Дріс14.Турбизнестегі маркетингтік зерттеулер жне туризмдегі мселелерді шешуді математикалы бадарламалау дістері
Дрісті масаты:туристтік бизнестегі маркетингтік зерттеулер жне туристтік німді орындауды амалдарын, туризм мселелерін шешудегі математикалы бадарламалау тсілдерін ашып талдау.
Дріс сратары:
1. Туристтік бизнестегі маркетингтік зерттеулер
2. Туристтік німді орындауды амалдары мен тсілдері
3. Туризм мселелерін шешудегі математикалы бадарламалау тсілдері
Таырып бойынша негізгі тсініктер:бсекелік, on-line marketing, экспозиция, туекелділік, схбат, фокустоп, классика, стохастика, эвристика.
Егер туристік ксіпорын зіні нары сегментінде ызмет тжірибесі болса, мны оны кшті жаы ретінде арастыруа болады. Кейде менеджерлерді кмегімен лсіз жатар (сранысы жо шама) кшті жатара айналуы ммкін. Бл шін менеджерлер бсекелік талдау жасаулары, онлайнды маркетингті жзеге асыру, сынаужадайлар тсілдерін мегерулері керек.
Бсекелік талдау нарытаы бсекелестерді мінез-лытары туралы апаратты жинатайды. Егер нарыа жаа туристтік нім «тасталынса» жне оны шыарылымын жзеге асыру керек болса, бсекелестерді андай рекеттерінен кейін туристтік ксіпорына ауіптілік тууы ммкін екендігін анытау керек.
Онлайнды маркетинг (on-line marketing) – Интернет, коммерциялы арналар жне компьютер желілерін олдануа негізделген маркетингті трі. Арналар апаратты жне маркетингтік ызметтері бар туристтік ксіпорындармен жасалады. Оны абонеттік тлем жасаандар ана олдана алады. Оны олдана отырып маркетингтік апарат ала алады, сауда келісімдерін жасай алады.
Менеджерлар ттынушылара онлайнды маркетинг арылы сынылатын келесі ммкіндіктерді атап теді:
ыайлылы ( сатып алушылар орналасан жерлеріне арамай 1 тулікте 24 саат тауара тапсырыс бере отырып, сатып алуды жылдам жне жабы трде жасай алады);
ртрлі апарат (сатып алушылар з йлерінен немесе кеселерінен шыпай-а компанияларды, тауарлар жне бсекелестерді салыстырмалы мліметтеріне ие бола алады);
обалжулар аз болады (сатып алушылар сатушылармен бетпе-бет кездеспейді, оларды эмоционалды жне кндіргіштік серлеріне душар болмайды).
Онлайнды маркетинг сатушы компаниялара біршама ммкіндіктер береді. Олар баа мен туристтік німні сипаттамасын тез ауыстырады. Компьтер желілері арылы жргізілген сауданы шыындары аз болады, себебі дкенні рылуы мен жмыс істеуіне шыыс кетпейді. Бл жадайда сатып алушылардан керекті апарат алып жне тапсырыстары бойынша апарат жіберу арылы сатып алушылармен араатынас алыптастыруа болады. Бл кезде компания сайтындаы атысу санын анытау жеткілікті.
Сынау жадайларыны тсілі (critical incidents method) ызметтер саласы шін маркетингтік зерттеулерді ксіби тсілі болып табылады. Оны артышылыы- крсетілген ызметтерді процесімен байланысты респонденттерден мселені наты сипатын алу. Бл тсіл апарат жинауды сандытан грі сапалы тсілдерін арастырады: тере схбат, фокустоптар, сондай-а ызмет крсету кезінде клиентті мінез-лын тікелей (жасырын) баылау. Сырты кздермен атар бл тсіл ішкі кздерге де сйенеді: байланыс ызметкерлеріні жадында алатын клиенттерді сапаны абылдау жніндегі жинатау.
Оперативтік баылау алыптастыру шін клиенттерді ызмет сапасы жніндегі анааттанбаушылыты тудыратын оиаларды анытау керек, жеке оиалар сынама блімдерге ауысандыын анытау ажет, оианы тілген кезінен бергі крінетін маыздылыын баалау керек. Алынан сипаттамаларды жйеленуі жреді, ызмет крсету бойынша осымша ынта пайда болады.
