Дріс. Электродтар жне баса пісіру материалдары.

Болат пісіру сымы.

Пісіру мен балытып аптастыруа арналан болат пісіру сымы МЕСТ 2246-70 бойынша дайындалады. Легірленген сымда рамында 2,5÷10 % легірлеуші компоненттер болады, ал жоарылегірленгенде - 10%-дан жоары.

Сымны табасындаы ріптер мен сандарды мні:

Св - пісіру сымы;

08 - 0,8% кміртегі (орташа рамы);

А - млшерлі, АА - ккірт пен фосфор зиянды оспаларыны рамы біршама тмендеу;

Г - сым марганецпен легірленген.

Сонымен, мысалы, табасы Св-08ГС сымыны тмендегідей мні болады: СВ - рамында 0,8% кміртегі бар пісіру сымы, марганец 1 %-а жне кремний 1%-а дейін.Пісіру сымы келесі диаметрлермен шыарылады: 0,3; 0,5; 0,8; 1,0; 1,4; 1,6; 2,0; 2,5; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 8,0; 10,0; 12,0 мм.

Диаметрі 3 мм-ге дейінгі сымдар жартылай автоматты пісіру шін, диаметрі 1,6 – 6 мм – тйір электродтармен олмен доалы пісіру шін, 2-5 мм – флюс астында автоматты пісіру шін, ал диаметрі лкен сымдар балытып атастыру жмыстарында олданылады.

нтаты сым.

нтаты сым дегеніміз – сыртабыршыы болаттан жасалып, ішіне нта тыыздалан сымды айтады. нтаты сым пісіру шін де балытып аптастыру шін де олданылады. азіргі нтаты сымдар негізінде бес типпен жасалады(16 – сурет): ттікті, ттікті айасан, ттікте иілген (екі типі бар) жне осабатты.

16 - сурет. нтаты сымдарды сыртабыршаыны рылысы

 

нтаты сым диаметрі 1,6–3,6 мм-ге дейін шыарылады. Сыртабыршаы шін, табасы 08 кп тменкміртекті болаттан салындай илемдеп жасалан таспа олданылады. Сым бес трлі нтапен (шихтамен) шыарылады:

- рутил-целлюлозды;

- карбонат-флюоритті (флюорит- шпат СаF₂);

- флюоритті;

- рутил- флюоритті;

- рутилді.

Электрод аптамалары.

Электрод аптамалар бірден бірнеше ызмет атарады: доа жануын тратандырады; балыан металды ауадаы оттегі мен азоттан орайды; зиянды оспаларды жоюа ыпал жасайды; жік металыны асиеттерін жасарту масатында оны легірлейді. Электрод аптамалары ож раушы ышылдаушы, газ раушы, легірлеуші, тратандырушы жне байланыстырушы рамалардан трады.

ож раушы оспалар балыан металды ауадаы оттегі мен азот серінен орайды, сондай-а оны баршама тазартады. ож раушы оспалар металды салындау жылдамдыын азайтады жне металемес осындыларды кетіруге ыпал етеді. ож раушы оспалар марганец рудалары, титан концентраты, каолин, бор, далалы шпат, мрмр, кварцты м, доломит, сондай-а доа жануын тратандыратын кейбір заттардан трады.

ышылдаушы оспалар пісіру ваннасындаы балыан металды ышылдауын амтамасыз етеді. Мндай элементтерге темірден грі оттегіне лкен жаындыы бар элементтер жатады, мысалы, марганец, алюминий, кремний, титан т.б.

Газ раушы оспалар жананда балыан металды ауаны оттегі мен азотынан сатайтын ораушы газ ортасын жасайды. Газ раушы есебінде декстрин, ааш нтаы, целлюлоза, крахмал сияты заттар пайдаланады.

Легірлеуші оспаларды электрод аптамаларыны рамына жік металына арнайы асиет беру шін енгізеді: жоары механикалы беріктігі, ыстыа тзімділігі, ажу тзімділігі, тоттануа арсылыын жоарлату. Легірлеуші компоненттер (оспалар) есебінде хром, титан, марганец, молибден, ванадий, никель жне баса кейбір элементтер олданылады.

