: «Шри Казан», «Ватаным Татарстан», «Мгърифт» газеталарында, «Казан», «Мирас» журналларында дби хезмткр, блек мдире вазифаларын алып бара, С.Сйдшев исемендге Длт зур концерт залында дби мхррир булып эшли.Трибле газетачы-журналист булу стен хт Гаффар кпсанлы дби срлр – хикялр, повестьлар, ч роман м дистдн артык пьесалар авторы да. Матур дбият мйданына ул узган гасырны итмешенче елларында кил. Аны 1972 елда «Казан утлары»нда (№ 10) басылып чыккан «т» дигн беренче хикясе к дби мгатьчелект кызыксыну уята. Шуннан со язылып, журналларда м китапларында басылып чыккан «Яра» (1973), «Язлар моы» (1973), «Гозер» (1975), «Кашан ыры» (1977), «Су астындагы чишм» (1980), «Бишек» (1981), «Яшиселр алда иде» (1987), «Дрья башы» (1995) кебек повестьлары, пьесалары м хикя ыентыклары белн тормыш материалын з калмен хас психологик стильд снгатьч гдлндер осталыгына ия булган прозаик булып таныла. Сиксненче еллар башында дип, прозаны катлаулы трен мргать итеп, Россияне тоташ тарихи зилзиллре врсенд татар авылы кичергн драматик хллрне гдлндергн «Бодай бртеге м тегермн ташы» (1983), «Олы юлны тузаны» (1989), «Богау» (1998) исемле клмле романнарын иат ит.
Танылган калм иялре
.Гаффар дби эшчнлегене беренче чорларыннан ук схн дбияты – драматургия жанрында да нтиле эшли. Аны, нигезд, хлакый-социаль мсьллрне зкк алып, язу стиле буенча, прозасындагы кебек, хис, метафора, символ-киная синтезына корылган «Иртг улы булам» (1977), «Язлар моы» (1978), «илк вакыты бер ген» (1979), «Согы лклк» (1980), «ч сорауга бер авап» (1980), «Бер картлыкта, бер яшьлект» (1981), «Мунча кне» (1982) пьесалары, татарны тарихи шхеслреннн Мулланур Вахитовка багышланган «Сызылып танар атканда» (1984), герой-шагыйрь Муса лил турындагы «Хкем» (1986), «Согы сгать» (1986) исемле драмалары з вакытында татар театрлары схнлренд уыш казаналар. .Гаффар театр снгате, дбият еллре, республиканы икътисади м мдни тормышы, милли мсьллр турында кндлек матбугаттагы чыгышлары м совет режимыны ун ел буена фганстанда алып барган инаятьчел сугышы турында аерым публицистик китап («771 аршын ир», 1991) авторы буларак та билгеле.хт Гаффар – М.Горький исемендге Бтенсоюз дби конкурс лауреаты (1985), «Татарстанны атказанган снгать эшлеклесе» (1998) дигн мактаулы исем йрт, Татарстан Язучылар берлегене Ф.Хсни исемендге дби премия лауреаты (2008)..Гаффар – 1976 елдан СССР (Татарстан) Язучылар берлеге гъзасы.
Олы шнк авылыны ул туып-скн урамы “хт Гаффар” исемен йрт.
“Ренат Гаффар”
Хикяче, публицист Ренат Гаффар
Хикяче, публицист Ренат Гаффар (Ренат Габдрахман улы Гаффаров) 1951 елны 11 апреленд Татарстанны Балык Бистсе районы Олы шнк авылында колхозчы гаилсенд туа. Кп кен калм иялрен канат биргн Олы Солтан урта мктбен тмамлаганнан со, ул 1969-1974елларда Казан длт университетыны журналистика факультетында югары белем ала. Яшь белгечне шуннан согы тормыш юлы тулаемы белн газета-журнал редакциялренд мхррирлек хезмтен багышланган дип йтерг ммкин: егерме елга якын ул республиканы зк газетасы «Социалистик Татарстан» редакциясенд дби хезмткр, мхбир-корреспондент, «Шри Казан» газетасында блек мдире (1992-1994), гомумтатар газетасы «Татар иле»не баш мхррире (1995-1996), «Салават кпере» балалар журналында блек мхррире (1997-2003) вазифаларын башкара. 2004 елдан ул «Мдни омга» газетасыны дбият блеген иткли. Ренат Гаффар дби иат эше белн мктпт укыган елларында ук кызыксына башлый. Узган гасырны итмешенче еллары урталарыннан башлап «Чаян», «Ялкын», «Казан утлары» журналларында, «Социалистик Татарстан» (хзерге «Ватаным Татарстан»), «Татарстан яшьлре», «Яшь ленинчы» газеталарында, сога таба «Идел», «Салават кпере», «Мдни омга» м башка матбугат басмаларында аны байтак санда клкеле, тртмле-сатирик хикялре, миниатюралары днья кр, схнд, радио тапшыруларында еш ягырый. Юмор-сатира лксенд Ренат Гаффар заманча ягырашлы, халык авыз иатына якын з стилен булдырырга тырыша.