Дріс10.Турбизнестегі менеджмент жне маркетинг дістері

Дрісті масаты: туристтік ызметтегі менеджерлік нерді дістерін, туризмдегі басару жйесіндегі жобалау дістері мен турксіпорындарды нарыты стратегиясыны растырылуын анытайтын дістерді ашу ажет.

Дріс сратары:

1.Туристтік ызметтегі менеджерлік нерді дістері

2.Туризмдегі басару жйесіндегі жобалау дістері

3.Турксіпорындарды нарыты стратегиясыны растырылуын анытайтын дістер

Таырып бойынша негізгі тсініктер:параметрлік, дескриптивтік, Портер талдауы, нарыты стратегия.

Туристтік ызметті практикасында келесі дістер олданылады:

ызметкерлерді басшылы пен баыныштылыындаы бден жетілдіру шеберлігі;

есептік уж ызметкері басшылыы мен ылыми стильді бден жетілдіру ;

ызметті йлесімділеуі, менеджерлер мен ызметкерлерді денсаулытарын ныайту мен сатау.

Осы дістерді дрыс олдану нары жадайындаы ызметкерді турксіпкерлік ызметін, шыармашылыты отайландыруа жне ызметкерді тіршілік арекетіне ммкіндік береді.

Параметрлік діс турнім ндірістік жйесіндегі параметрлер элементтеріні арасындаы функционалды баыныштылы пен оларды йлесімділік дрежесін айындау шін ызметкерді басару жйесінде олданылады.

Функционалды нды талдау дісі ызметкерді басарудаы жйені растыру варианттарын (нсаларын) тадауа немесе ызметкерді басару функцияларын орындаудаы нтижелерге жетудегі аз шыындара ммкіндік береді.

діс орындалмайтын басаруды айталанбайтын функцияларды , турксіпкерлік ызметкерді басару функциясындаы орталытандыру мен орталысыздандыру дрежелерін айындауа кмектеседі.

Басарудаы объект пен субъект тртібін зерттеу шін жне арасындаы зара рекетті маркетологтар келесі дістерді олданады: дедукция жне индукция (классификация жне типология), гипотеза растыру, длелдеулер, мселелер ойылымы, пікірталас, деу.

Туризмдегі басару системасындаы жобалау дістері.

Турксіп менеджерлері здеріні зерттеушілік ызметтерінде зара байланысан екі жолды олдануына болады: нормативтік жне дескриптивтік.

Нормативтік жолда субъективтік фактордан ажыратылан барыстар зерттеледі. Бл жол шешім абылдаудаы тамаша ммкіндіктер мен рецепттерді жасап шыаруа баытталан.

Дескриптивтік жолда субъективтік факторлар негізгі секілді айындалады.

Турксіптегі жобалау мен басару дістері.Турксіптегі жобалау ызметі тіршілік арекетіндегі барлы облыстара байланысты абылданан шешімдерімен байланысты. Оан келесі элементтерді жіктеуге болады:

ебек пен мамандандыруды блінуі ебекті ызмет иерархияны клдене мен тігінен жзеге асырылады;

департаментизация жне кооперация- сас жмыстар мен оларды атарушыларын біріктіру;

басару мен баылауды ауымы- ызметкерлер мен жмысшылар санын анытау;

ксіпкерліктегі иерархия- бліктерді жоарыдан тмен арай орналасуы; бл жеке шешім абылдайтын билікті рылысы;

блімдер арасындаы атынас жне оларды ксіпкерліктегі ызметіні йлестірімі; траты атынастарыны жиынтыы ретінде анытайтын рылысты негізі ретінде йлесетін; иерархияда тігінен жне клденеінен атынаста; масаттарына арай – зынды жне функциялы атынастар; арым-атынас сипатына арай- формалы жне формалы емес атынастар;

ы пен жауапкершілік анытау- ызметкер тек ана бір басшыдан тапсырмалар алады, ы жне жауапкершілік иерархияны кптеген дрежелер арасында блінген кезде.

Турксіпкерлік ызметінде келесі басару дістері олданылады:

Орталытандыру- шешім абылдау ыына жмылдыру;

Орталысыздандыру- жауапкершілікті шешімдерді табу кілті арылы басаруды тменгі дрежесіне ткізу;

Жіктелу- жмыстар блшектеу жиегінде арнайы аяталан дрежені аландаы жмыстарды бліктер немесе блімшелерге блшектеу;

Бірігу- йымдарды бліктеріні арасындаы ынтыматасты дрежесі талаптар жиегіндегі Турксіпті йымдастырылан масаттара жетуді амтамасыз етеді.

