Дріс. Орташалегірленген шыныатын болаттарды пісіру технологиясы.

Орташалегірленген болаттарды энергомашина жасауда, ауыр жне химиялы машина жасауда, кеме рылысында, ша жасауда жне баса техника саласында, жеілдетілген жоарыберіктікті рылылар жасау шін пайдаланады. Орташалегірленген болаттардан машиналар мен аппараттарды жасауда пісіруді кеінен олданады.

Орташалегірленген болаттарды пісіру ерекшеліктері. рылыны тріне жне оны орналуына байланысты орташалегірленген болаттардан жасалан пісіру жаластарын пайдалану жадайында, тыыздыта, сондай-а кейбір арнайы жадайларда (тоттануа беріктігі т.б.) ажетті жне жеткілікті беріктігіне талаптар ойылады. Орташалегірленген болаттарды ерекше физика-химиялы асиеттеріне байланысты бл талаптарды орындау біршама крделі мселе болып табылады. Орташалегірленген болаттарды шынытыруды абылдау ерекшелігі, сондай-а механикалы асиеттеріні жоары дегейі, оларды пісіргенде пайда болатын, біратар иындытара алып келеді. Орташалегірленген болаттарды, сіресе кміртегі мен легірлеуші элементтерді жоары рамымен, пісіргенде байалатын бірінші иындыы, ол жік металында жне жік жаны аумаында салындай сызаттарды пайда болуыны алдын алу. Орташалегірленген болаттарды жік жаны аумаыны салындай сызаттар алыптасуына тмен арсыласуы, онда тетін рылымды згерістер ерекшеліктерімен аныталады, оан металды балу температурасына дейін шоырланан жергілікті ыздыру салдары, сондай-а кейбір пісіру жаластарында болатын, жік металыны химиялы рамыны, жік жаны аумаынан крт айырмашылыы сер етеді. рылымда кміртегі 0,15 % -дан жоары орташалегірленген болаттарды пісіргенде, барлы жадайларда да салындай сызаттарды алыптасуына арсы пісіру жаластарыны беріктігін жоарылатуды амтамасыз ететін шараларды арастыру ажет деп айтуа, болады. Тек ана 06НЗ болатыны салындай сызаттар алыптасуына арсы жоары беріктігі бар. Болаттарды барлы баса табаларыны пісіру жаластарында, ртрлі пісіру жадайларында, салындай сызаттар пайда болуы ммкін. Болатты шынытыруды абылдауын жоарылататын кміртегі мен легірлеуші элементтері нерлым кп болан сайын жне металды алыдыы скен сайын, салындай сызаттарды алыптасу ммкіншілігі солрлым кбірек. Орташалегірленген болаттарды пісірудегі тиімді технологиялы процесті мселесі, е алдымен салындай сызаттар алыптасуына арсы, жік металы мен жік жаны аумаы металыны жоары беріктілігін е арапайымдау дістермен амтамасыз ету. Орташалегірленген болаттарды пісірудегі екінші иынды, ол жік металында кристаллизациялы сызаттар пайда болуыны алдын алу тсілдері. Орташалегірленген болаттарды пісіргенде кристаллизациялы сызаттарды алдын алу тселдері кміртекті болаттарды пісіргенде олданылатын тсілдерден айырмашылыы шамалы. Бл шін жікте жік металыны кристаллизациялы сызаттар алыптасуына арсы беріктілігін азайтатын, ккірт, кміртегі жне баса элементтерді рамын азайтып, жік металында кристаллизациялы сызаттар алыптасуына арсы беріктігін жоарылататын, марганец, хром т.б. элементтерді рамын жоарылатады. шінші иындыы – жік, жік жаны аумаы металды жне жалпы пісіру жаласыны негізгі металл асиеттеріне те немесе оан жаындау механикалы асиеттерін алу ажеттілігі. Жік металыны салын жне кристаллизациялы сызаттара арсы беріктігін жоарылату шін, онда кміртегі мен кейбір легірлеуші элементтерді рамын шектейді, сондытан жікті негізгі металмен тедігіне жету жалпы жадайда те иын. Жікті «йма» металы, жаншылан жне соыланан дайындамалардан айырмашылыы, ол металды те жасы рылымын жасауды жне механикалы асиеттерін жоарылатуды тиімді ралы-ысыммен деу жасалмайды. Пісіру жаластарыны термодеуі ммкіндігінше те арапайым жне негізгі метал мен жік металына бірдей болуы ажет.

