Здік орындайтын жмыстарды трлері

Педагогикалы дебиеттерде зіндік жмыс трлерін р трлі трыдан арастырып, тмендегідей жіктейді:

1) йымдастыру трлеріне арай: жымды, топты, жеке-дара жмыс;

2) масата баытталу сипатына байланысты: теориялы жне практикалы;

3) логикалы баыттылыына байланысты: фактілерді баылау жне ымны белгілерін айрышалау, былыстар арасындаы састытар мен айырмашылытарды анытату; з бетімен игерген оу материалындаы ымдарды анытау жне игергендерді жинатау; кейбір типтес былыстарды айрышалау; фактілер арасындаы байланысты анытау;

4) іс-рекетті сипаты бойынша: репродуктивті (айталаушы), реконструктивті-вариативті, жартылай ізденісті жне зерттеушілік (шыармашылы) здік жмыс;

5) танымды дерістегі олдану орнына байланысты: жаа білімді абылдау жне игеру шін арналан; алынан білімні негізіндегі зіндік жмыстар; бекітуге баытталан; білімі мен білігін жйелеп, жалпылауа баытталан; айталау мен білім, білік жне дадыны тексеруге арналан здік жмыс трлері;

6) малім тарапынан жасалынатын жетекшілікті сипатына, нтижелеріне баылау жасау тсілдеріне байланысты шартты трде мынандай трлерге блуге болады: негізгі саба стінде жргізілетін зіндік жмыстар;

7) жоспар бойынша жргізілетін жмыстар, шыармашылы жмыстар, сынатар мен емтихандар трінде орындалатын зіндік жмыстар;

8) оу жне шыармашылы сипаттаы й тапсырмаларын орындаудаы сабатан тыс здік жмыстар;

9) оушыларды здік жмыс істеу (дербестілік) дегейіне арай:

- еліктеу,

- жаттытыру,

- шыармашылы,

- зерттеу зіндік жмыстары.

ылыми-зерттеулерде оушыларды зіндік істейтін жмыстары:

1) оушылар орындайтын іс-рекет тріне;

2) ол рекеттерді шыармашылы сипатына;

3) оушыларды ойын алыптастыруда атаратын рліне;

4) білім алу жолына;

5) йымдастыру формасына арай сипатталады.

Дидактикамен айналысушы алымдар оушыларды оыту процесіндегі здік жмыстарын танымды рекет трысынан талдай келе рбір оу пніні мазмнды-логикалы ерекшелігіне арай оны 4 типін анытады.

1) лгі бойынша зіндік жмыстар. Бл жмыстар – мазмны р трлі материалдарды пайдаланып йымдастырылатын жаттыулар.

2) згертіп, айта рап жинатайтын тжірибені, білімні, дадыны негізінде орындалатын практикалы-интеллектілік жмыстар.

3) зіндік істейтін вариантты жмыстар. Блар ылыми білімді олдана білуге арналады, проблемалы мазмнда болады. Жаадан білім алу, логикалы орытынды шыару талаптарын тудырады. Оушыларды бл жмыстары таырып аралы, пн аралы сипатта болып келеді.

4) зіндік істейтін шыармашылы жмыстар. Ол ой мен іс-рекетті толы дербестігін ажет ететін жмыс трі, яни зіндік жмыс істеуді е жоары сатысы болыр табылады.

Бл аталан зіндік жмыстарды рекет сипатына арай жаттыу, зерттеу, шыармашылы жмыстар деп топтастыруа болады.

Жаттыу жмыстары. Жаттыу деп – белгілі бір дадыны, іскерлікті немесе ереже-анытаманы, дісті т.б. йрену, мегеру шін, бір істі айталап істеуді айтамыз. Оыту процесіндегі оушыларды ебектеріні біратары осындай трлі жаттыу жмыстарына жатады.

Зерттеу сипатты жмыстар. Оушыларды ойын дамыту, белсенділігі мен дербестігін алыптастыру, з бетінше жмыс істеуге йретуде зерттеу элементтері бар проблемалы тапсырмаларды орны ерекше.

Мектептерде саба процесінде проблемалы тапсырмалар арылы оушыларды з бетінше жмыстарын йымдастыруды малімні баяндауына ана рылан оудан кп айырмасы, артышылыы бар.

Біріншіден, проблемалы тапсырмалар сабатаы орытындыларды андай жне алай пайда болатындыын оушылар шін длелді етеді, осы арылы білім нанымды жне сапалы мегеріледі.

Екіншіден, проблемалы тапсырмалар оушыларды ылыми жне логикалы ойлауа йретеді, ылыми іздену жолына баыттайды.

шіншіден, проблемалы тапсырмалар эмоцияа молыра сер етеді, сондытан балаларды оуа ызыушылыын арттырады, білімге іштей мартушылыты дамытады.

Шыармашылы жмыс. рбір зерттеу сипаты бар жмыста азды-кпті шыармашылы ебек, ал шыармашылы жмысты негізінде зерттеу жатыр. Оушыларды з бетінше жмыстарын зерттеу сипатты жмыстары мен шыармашылы жмыстарын бліп арастыруда шарттылы бар. Бларды араатынасын айындау шін, алдымен оушыларды шыармашылы жмыстары деп нені айтатынымызды арастырайы.

Шыармашылы дегеніміз – адамны белсенділігі мен дербес іс-рекетіні е жоары формасы. Сонда оушыларды шыармашылы жмысы дегеніміз – оушыларды шыармашылы ебегіне еркін таырыпта шыарма, оыан кітаптарында рецензия жазуда да малімні тсінік нсау беруінен кейін немесе з иннициативасымен практикалы жмыстар істеуін немесе алдарына ойылан мселені здеріні шешуін де т.б. жатызылады.

Сонымен атар, оушыларды шыармашылы ебегі – жаа бір нрсені жасай, табумен ана шектелмейді, ол сол жааны табуа, жасауа жету жолын да амтиды.

Бір оу жмысы, малімні тапсырмасы болмасын, оны орындауда оушыны білімі мен дадысы, абілеті жмсалатын жне онан шкіртті білімі мен іскерлік абілеті крінетін болса, сондай-а бл ебек оушыны осы асиеттерін бір саты дамытатын болса, мндай істерді брін шыармашылы жмыса жатызамыз.