рылысы мен ызметі.Турксіпте йымдастырылан рылысты дайындау кезінде йымдастырылан рылыс немі згеріске шырайтынын болжалдайтын жадайлы олданылады.

Стратегиялы басаруда бл амал масаттар мен шешімдерді жзеге асыруды амтамасыз ететін маызды ралдарды бірі. Оны тадауы немесе згерісі арнайы реттіліктен ралады.

Алдымен стратегияны жзеге асырудаы шешімдер мен функциялар иын маынаа ие, андай жаалытар енгізу керектігі аныталады.

Содан со шешімдер мен функциялар арасындаы байланыс орналастырылды. Ксіпкерлікті рылысты бірлігі жааланады. Шешім абылдаудаы р рылысты бірлікті дербестік дрежесі, сондай-а иерархиядаы шешім абылдау дегейі аныталады.

Бдан кейін бизнес бірлігіні арасындаы йымдастырушылы байланыстар орнатылады.

Турксіп ызметінде Портер талдауыолданылады. Соны арасында келесілер аныталады:

жаа бсекелестер пайда болу аупі;

сатып алушыларды з шарттарын кштеп тау абілеттілігі;

тауарлар мен орынбасар ызметтерді пайда болу аупі;

сала ішіндегі бсекелестік крес.

Бсекелестерді стратегиялы топтарыны анализі жне оны негізіндегі саланы бір сегментіне жмыс істеп жатан, туристтік компанияларды арасындаы бсекелестікті анытау шін жзеге асырылады. Мысалы, компанияны тауар ассортиментіне, баалы категорисына, ызмет крсету дрежесіне арай баалайтын масатты нары ызытырады. арынды бсекелестік бірнеше ттынушылы сегменттерге талаптанатын компаниялар арасында болады. Бл шін саланы шегінде белгілейтін компания топтарыны параметрлер анализін ткізу ажет.

Бсекелесті р тауарыны сапасын сипаттамасын жне кешенділігін, сондай-а ттынушыларды барлы ызмет крсетулерін, баа белгілеу саясатын, тауар таратылымыны ірін, тауар ызметкеріні стратегиядаы атынасы, жарнама мен жадай жасау тімі облысындаы бадарламаны білу ажет.

Компания зерттеру мен жасап шыару облысындаы р стратегияны ндірісті, толайым сатып алуын, аржыландыруын, бсекелестерді баса стратегияларын бден оып йренуі ажет. Бсекелестерді стратегиялы тобыны анализдік негізінде жеке меншік бсекелестік стратегиясын рады.

Нарытаы бсекелестерді стратегиялы тобыны орныан картасы мен оны рылысы бсекелестік бааны позициясын ткізу, орта белгілері бойынша бсекелестерді бір топа біріктіру, содан со солар бойынша позийиялы картасын ру шін ажет.

нерксіптік німні есептік дісі стандартты параметрлермен лайыты жзеге асырылады. Турксіпте бл діс санды крсеткіштерді анытау шін олданылады. Мысалы, есеп беру мерзімінде анша наты ттынушылы ндар шыарылан, сондай-а маызды турнімдерді ндірістік балансын растыру мен белгілеу. Есеп ксіпкерлер дайындаан турнімні барлы саны есептелгенде жалпы айналым дісі бойынша ткізіледі, тауарды бл блігіні жеке олданысты ттынуа немесе тгелімен ксіпкерлікті шегіне дейін жмсаланына баынышты болмайды.

Турксіп ызметінде экономикалы ыпал дісі олданылады. Ол кедендік баж салыына, шекрашылы жинауа жне импортты салым аожысына блінеді. Мысалы, кедендік баж салыы импорт жне экспортты реттейтін дстрлі жне тиімді рал. Кедендік баж салыы з кезегінде импортты, экспортты жне транзиттік, сондай-а антидемпингтік жне темаылы болып блшектенеді.

кімшілік ыпал дісі немі турксіпте олданылады, блінеді:

тікелей тыйым салулар; арнайы талаптар; кедендік дістер мен тртіптер.

Мысалы, санды шек оюлар бсекелестікті немесе бааны тратылы стауын, экономикалы ресурстарды , сондай-а барабар саудалы-политикалы жол берушілікте жадай жасау шін пайдаланылады.

Санды шек оюлар йлесімділікке, лицензияландыруа жне ерікті зін-зі шектеуге блінеді. Турксіпте валютаны немесе баса да тауарларды шеттен келу мен шетке шыару лимитін ою ажеттілігі енгізілуі ммкін. Квоталар дербес, мерзімдік, жаанды, тарифтік болуы ммкін.