Кейбір жадайларда жік жаны аумаы мен балу аумаы металлыны тиісті беріктік жне илемділік асиеттерін амтамасыз етуді елеулі иындытары болады. Сапалы балу аумаын алу иындытары болады. Сапалы балу аумаын алу иындыы, мысалы, орташалегірленген болаттарды пісіру шін, жікті аустенитті рылымын алуды амтамасыз ететін, жоарылегірленген электрод металын олданан жадайда пайда болады. Жік металы мен негізгі металды арасындаы химиялы рамны лкен айырмашылыы, белгілі бір жадайларда, балымамен шектесіп жатан негізгі металды учаскелерін кміртексіздендіреді жне балыма аумаында морт, илемделмейті абат алыптасуына алып келуі ммкін.

лкен иындытар, арты ызуа бейім болаттарды электр ожды пісіруде пайда болады. Бл жадайда жік жаны аумаындаы арты ызу салдарын болдырмау шін, пісіру рылысын дайындауды крделірендіретін арнайы термондеу ережесін жасауа немесе німділігі аздау баса пісіру тсілін олдануа тура келеді. Егер орташалегірленген болаттарды пісіру рылыыларын термондеу жасауа болмайтын болса, мысалы, кемелерді жне баса ірі имараттарды пісіру жаластары, сондай-а, егер кажетті шынытыру мен одан кейінгі бседетуді орнына тек ана бседету олдаанда, ерекше иындытар пайда болады. Бл жадайда біратар ерекше технологиялы дістерге барады. Бл мселені шешу шін, технолог пісіру ережесі мен пісіру материалдарын дрыс тадауы ажет. Жоарыда аталан орташалегірленген болаттарды пісіру кезінде болатын иындытарды ішінде е маыздылыы жне ерекшелеуі салындай сызаттарды алыптасуын болдырмау.

аптамалы электродтармен доалы пісіру. азіргі кезде орташалегірленген болаттардан жасалан рылыларды кпшілігін олмен пісіреді. Бл тсілді негізгі ерекшеліктеріне фтор-кальцилі амташа мен тменсутекті электродтарды пайдалануды, кері полярлы траты тоты олдануды, имасы лкен жіктерді, каскадты жне блокты тсілдермен орындауды жатызуа болады. Аталан технологиялы дістерді пайдаланып, жік аумаын ыздыруды барынша кбейтуге тырысады, сіресе алындыы лкен болаттарды пісіргенде. Сызаттарды алдын алуа 150⁰С температурасынан аса ыздыру елеулі сер етеді. Мндай ыздыруа жету шін, пісіруді каскадты дісін пайдаланады, салыстырмалы трде оны баспалдаыны зындыы аздау (200 мм-ге дейін) болуы керек.

Орташалегірленген болаттарды аптамалы электродтармен доалы пісіру ережесін зек тріне байланысты тадайды. Ферритті зекте, тменкміртекті болаттарды пісіргенде олданылатын ережелерден, ал аустениттіде-аустенитті болаттарды пісіру ережелерінен, оларды айырмашылыы жо.

Флюс астында пісіру. Орташалегірленген болаттардан рылылар дайындаанда, пісіруді барлы механикаландырылан процестері ішінде флюс астында пісіру кенірек олданыс тапты. Оны кмегімен азіргі кезде арналуы ртрлі рылыларды, кпшілігінде алыдыы 4-50 мм металдан, жасайды. Жеке жадайларда флюс астында жалау жне алындау металдан да пісіреді. олмен пісірумен жне баса механикаландырылан пісірулерді трлерімен салыстыранда флюс астында пісіру жоарыра німділікті амтамасыз етеді. Оны артышылыы сіресе мнді, бір тпелі пісіруде. Бл жадайда негізгі металды тере балыту, лкен ток пайдалану, сондай-а ож абыршаын кетіруді иындытарынан босау шін, флюс астында пісіру ерекшеліктерін толыыра пайдалануа болады. Егер жаластарды сызат алыптасуына арсы жеткілікті жоары беріктігі болса жне оан кейінгі термондеу жргізілетін болса, онда бір тпелі пісіруді тмен кміртекті жне тменлегірленген болаттарды пісіруде олданылатын ережелерде флюс астында пісіруге болады.

Орташалегірленген болаттарды флюс астында пісіру жоары кремний марганецті АН-348-А жне ОСЦ-45 флюсін, тмен кремниилі флюстер АН-15, АН-15М, АН-17М, АН-20 т.б. пайдаланады. Жоары кремний марганецті флюстерді астында жік металыны соы ттырлыына жоары талаптар ойылмайтын жаластарды пісіреді. детте флюсті бл трін олдананда 30ХГСНА болатыны пісіру жаластарында, пісіруден кейін термондеу жргізілетін жаластарды зінде, жік металыны соы ттырлыы3-4 кгс.м/см² –тан аспайды. Мндай флюстер астында пісіруді артышылыына жіктерді кристаллициялы сызаттар пайда болуына арсы жоары беріктігін жатызуа болады. рамында аздау марганец тотыы бар, тмен кремнийлі флюстер соы ттырлыыны елеуші жоарыра крсеткіштерімен, пісіру жаластарын алуа ммкіндік береді. Мысалы, АН-15М флюстін жне Св-20Х4ГМА сымын пайдаланып орындалан 30ХГСНА болаты,пісіру жаластарыны жік металыны соы ттырлыын жоарылатады. Аталан сапаны жасаруы фосфор мен марганец тотыы флюс рамында тмен боландытан, жік металында фосфор мен металл емес осындылар рамыны азаюымен, байланысты.