Тратандырушы оспалар. Тратандырушы есебінде электрод аптамасыны рамына иондану потенциалы аздау – натрий, калий жне кальций сияты элементтерді енгізеді.

Байланыстырушы оспаларды аптама оспаларын зара жне электрод зегімен байланыстыру шін олданады. Бл шін декстрин, желатин, натрилі немесе калилі сйы шыны жне баса заттар пайдаланады. Негізгі байланыстырушы зат есебінде, детте, сйы шыны олданылады.

Электродтарды жіктелуі.

Доалы пісіруге арналан электродтарды негізгі екі трі болады: балитын жне балымайтын. Электродтарды барлы трлері олара ойылатын негізгі талаптарды анааттандыруы ажет. Дайындау сапасы (жне длдігі), аптама бетіні алпі жне ккірт пен фосфор сияты зиянды оспаларды рамы бойынша электродтар 1,2,3 деген сандармен белгіленетін топтара блінеді. олмен доалы пісіру мен балытып аптастыруа арналан электродтар арналуына байланысты тмендегідей блінеді (МЕСТ 9466-74):

- кміртекті жне легірленген рылылы болаттарды пісіруге арналан, зіліске уаытша арсыласуы 600 Мпа-а дейін (белгіленуі – У);

- легірленген болаттарды пісіруге арналан, зіліске уаытша арсыласуы 600 МПа-дан жоары (белгіленуі Л);

- легірленген жылуа траты болаттарды пісіру шін (Т);

- ерекше асиеттері бар жоарылегірленген болаттарды пісіру шін (В);

- беттік абаттарды ерекше асиеттерімен балытып аптастыруа арналан (Н).

Электродтар, сондай-а, аптама алыдыына байланысты жа, орташа, алы жне ерекше алы аптамалы электродтар деп блінеді (белгіленуі ріптермен М, С, Д, Г – тиісінше).

аптама тріне байланысты электродтар тмендегіше блінеді:

- ышыл аптамасымен (А ріпімен белгіленеді);

- негізгі аптамамен (Б);

- рутилді аптамамен (Р);

- целлюлозды аптамамен (Ц);

- аралас типті аптамамен (екі ріппен белгіленеді);

- аптаманы баса трлері (П);

Кеістік алпына байланысты электродтар келесідей блінеді:

- барлы кеістік алыпта пісіруге арналан (белгіленуі – 1 саны);

- тік жне жоарыдан тмен арай пісіруден баса кеістік алыпта пісіруге арналан (белгіленуі – 2);

- тменгі, тік бетте клбеу жне тік бетте тменнен жоары алыпта пісіруге арналан (3);

- тменгі алып пен тменгі «айыша»алыпта пісіруге арналан (4).

рылылы болаттарды пісіруге арналан электродтарды типтері.

Электрод типіні белгілеуінде Э (электрод) ріпі жне жік металыны немесе балыан металды немесе пісіру жаласыны зіліске е тменгі уаытша арсыласуын крсететін сан болады (МПа). Мысалы, Э50 белгісіні мні, бл электродты типі е тменгі уаытша арсыласуды амтамасыз ететін крсетеді. Белгілеуде егер саннан кейін А ріпі болса (мысалы, Э42А, Э46А), бл электрод типі балытылан, металды жоарыра пластикалы асиеттерін амтамасыз ететіндігін крсетеді. Электрод типі мен оны табасын тадау кптеген жадайлара байланысты: пісірілетін болат табасы, жайма алыдыы, бйымны атадыы, пісіргендегі оршаан ауа температурасы, кеістік жадайы т.б.

Электродтарды шартты табаланулары.

