Дріс1. оамдаы ылымны ролі жне кіріспе. азастанда ылыми-зерттеу жмыстарын йымдастыру

Дрісті масаты:ылымны пайда болуы жне оны оамдаы ролі, ылымды зерттеуді аспектілері жан-жаты арастырылады.

Дріс сратары:

1.ылымны пайда болуы жне оны оамдаы ролі

2.ылымды зерттеуді аспектілері

Таырып бойынша негізгі тсініктер:ылым, ылымны генезисі, леуметтік функциялар, неоклассика.

 

ылым дегеніміз не? Бл сраа жауап беруді оай еместігіні длелі ретінде оны ашан пайда боландыы туралы пікір таласты лі кнге толастамай отыранын айтуа болады. алымдарды бір тобы ылым ежелгі дниені антикалы кезеінде, яни, осыдан 2,5 мы жыл брын пайда болды десе, енді бір алымдар наыз ылым тек Жаа Дуір кезеінде, шамамен ХVІІІ-асырда алыптасты деген пікірді станады. Мндай пікірталасты себебі ылымны крделі жне санырлы былыс екендігінде. Ол бір жаынан аланда білімдерді, теориялы аидалар мен дістерді жйесі, сонымен бірге оамды сананы формасы, оамды» дамуды рухани жемісі, оам дамуын басару ралы, ндіргіш кш крделі информациялы жйе жне т.б. Осы р трлі салаларды мамандары ылыма р трлі анытамалар береді жне оларды ешайсысын да теріске шыаруа болмайды. ртрлі анытамаларды орыта келіп, ылымны жалпы анытамасын беретін болса, ылым – табигат, огам жне адам туралы білімдер ндіруге багытталган зерттеу ызметі саласы. Бл анытамадан ылымны зерттеу пні туралы тсінік алуа болады. ылым е уелі адамды оршаан орта – табиатты зерттеуге баыталан ызметті жемісі ретінде дниеге келді. Бірте-бірте оам турал ылыми тсініктер жинатау ажеттігі туындады. Біра ылым процесіндегі басты тла, ылымны басты субьектісі де, объектісі де – адамны зі. Адамны атысуынсыз ылымны алыптасуы ммкін емес, сонымен бірге, адам зін тсінуге, з ммкіндіктерін анытауа, табиат пен оамны ана емес, з болашаын болжауа кне заманнан бастап осы кнге дейін талпынып келеді жне бл процесс адам жерт бетінде анша мір срсе, сонша жаласа бермек.

ылымны функциялары. ылым крделі леуметтік функциялар атарады. Бл функциялар ылымны зіні дамуымен бірге немі згеріп, толытырылып жне ылымны дамуына зіндік осерін тигізіп отырады. азіргі ылымны ш леуметтік функциясын атап крсетуге болады:

1) мдени-кзарасты;

2) ндіргіш кштер функциясы;

3) леуметтік кштер функциясы.

ылымны генезисі жне негізгі даму кезедері.ылымны генезисі, оамдаы ызметі жне дамуыны озаушы кштері мселесі бойынша интерналистік, экстерналистік жне позитивистік концепциялар бар. Интернализм ылымны пайда болуы мен дамуына философиялы ой тікелей сер етті деп есептейді жне оамны леуметтік-экономикалы, саяси рылымы мен сол оамны ылымыны арасында ешандай байланыс болуы ммкін емес деген пікірді станып, ылымны ішкі факторларын абсолютке айналдырады. Экстернализм бл концепцияа арсы. Оны кілдеріні пікірі бойынша, ылыма сырты факторларды сері мыты. Позитивизм; ылым наты, тжірибеден ткен, длеледенген фактілерге сйене отырып дами алады, абстрактылы ойлау мен метафизикалы тсініктер ылым шін пайдасыз. Бізді ойымызша, ылымны пайда болуына, эволюциясына, оамда атаратын ызметіне жоарыда аталан факторларды брі де белгілі бір дрежеде ыпалын тигізеді жне ол р дуірде р трлі болуы ммкін. Сондытан оларды бір-біріне арсы ойып, немесе бір-бірінен бліп алып, белгілі бір факторларды абсолютке айналдыру дрыс емес..
Неоклассикалы емес азіргі кезеде ылым жеке салалара блініп кетті. Бл былыс ылымны дадарысына келіп соты деуге болады. Оны басты себебі – ылымны басты масаты – жалпы дние туралы білім жинау екендігі мыт болды жне дниені ттас нрсе деп арастыру принципі естен шыарылды, рбір ылым зімен-зі болып кетті.

ылымды зерттеу аспектілері.ылым философиясы. ылымды философиялы трыдан зерттеу аса маызды жне ол ылым мен ылыми ызметті зерттейтін баса пндерді арасында ерекше, басты орын алады. ылымды зерттеуді р трлі жеке методтары мен арнайы ылымтану пндері аншалыты профессивті жне зекті боланымен, олар ылымды философиялы трыдан зерттеуді орнын баса алмайды. Философия ылымды оамды сананы белгілі бір формасы жне адамны дниеге кзарасын анытаушы теориялы сана ретінде, оршаан ортаа атынасты типі ретінде сараптайды.
ылым социологиясы. ылымды идеяны дамуы, танымды жйе деп арастырумен шектелмей, оны оамды ндірісті трі, леуметтік жйе ретінде тсіну ылым социологиясыны пнін анытайды. ылым социологиясы ылымдаы оамды атынастар жне ылым мен оамарасындаы атынастар жйесін зерттейді.

ылымды социологиялы танып-білу ш саланы амтиды:

1) ылыми ызметті ішкі рылымы, немесе леуметтік институт ретіндегі ылыми ызмет шеберіндегі оамды атынастар; 2) ылым жне оам, ылым мен оамны баса компоненттері арасындаы зара атынас жне зара байланыс; 3) ылымдаы адам.