Туристтік бизнес мамандары осы тсілді олдана отырып белгілі нтижелерге жететінін атап ту ажет. Мысалы, туристтерді демалу орындарына жіберген кезде уежайларда кейде шуды кешеуілдеуі болады. уе компанияларыны кемшіліктері келесілер болуы ммкін: сапарды болдыртпау, жктерді жоалуы, уелайнерлеріні баса алаа онуы, шуды кешеуілдеуі кесірінен она йлер мен медициналы ызметтер крсетуде иындытар тууы ммкін. Нтижесінде жоспарланан демалыс зіледі, моральдік жне аржылы шыарылымдар туындайды. Бл мселелерді ескеріліп, туристік ксіпорына о ыпал жасады.
Туристтік німді орындауды амалдары мен тсілдері.
Туристтік німді орындау шін тсетін табыс- туристтік ксіпорын ызметіні маызды блігі. Туристтік ызмет нарыында туристтік німді жылжытуды кптеген амалдары мен тсілдері бар. Мысалы, туристтік німді жылжытуды жарнамалы емес тсілдері олданылады:агент арылы жретін жеке (дербестендірілген) сату; апаратты тікелей таратылымы; ртрлі дерекорлармен жмыс істеу (траты олданылатын дерекорларды алыптастыру); траты клиенттер; крмелер жніндегі апаратты клиенттерге жеткізу жне т.б.
Тікелей маркетинг (телефонды маркетинг, пошталы таратылым) –бл келешекті корпоративті клиенттер туралы апарат; тімді ынталандыру (купондар, жеілдіктер, байаулар, тур сатып алатындара тыс ойнату, бонусты бадарламалар, фирмалы стилі бар заттар тарату).
Тікелей емес маркетингке паблик-рилейшнз жатады. Ол баралы апарат ралдарыны кілдерін шаырумен жргізілетін мдени шаралар йымы арылы жзеге асады.
Туристтік крме ткізу кезінде туристтік німді орындауды тиімдірек тсілдері: экспозициялар крсету-бл статикалы крсетілім жне рекеттегі крсетілім, яни келушілерге дмін крсету, кргіздіру, тыдату, иіскету, стап кргіздіру; ойынды крсетілім- объекттерді компьютерлік бейнетехника, лазерлік рылылар арылы крсету.
Бизнес-планды ру кезінде туристтік ызметті тімі бойынша зерттеу тсілдері ескеріледі. ызметтер нарыыны талдауына шеттен келу жне шетке шыару, айырбастау жне жзеге асыру кезіндегі пайда жатады.
ызметтер нарыыны жалпы сипаттама факторлары: нарыты ммкіндіктер талдауы; нарыты негізгі лгілеріні ерекшелігі; капиталды функциясы, баалы ааздар нарыыны рлі жне капиталды жмылдыру. Нарыты инфрарылымы, ауымы жне оны сегменттеуі, масатты нарытарды тадау, жаа туристтік нім шыаран кездегі кезектілік зерттелінеді. Конъюнктура жне тім жніндегі болжамды рау кезінде комплексті нарыты талдауды рамында мыналар болады:
туристтік німді зерттеу – жаашылды, бсекеге абілеттілік, за талаптарына сйкестілік, азіргі жне болашатаы ажеттілікті анааттандыру;
нарыты зерттеу- географиялы орнын, тауарлы жне фирмалы рылымын, бсекелік шиеленісін, конъюнктура жне оны болжамын зерттеу;
сатып алушыларды зерттеу- сатып алушылы таламдарын алыптастырушы факторлар, сатып алушыларды сегменттеу, сатып алуды арапайым тсілдері;
бсекелестерді зерттеу- тауарлы белгілер, тауарларды ерекшелігі, баа саясаты, жаа тауарлар жнінде алдын ала апарат алу;
нарытаы сатуды тауарлы аспектілерін зерттеу.
Сонымен атар, туристтік ызметтер нарыында баалау-баылау жргізіледі.