Техникалы жаттарда (сызбалар, технологиялы карталар т.б.) электродтарды шартты белгіленуі таба белгілеуінен, диаметрі мен электрод тобы (МЕСТ 0466-75) белгілеурінен ралады. Оралан ыдыстарды этикеткасында (пачка, жшік)осыан сас, біра толыыра апарат беріледі. Мысалы, этикеткада келесі жазулар болуы керек:

- Э46А-УОНИ-13/45-3,0-УД Е43 2 (5) — Б10

Бл жазуды мні:

- Э46А типті электрод (беріктік сипаттамасы - 460 МПа жік металыны пластикалылыы мен ттырлыы жасартылан);

- электрод табасы УОНИ-13/45;

- электрод диаметрі – 3,0 мм;

- электродты арналуы – У (кміртекті жне тменлегірленген болаттарды пісіруге арналан);

- аптамасыны алыдыы (алы аптамамен);

- топ нмірі - 2 (екінші);

- индекстер тобы Е43 2(5) жік металыны сипаттамасын крсетеді МЕСТ 9467-75 бойынша;

- Б – аптама трі (негізгі);

- 1 – русат етілген кеістік алпы(1 – барлы алып шін;

- О – то тегі (О - кері полярлы траты то).

Техникалы жаттарда бл электродтар УОНИ-13/45-3,0-2 МЕСТ 9466-75 деп белгіленеді.

Балымайтын электродтар.

Балымайтын электродтар кмір, графитті жне вольфрамды болады. Кмір электродтары (МЕСТ 4425-72) электротехникалы кмірден, графитті – синтетикалы баспаланан графиттен (МЕСТ 4426-75) жасалады. Бл электродтар диаметрі 5÷25 мм жне зындыы 200-300 мм, зегі цилиндр пішінді болады. Электродтарды шы 60-70⁰ брышпен конус болып шталады (тсті металдарды пісіру шін 20-40⁰брышпен шталады). Таза вольфрам немесе вольфрам мен ртрлі оспалардан (торий, лантан, иттрий ышылдары) жасалатын вольфрам балымайтын электродтар кеінен олданыс тапты. оспаларды болуы (1-2%) доа жануын жеілдетеді, тоты жоары тыыздыында электрод тзімділігін жоарылатады. Вольфрам электродтарыны диаметрі пісіру тоыны шамасына байла-нысты 2-10 мм райды.

Доалы пісіруге арналан флюстер.

Доалы пісіруге арналан флюстер жалпыа арналан жне арнайы флюстер болып блінеді. Біріншісіне тменкміртекті жне кейбір тменлегірленген болаттарды пісіруге арналан флюстер жатады. Арнайы пайдалануа арналан флюстер, оларды табасына байланысты кейбір легірленген болаттар, тсті металдар, балытып аптастыру жмыстарына т.б. пісіруге арналан. Кремнийді рамына арай флюстерді екі топа бледі: жоарыкремнийлі жне тменкремнийлі. Жоарыкремнийлі флюстер рамын-да кремний 35-тен 50%-а дейін болады, бл негізінде тменкміртекті болаттарды пісіргенде олданылады. Тменкремнийлі флюстерді, кремний рамы 35% дан тмендері, детте легірленген болаттарды пісіруге пайдаланады. рамындаы марганецке арай флюстер марганецті - марганец рамы 1%- дан жоары жне марганецсіз (Мn- 1% -дан тмен) болып блінеді.

Флюстерді, сондай-а, жік металын легірлеу дрежесіне арай бледі:

- бейтарап флюстер (яни, балыан металмен серлеспейтін флюстер);

- белсенді флюстер (екі тобы бар - металды осал легірлеуші жне кшті легірлеуші, блара керамикалы флюстерді кпшілігі жатады.

дебиеттер:1 нег. [68-84], 2 нег. [129-153], 1-3 ос.

Баылау сратары

1. Пісіру материалдарыны андай трлерін білесіз?

2. Электрод аптамалары андай болады?

3. Электродтарды жіктелетін бірнеше белгілерін атаыз?

4. Флюстерді андай трлерін білесідер?

5. Жоарыкремнийлі флюстерде кремний рамы анша пайыз райды?