ораушы газдарда пісіру. ораушы газдарда пісіру орташалегірленген болаттардан рылылар дайындаанда кеінен олданыс табуда.

Орташалегірленген болаттарды ораушы газдарда пісіруді технологиялы ерекшеліктеріне, жік металында сутегі рамын барынша азайту масатында, газдарды ыпты кептіру, сондай-а, пісіру жаластарыны тменірек салындау жылдамдыын амтамасыз ететін, пісіру ережесін пайдалануды, жатызуа болады. Бл шаралар сызат пайда болуына арсы, пісіру жаластарыны беріктігін ктеру шін ажет. Орташалегірленген болаттарды пісіргенде ораушы газдар есебінде басым кпшілігінде кмірышыл газы мен аргонды пайдаланады. Пісіру шін тменлегірленген болаттардан жасалан жаластара сынылан ережелер жарайды, мнда тек то кшін 15-20%-а азайту ажет. Кпшілігінде Св-10ГСМГ, Св-10ХГСН2МТ жне Св-08ХЗГ2СМ сымдарын олданады.

Электр ожды пісіру. Орташалегірленген болаттардан жасалан алы жаймалы рылыларды кейінгі термоделетін пісіру жаластарын электр ожды пісірумен орындау тиімдірек. Пісіру жмыстарыны жоары нділігі жне тиімділігімен атар, оларда пісіру жаластарыны жоары сапасы амтамасыз етіледі, бл негізінде жік жне жік жаны аумаы металыны сызат алыптасуына арсы жоары беріктігіне байланысты. Дегенмен, электр ожды пісіруде, олайсыз жадайларда жік металында кристаллизациялы сызаттар, сондай-а, аса ызан жік жаны аумаында ысты жне салын сызаттар пайда болуы ммкін. Сызаттар, сынытар, кпшілігінде жікті алдында, сіресе пісіру рдісін зіп, айта бастааннан кейін, сондай-а жаластыратын элементтерді лкен атадыында пайда болады. Бл сызаттар сынытар, детте, пісіріп боланнан кейін, бірнеше сааттан со алыптасады. Оларды алыптасуыны алдын алуа болады, егер пісіріп боланнан кейін, бірден жаластара жоары бседету жасаса. Сызаттарды болдырмауа, пісіру тоыны кшін азайту жне жік енін лайту жолымен жететін, пісіру рдісін біршама баяулату, кмектеседі. ата бекітілген элементтерді пісіргенде сынытар алыптасуыны алды алу шін, жікті алдыы учаскесін немесе оны тгелімен алдын ала ыздыру олданылады. 150-200⁰С температурасына дейін алдын ала ыздыру, алыдыы 100 м-ден астам, алы абыралы ыдыстарды дгелек жіктеріні соы бітер учаскесін пісіргенде, ысты сызат жне сыны пайда болуыны алдын алу шін ажет.

Орташалегірленген болаттарды жік жаны аумаы ысты сызат алыптасуыны сипаты, баса типті болаттарды пісіргендегі осындай аауларды алыптасу сипатынан айырмашылыы жо. Осындай аауларды алдын алуыны серлірек технологиялы шарасы, пісіру жиектерін тереірек балытумен, енді жік алуды амтамасыз ететін, пісіру ережесін пайдалану, болып табылады. Мндай ережелер пісіруді жоарыра кернеуімен сипатталады. Орташалегірленген болаттарды электр ожды пісіру шін АН-8 флюсі мен Св-10Г2, Св-12Г2Х, Св-10ГСМТ, Св-18ХМА жне Св-10Х5М пісіру сымдарын олданады. Жікте кміртегі мен кейбір легірлеуші элементтерді рамын жоарылатуа, жік металындаы негізгі металды лесін кбейту есебінен жетеді. Пісіру ережелерін олдананда, бл лес 50%-дан асады.

дебиеттер: 1 негізгі [526-567].

Баылау сратары:

1. Орташалегірленген болаттарды пісіргенде андай иындытар пайда болады?

2. Орташалегірленген болаттарды пісіруді тсілдері андай?

3. Орташалегірленген болаттарды электр ожды пісіру шін андай пісіру материалдары олданылады?

4. Электр ожды пісіру шін андай флюстер олданылады?

андай пісіру сымдарын олданады?