Тікелей тыйым салулара эмбарго мен блокада атысты. Эмборганы турнімні жеке тріне сияты, туристтік саланы барлыына орнатуа болады. Блокада туристер шыатын орындарда скери рекеттер енгілілуі ммкін.

Турксіпті нарыты стратегиясыны растырылуын анытайтын дістер.

Нарыты стратегияны растыру.Турксіп ызметінде келесі мселелер маызды болып табылады: туристтік нары ызмет нарыында анша сегмент алу жне оны алай жзеге асыру керек, сондытан турксіп практикасында келесі нарыты алу стратегиялары осылан:

1) Саралап жіктелінбеген маркетингті олдану, маркетологтар сатып алушыларды ажеттілігіне назар аударып, р трлі сегментті турнім жасап шыарады; жарнамаа шыындар минимальды болуы керек, йткені нарытаы барлы сегменттер масата сай емес;

2) Саралап жіктелінген маркетингті олдану, маркетологтар нарыты бірнеше сегментінде рекет етеді, турнімді р жеке сыныса алыптастырады:

А) біркелкі баа бойынша

Б)сатып алушыларды шектеулі санына есептелген

В) жеке сатып алушылара есептелген

3) нарландырылан маркетингті олдану, маркетологтар нарыта аныталан трін амтыан кезде, мысалы, осы нарыты лкен блігін амтуа ажет.

Турнімге деген сраныс сатып алушы алайтын немесе ие бола алатын санына баынатынын білдіреді. Сатып алу ммкіндігі сатып алушыны ажетті аша соммасы жеткілікті болуына баынышты. Сраныс клемі баадан кері баыныштылыты орналасан: баа анша жоарылаан сайын, сраныс клемі сонша азаяды.

Берілген турнімні баасына байланысты емес фактора , сранысты згерісіне алып келетін сатып алушылар табысыны млшері, оларды таламы мен алаулары, алмасымдылы баасы немесе толытырушы тауарлар, бааны немесе табысты згерісін кту,тсатып алушылар саныны згерісі жатады.

Маркетингтік зерттеулер ткізу. Маркетингтік зерттеулерді шешімі-бсекелесті алдын ала болжай ала болуы шін, бсекелестерді нарытаы сипаты, сранысты згерісі мен турнімге деген сыныстар.

Маркетингтік зерттеулер ткізуді келесі кезедері:

1) Мселе ою, зерттеу бюджетіні есептеуі;

2) Зерттеу орнын тадау, зерттеуге дайынды, жоспар ру, схбаттармен байланысу ммкіндігін тадау;

3) Баылау ткізу, апаратты талдап орыту;

4) Апарат пен болжалдауды анализі таблица, графика, схема рау; апарат пен шешім абылдауды деу;

5) Зерттеу тиімділігіні баасы, рекомендациялар мен орытындыларды тжырымдау.

6) Маркетингтік зерттеу рамында: нарыты толы сипаттамасы, сраныс анализі жне ызметтерді сыныстары, бсекелестк баасы, сыныс пен сранысты баыныштылыы, мониторингі бар.

Басаруды діснамалы негіздері.Басаруды діснамалы негіздеріне жалпы басару теориясы р трлі жйемен басаруды задылытары, леуметтік-психологиялы басару басару дістері басару инфрарылымы мен басару этикасы атысты. Турксіп басшылыы менеджменттегі шоырланан процестерді таныстыру, жадайды деу жне басарушылы шешімдерді істеп оюы болуы керек.

турксіп ызметінде басару функциялары оны стратегиялы жне тактикалы жоспары, йымдастырушылы атынастарында лкен маынаа ие. Міндетті трде ызметкер рамыны уждары, кіші ымдаы жетекшілік динамикалы басарушылы барыстар, басаларды иінтірегі, басаруды стилі, менеджер мен ксіпкерлікті зіні имиджі, жанжалдарды шешу жолдары, басаруды тиімділігіне ол жеткізулер ескеріледі.

Турксіпті басшылытары зіні практикасын жапонды, еуропалы жне америкалы зара айырмашылытары бар басару дістері олданылады.

Жапонды басару дісіні Еуропа мен Америкада олданылатын дістерден айырмашылыы ебектік ресурстарды баыттауынан трады. Жапонды басарушыны алдына ойан масаты – ызметкерлерді німді ебегін ктеруді арасында ксіпкерлік жмысты тиімділігін ктеру. Еуропа мен Америка сегменттеріндегі менеджментті масаты аз кш жмсап, кп пайда табу.

