Баылау сратары
1.Турксіпорынды басаруды діснамалы негіздері андай?
2.Модельдерді басарушылы типтеріні андай трлерін білесіз?
3.Басарушылы модельдер не шін ралады?
4.Маркетингті не шін басару технологиясы ретінде арастырады?
5.Турксіпорындаы басшы мен ызметкер алдында андай тапсырмалар ойылан?
6.Турксіпорын рылысыны ксіпкерлік ызметіндегі маынасы андай?
7.Турнімді нарыа шыаруды андай дістерін білесіз?
8.Туризмде олданатын андай арнайы зерттеу дістерін білесіз?
Орытынды
Нарыты ызметте белгілі былыстар мен масаттарды анытаанда мамандар есеп берулер, баяндаманы анытамасы, аналитикалы жазбалар дайындайды. Мысалы, аналитикалы баяндамалы жазбалар дісіні кмегімен сарапшы аналитикалы жмысты жадай баасымен жне турксіпорынды дамыту жолдарын жеке зі орындайды.
Турксіпорынорындаы бірінші кезектегі тапсырманы анытап, мамандар баса сыныстарды арастырады. Пікірталаса атысушылар сынылан ойлара критикалы ескертулерді айтуына болады, р ойды осал орнын анытау шін, консесус арылы оларды шеттету жолдарын сыну, баса дістерді олдану жолын анытау. Кері «милы шабуылды» мні осында.
Дрістерге дістемелік нсау
Таырыпты оыаннан кейін студенттуризмде олданатын зерттеуді ерекше тсілдері мен турнімді ткізуді жзеге асыру дістерін, турнімге деген сранысты анытаукезінде олданылатын лгілер трлерін туралы толы малмат алулары керек.
Дебиеттер
1.Басовский Л.Е. Теория экономического анализа. – М.: ИНФРА-М, 2001.
2.Дурович А.П. Маркетинг в туризме. – М.: Экономпресс, 2002.
3.Емельянов Б.В. Экскурсоведение. – М.: Советский спорт, 2004.
Осымша дебиеттер
1.Квартальнов В.А. Туризм: Теория и практика. Избранные труды.В 5 т. Т.1: Гуманитарные проблемы развития туризма: история и современность. Т.3: Новые цели и функции туризма: экономика и управление. – М.: Финансы и статистика, 1998.
2.Биржаков М.Б. Введение в туризм: – М.: СПб.: Невский фонд, Олбис, 1999
Дріс13. Туристік ксіпорынны экономикалы ммкіндіктерін анытау
Дрісті масаты: турксіпорынны экономикалы ммкiндiктерін анытау жолдарын,
туристiк нарыты бсекелестiк ортасындаы турксіпорынны ызметі, SWOT- талдау жне бенчмаркинг арылы бсекелестiк артышылытарын зерттеу дiстерiн талдап арастыру.
Дріс сратары:
1.Турксіпорынны экономикалы ммкiндiктерін анытау
2.Туристiк нарыты бсекелестiк ортасындаы турксіпорынны ызметі
Таырып бойынша негізгі тсініктер:лтты табыс, бiрлескен пайда, инфляция дегейi жне жмыссызды, тлем балансы, банктiк пайызды жалакы, салы ндiрудi дегейі, ттынушы, ткiзуден тыс табыстар мен шыындар.
Турксіпорынны экономикалы ммкiндiктерi бизнес- жоспарлауды деу жне турбизнес жргiзу арылы аныталады. Ол шiн турксіпорын жне бсекешiлердi орлары бааланады, болуы ммкiн коммерциялы серлердi затты-техникалы амтамасыз етуiмен аныталады, жарнамалау науаныны ткiзуi бойынша тымды шешiмдер абылданады. Компьютер техникасы кмегiмен тараптарды серлерiнi варианттарыны санын санап шыуа, оларды iшiнен те тиiмдiсін тадауа болады.
Турбизнесті жргiзу шiн туризмні перспективалы трлерiн, ызметшiнi тымды рамын, затты жне ашалай ор перспективалы турнімдерді делуiн, ызметті нарытаы жай-кйін анытау керек.
