Здік орындайтын жмыстар туралы тсінік

азіргі лемде жріп жатан жаандану процесі мектептегі білім жйесі мен оушыны оытып трбиелеуге де з серін тигізе бастады. Бастауыш сыныптаы барлы пндерді бірлікте арап, берілетін білімні салмаын арттыру тілімізді осы жаандану алапатынан сатауды бірден-бір жолы деуге болады. Бл зекжарды мселелер азіргі білім беру рдісіндегі оушыны здік жмысын йымдастыруа байланысты орнын длелдейді.

"здік немесе з бетінше жмыс термині – негізінен педагогикалы термин. Ол оу орындарында жргізілетін оу-трбие жмыстарыны бірі болып табылады.

Оыту процесіндегі оушыларды зіндік істейтін жмыстары дегеніміз не? деген сраа кез-келген малімдер: «Бл малімні кмегінсіз оушыларды здері істейтін жмыстары» - деп жауап береді. Біра айын да аны сияты крінетін бл мселе тарихы ріден басталатын, азірде біржолата шешіле оймаан крделі мселе.

Оыту процесіне енгізілген оушыларды зіндік істейтін жмыстары дегеніміз - арнайы блінген уаыт ішінде малімні тапсыруымен, біра тікелей кмегінсіз орындалатын жмыс. Оушы тапсырмада ойылан мселені саналы трде аыл-ой мен кш – жігерін жмылдыра отырып шешуші жне з жмысыны нтижесін крсетуі тиіс.

Демек, оушыларды зіндік істейтін жмыстары жай жаттыу, кшіріп жазу, кітаптан зінді оу т.б. емес. Біз арастырып отыран з бетінше жмыстар шін белгілі дрежеде оушыны аыл-ой, кш-жігер, білімі мен абілеті жмсалады.

зіндік жмыс з бетінше іс-рекет арылы іске асады. зіндік оу іс-рекеті дегеніміз – бл дидактикалы ым, ылыми практикалы міндеттерді з бетімен ою, оны шешімін табуды зіндік тсілдерін болжау жне анытау, жеке тланы зін-зі баылауы, зін-зі баалауы негізінде педагогикалы деріске атынасушыларды зара іс-рекетінде алыптасан жеке тланы кіріктірілген білімі.

Оушыларды малімні атысынсыз з бетінше істейтіндеріні брін оларды з бетінше істейтін жмыстарыны атарына жатызуа болмайды екен. Бл жнінде Б.П.Есиповты пікіріне осыламыз.

Ол былай дейді:

1) Оушыларды барлы рекеттерінде зіндік істейтін жмысты белгілері кездеседі. йткені рбір оу ісі оушылардан белгілі дрежеде белсенділікті ажет етеді.

2) Оу процесіндегі оушыларды дербестігі тапсырма орындату, жмыс сипатын згертіп отыру арылы бірте-бірте арта беруі тиіс.

Оушыларды зіндік істейтін жмыстарын оыту процесіне ендіруді психологиялы негізі мынаан да байланысты. Психологтар мен дидактиктер ойлауды белсенді ой, дербес ой жне шыармашылы ой деп бледі. Мысалы, шыармашылы ой – дербес рі белсенді болады. Біра белсенді ойды брі бірдей шыармашылы ой бола бермейді. Мны байау шін бір-екі мысал келтірейік. Оушы саба барысында малімні анытаманы тсіндіруін зейінмен тыдайды. Материалды тсіндіруге тырысады. Бл ынтадан белсенді ой пайда болады.

Енді бірде малім жаа материалды оулытан оушыларды здері оып, оны талдап тсіндіруді тапсырады, мндай тапсырманы орындау барысында оушыларда белсенді ой дербес ой рекетін атарады. Келесіде малім тиісті тсіндіру жмысынан кейін таныс емес жолды не мселені шешімін табуды оушыларды здеріне тапсырады.

Оушылар тапсырманы орындау барысында талдау, салыстыру, орытынды жасау шін белсенді, дербес рекеттенеді. Сйтіп, шыармашылы ойа кшеді. Сондытан оушыларды з бетінше істейтін жмыстарын е алдымен, оушыны белсенділігі, дербестігі ымдарымен байланыстыра арау керек болады.

Оушыны оудаы белсенділігі дегеніміз – оны оуа ажетті білім, дады, іскерлік абілетті мегерту жне оларды мірде, практикада олдану жолындаы саналы ерікті рі масатты рекеті болып табылады. Мысалы: малімні тсіндіріп тран материалын ынып, тсініп алу шін, оушы оан кіл ойып тыдуы керек.

Мектепте оушылар зіні аыл-ойыны даму дрежесіне сай берілген білімді саналы трде ынып, игеретін болуы керек, йретілген ереже, орытындыларды талдай білетін болуы міндет. Бл шін оушыларды аыл-ойыны белсенділігін барынша дамытып, оарды шамасы келетін оу тапсырмаларын з бетінше орындай білуге йрету ажет.

Оушылара зіндік жмыс істеуге дадыларын трбиелеу басты міндет болып саналады. йткені, оушыларды сыныпта жне сыныптан тыс уаытта з бетінше орындайтын жмыстарын кеінен рістетіп, оны жйелі тртіпке салу арылы малім оушылара білім негіздерін берік игертеді, білімді трмыста пайдалана білуге йретеді.

Біріншіден, бл йге берілетін тапсырманы клемін ышамдуа да кмегін тигізеді.

Екіншіден, кітап бойынша німді жмыс істеуге дадыланан оушы й тапсырмасын сапалы орындйтын болады.

здік жмыс технологиясыны ерекшеліктері:

1. Трлі ралдар арылы оушылар білім, іскерліктерін жиі тексеру.

2. лгермеушілерді анытау жне іріктеу.

3. Олармен осымша жмыстар ткізу, материалдарды айталау. Осы жмыстардан кейін оушыларды білім, іскерліктерін таы тексеру.

4. Оушыларды жаа материалды мегермеу себебін зерттеу, анытау.

5. Оу материалын мегеру задылытары. Оушы кез-келген оу тапсырмаларын брыны мегерген апараттарына сйеніп орындайды. Бала оу іс- рекетіні тиімділігі оны жеке тжірибесіне байланысты. Баланы з біліміне сйеніп жасайтын іс-рекетін репродуктивтік, ткен тжірибеге сйеніп жаа німдер жасауын продуктивтік іс-рекет дейді.

Шыатын орытынды: оыту процесіндегі оушыларды здік жмыстары оларды іс-рекет дербестігін, ой дербестігін атар дамытатын, соан жетуге ммкіндік беретін жмыстар болуы керек.