Жапонды мамандар здеріні ызметтерінде келесі басаруды сипатты белгілерін олданады:

Жмысбастылы кепілдігі мен сенімділік жадайын жасап шыару;

Ебекті ресурстар мен трасыз кадрларды азайтуа ммкіндіктер туызк;

Корпорациядаы жариялылы маызды нтижелер беретін инженерлер мен кімшілік ызметкерлерді жадайына ммкіндіктер туызады, жауапкершілікті кшейтеді, зара рекеттерді жасартады, німділікті ктереді;

Апарата негізделген басару ндірісті экономикалы тиімділігін, німні сапасын ктереді;

Сапаа бадарланан басару німні сапасы туралы наты мліметтерге жадай жасайды;

Басшылыты німді шыару кезіндегі немі болуы иындытарды тез жеіп шыу шін керек;

Ксіпкерлікте тазалы пен тртіпті сатау тауарларды жасап шыарудаы жоары сапаны маызды факторы.

Турксіп кризистік лажсыздытан, яни банкроттытан сатандырылмаан. Бл жадай турксіп з ызметіндегі аржылы амтамасыз етуділайысыз орындаан жадайда болады. Тлем абілетсіздігі- бл оны балансыны анааттандырылмаан рылысы. Бны орнату шін турксіпте кризистік жадайды диагностикасы ткізіледі, келесі коэффициенттерді алдын ала арауды айындайтын ресми жосы: аымдаы тімділік, жеке меншік ралдармен амтамасыз етілу, тлемабілеттілікті айта алпына келтіру, тлемабілеттілікті жоалту. Бл жадайларда азіргі уаытта нары ызметінде растырылан шарттармен аныталан басаруды дісін олдануа ммкіндік беретін жадайлы жадайды масата сйкес олдану.

Турксіпті санациясы аржылы міндеттерді теуге жеткілікті аржылай кмекті берілуіні ммкін болуынан трады. Санация келесі жадайларда ткізіледі:

Банкротты туралы істі кредиторлармен оздырылуына дейін;

Егер ксіпкерлік зіні банкроттыы туралы млімдемесі бар трелік сота жгінсе жне зіні санациясыны шартын сынса;

Кризистен шыу ммкін немесе кредитті арыз арылы айта йымдастыру кезінде арызды баса зады тлаа ткізуде, облинациялар шыару немесе зады тланы мртебесі згерген кезде, яни турксіпті айта йымдастыру кезінде.

Турксіпте леуметтік-социалогиялы басару дісі олданылады-ебекті жымда туындайтын жеке атынастар мен байланыстарды серіні жиынтыы. Бл дістер ебекті моралбды ынталандыруын олдануа негізделген, психологиялы абылдауларды кімшілік тапсырмаларды орындау масатындаы жеке тлаа сері. лкен маынадаы турксіп басшысыны жеке лгісі мен абыройы лкен маынаа ие.

Басаруды леуметтік-психологиялы дісін олдануды маызды масаты жымда ойдаыдай леуметтік жне психологиялы климатты растырылуы, бны арасында трбиелік, йымдастырушылы жне экономикалы тапсырмаларды шешуге болады. Адами абілеттерді ескере білу басшыа жыма масатты сер етуі, ебекке олайлы жадайлар жасауа ммкіндік береді. Басшы зіні ызметінде дстрлерді, сынау мен зін-зі сынау, ндірістік жиналысты олдана алады.

ндірістік атынас процесінде басару сияты сендіру де лкен маынаа ие. Басшыны жеке тланы ішкі лемін тсіну, оан негізгі масаттарда жететін, біріктіру мен жеделдету тиімділік формаларын тадауа кмектеседі. Турнімні жоары сапалы жне жоары талапшыл турнімін, оны жзеге асыру мен пайда табуын, соы есепте турксіпті ойдаыдай имиджін жасап, растырады.

Басаруды орталысыздандыруыны жоары дегейін алдын ала ескеретін нарыты экономика ебектік жымны зін зі басаруыны алыптасуы мен дамуыны кепілі болып табылады. Басаруды орталысыздандыру ызметкерлерді шешім абылдау барысына атысуды амтамасыз ететін, турксіптегі істі жадайына сер ететін зін зі басаруды тспалдайды. зін-зі басару ебек басарумен меншіктік атынас арылы байланысанда р ызметкер меншіктік субъект ретінде зін жзеге асырады.