Турксіпорынды тиiмдi басару шiн келесi мселелерді шешедi: жиын, деу жне млiметтердi жалпылауын автоматтандыру; жедел есептеулердi ндiрiсi; бизнес- жоспарлауды жасарту, жатты ресiмдеу; ызметшiге дерек беруi. Экономикалы мселелердi шешiмдерi шiн сызыты жне динамикалы программалау, максимумны аидасы дiстерi олданылады. Есептердi тиiмдiлiгiнi баасы ор сенiмдiлiгіне, кадрлы рамны бар болуына, бсекешiлерге арсы рекетiне туелдi болады.
Турбизнес жргiзу кезедеріне талдау жасауда басарушылы шешiмдердi абылдау шiн жетекшiге ажеттi ызметтi тиiмдiлiгiнi санды бааларын алуа ммкiндiк берген турксіпкерлікті ытималдытар аидалары олданылады. Бсекешiлердi баасыны арасында ызметтi бастапы кезеi жне бл ызметтi процесiндегi арсы рекеттерi айындаалады.
Санды мiнездемелердi зерттеулерi шiн туристтерді жаппай ызмет крсетулер аидасы пайдаланылады.
Туристтерге жаппай ызмет крсету йымы ш жйеден трды: жоалтулармен ызмет крсету; ктумен ызмет крсету; аралас тр.
Жоалтулармен ызмет крсету жйесінi тиiмдiлiк белгiлеріне жатады: (сранысты жоалту ытималдыы) ызмет крсетудегi iстен шыу ытималдыы, бос емес аппараттарды орташа саны, уаытты натылы аралыына жоалтылан сраныстарды орташа саны.
Ктумен ызмет крсету жйесінi тиiмдiлiк белгiлері: каналдарды бос еместiгi жне сраныстарды осы саны бар кезегiнi ытималдыы, кезектi орташа зындыы, ызмет крсетудi тосу уаыты, ызмет етушi аппараттарды орташа саны болып табылады.
Аралас трдi ызмет крсетуiні тиiмдiлiк белгiлерi бiрiншi жне екiншi трлер жйелерiне дл келедi.
Аралас трді ке таралан жйелерi зын кезекті шектеу жне кезекте труды затыын шектеуi болып табылады. Бл жйенi маынасы барлы каналдарды бос болмауын амтамасыз ететіндей тініштерді кезекпен абылдаудан трады. Мндай жйелердi тиiмдiлiктерi тінішті жйеде ызмет крсетусіз алу ммкіндігімен шеттетіледі.(кезекте баса тініштерді болу ммкіндігі болан)
Жаппай ызмет крсетудi жйелерiнi трлерi (бiрдей рылымдардан тру) бiркелкi жне (млiмдеме ашан бiр фазада ызмет крсетедi) бiртектi емес, бiр фаза жне кп фаза, бiр арналы жне кп каналды бола алады. Мысалы, жоалтулары бар жаппай ызмет крсетудi кп каналды жйесi оны кiруiне натылы (iс-рекеттен кейiнгi амалды жотыы бар траты арапайым аын) тыыздыы бар тапсырыс аынын тсетiн бiлдiредi. Істен шыу ытималдыы (тсірілген сранысты бар каналдарды бос болмауына тап болуы)осы ксiпорында абылданан тиiстi форма бойынша аныталады.
Натылы уаыт шiн ызмет крсетуiге кндiк сранысты орташа саныны берілген ызметті орта санымен бір уаыттаы атынасы. Жаппай ызмет крсетудi жйелері шін негiзгi белгiлеріне ктуi бар барлы каналдар шылданатын жне кезекте сраныстарды натылы санында болатын ытималды жатады.
Жаппай ызмет крсетудi жйесi турксіпорынны маызды мселелердi шыарып жне турнімні iске асыруы шiн алынан нтижелердi олдануа ммкiндiк бередi.
Турксіпорынны ызметі ешашан траты болмайтын ортаны ыпалы жне зара рекеттесу факторларымен едуiр дрежеде шартталан. мір сру ортасы сырты, жедел жне iшкiге блшектенедi. Менеджерлер з мір сру ортасын жне оны табиатыны згерiстерiн немi зерттеуi, бл згерiстерді сезiнуге икемi болуы керек, йткенi ортаа бейімделудегі стсiздiк стсiз ксiпкерлiкке сотыруы ммкін.
Сырты орта (макроорта ) келесi компоненттерден трады:
экономикалы - ортаны iшiндегі ресурстарды блудi жне олдануды зерттеу , жалпы лтты табыс, бiрлескен пайда, инфляция дегейi жне жмыссызды, тлем балансы, банктiк проценттi жалакы, салы ндiрудi дегейі, ттынушыны ткiзуден тыс табыстар мен шыындары;
леуметтiк - турксіпорын жмыс iстейтiн оамны абаттарын зерттеу; бiлiмнi дегейi, салттар жне сенулер, трынны натылы топтарыны мiр сруi жне оларды географиялы орналастырылуы жне мобилдiлiк;
саяси - задарды абылдануы мен мдделердi р трлi топтарыны ызыушылыына,шаруашылы р трлi салаларыны рлеуіне мемлекетті атынасыны зерттелуі;
зады - туризмні саласындаы айматы задарды зерттелуі;
технологиялы - турнім ндiрiсiндегi жоары технологияларды зерттелуі.
Жедел орта компоненттерi немi зерттеуді керек етiн турксіпорын менеджментіне тiкелей ыпалы етеді. Компоненттерге жатады:
ттынушы, туристтiк ызметтерге ттынушыны атынасыны жасартуы бойынша жаа идеяларды iстеп шыаруа тiптi; ол турксіпорында берiлетiн тауарлар жне ызмет сатып алудаы мiнез-лыы менеджментке кмектеседі. бсекелестік,турксіпорын туристік ызмет нарыында баталас боланда зіні тиiмдi стратегиялы ызметiн салу шiн з бсекелестерін бiледi;
жмысшы кші, осыан атысты келесi сратар шешіледі: ызметшiнi бiлiктiлiгiнi дегейiн андай дістермен жоарылатуа болады, потенциалды ызметкерлердi орташа жас шамалары жне ебекаыны ктiлетiн дегейi; туристтiк ызмет нарыында ксiподатар андай ыпал ете алады;
жабдытаушы;турксіпорын шiн ндiрiстi процесiнде тпкi нiмге немесе ызметке айналатын, менеджменттi тиiмдi амтамасыз етілуi шiн маызды ызметте ор крсетуші;
сатып алушы;турксіпорына туристтiк ызметтердi бiрлескен блшек немесе жеке ттынушыа болысушы
халыаралы компонент, шетел елдермен туризмні саласы бойынша бар тиiмдi iспестiк шiн турксіпорына ажет.
Турксіпорынны жедел ортасыны халыаралы компонентiне келесi факторлар жатады:
зады - дстрлер, жйенi тиiмдiлiгi, авторлы ы орау туралы задар мен саудалы маркалар ;
саяси - оппозиция партиялары жне топтарды басаруды мемлекеттiк формасы, кiметтi идеологиясы, тратылыы, бсекелестiгi; леуметтiк кернеулiк, жанжалдар жне ктерiлiстер, шетелдiк турпредприятиямдары бар мемлекеттi атынасы, халыаралы саясат;
мдени - салттар, норма, ндылы, наным, тiл, атынас, себеп, леуметтiк институттар, имандылы;
экономикалы- экономикалы дамуды дегейі, трын, жалпы iшкi нiм, табыс р адама шаанда, ебекаыны арызы, дегейiне бсекелестiктi саясат, табиаты, валютаны еркiн алмастырылатыны, инфляция, салы салу жйесі, проценттi жалакы айматы экономикалы блоктардаы сауаттылыты дегейi, леуметтiк инфрарылым, табии орлар, ауа райы, мшелiгi, аша жне фискатьная.
Менеджерлерге (микроорта ) iшкi орта з кштерi жне з потенциалы туралы сынысты алып, ойдаыдай жмыс iстеп, уаытты натылы аралыында бар болып тiрi алуа ммкiндiк бередi. Зерттеушi банкроттытара ыпал ететiн мселелердi кздерiн талылауы керек.
Iшкi ортаны зерттеу ондаы ммкiндiктер жне оларда кзден таса болатын байбаламдарды ашуа баытталуы керек. Табылан кштi жатар турксіпорына бсекелік кресте ара сйейтiн базасымен ызмет крсетедi. лсiз тараптар басару жатан олардан арылу шiн адала арауды ажет ететін зат болуы керек.