Туристтік німні тиімді орындалуы шін абсолюттік, алыпты, трасыз жне кризистік талдаулар; тімділікті, іскерлік белсенділікті аржылы коэффициенттері; туристтік ызметтер тімі клеміні болжамы олданылады.
ызметтер нарыындаы туристтік німні тімі бойынша ксіпорын бизнес жоспарыны маркетингтік бадарламасы жарнама тиімділігін, коммерциялы ызметін жне оны жауаптылыыны экономикалы талдауын, жаа туристтік німдер шыаруды жне оны жзеге асыруды зерттеуіне негізделеді.
Нары талдауын ткізу шін келесі факторлар ескеріледі: ндірістік-тімділік ызметтеріні крсеткіштері; стратегия; йымды рылым; сталымдар; аржылы аспекттер; ызметті лсіз жне кшті жатары, жмыс крсеткіштерін жасарту.
Маркетинг стратегиясын рау жне жзеге асыруды рамында: стратегиялы альтернативтер анытау; стратегия трін тадау; стратегиялы жоспарды іске асыру; стратегияны айта арау болады.
тім жйесі йымыны бизнес-жоспарында жаа туристтік нім алыптастыруды негізгі баыттарын; зерттеуді йымды рылымын; зерттеуге кететін шыындарды; туристтік нім шыару барысында ммкін болатын иындытарды; рылымды баалауды жне жаа німді нарыты абылдауын айындайтын апарат крсетіледі. Маркетингтік зерттеулер мселені анытау жне масатты рау; апарат кздерін тадау; жиналан мліметтерді талдау бойынша жргізілуі ммкін.
Маркетологтар клиенттерді туристтік ызметтер тадауыны себептерін талдайды. Олар: эмоционалды( артышылы сезімі, басалардан ерекшелену, ыайлылыты сезіну, орыныш, марлы, сау, отбасы жадайы) жне рационалды (немдеу жне сапа).
Туристтік німді орындауды рамында: басару жйесі, басару объекттері, зара байланысан объекттер, басару дегейі жне ауымы бойынша талдау бар. Бл шін дстрлі (салыстыру, топтау, индекстік тсіл, балансты); экономикалы-математикалы (математикалы талдау, математикалы статистика, экономикалы жне математикалы бадарламалау, оптималды процестерді математикалы теориясы).
Туристтік німні тімділік туекелдерін зерттеу шін келесі тсілдер пайдаланылады: стандартталан срау беті, аржылы жат, аымды апарат, йымды рылым диаграммасы, аымдар картасы, мамандармен кеес жргізу.
Туристтік німді орындау кезеіндегі аржылы-экономикалы туекелдік кезінде келесі тсілдер арылы зерттеуге болады: сранысты трасыздыы- баалар суімен жретін сранысты тмендеуі; альтернативті туристтік німні пайда болуы- сраныты тмендеуі; бсекелестермен бааны тмендеуі- бааны тмендеуі; бсекелестер ндірісіні лаюы- сатылымны немесе бааны тмендеуі; салыты суі- таза пайданы тмендеуі; ызмет ттынушыларыны тлем абілетсіздігі-сатылымны тмендеуі; шикізата, энергоресурстара, материалдара,тасымала бааны суі-баа суі кесірінен табысты азаюы; берушілерге туелділік, альтернативтерді болмауы- баа суі кесірінен табысты азаюы; айналым ралдарыны жеткіліксіздігі- кредиттерді кбеюі.
Туристтік німді орындау кезіндегі шыынды азайту шін келесі тсілдер олданылады: туекелділікті анытау жне баалау; тмендеуді абылдау немесе туекелділікті болдыртпау; аржыландыруа шешім абылдау (сатау, аржыландырусыз, аржыландыру) немесе туекелділікті беру, сатандыру немесе сатандырмау. Біра негізгі тсілдеріне келесілер жатады: туекелділікті немесе аржылы жауапкершілікті шінші тлаа беру; туекелділік жніндегі аржылы жауапкершілікті сатау; туекелділік жніндегі аржылы жауапкершілікті сатандырушыа беру; сатандырушыа беру мен туекелділікті сатауды йлесімділігі.
Туризм мселелерін шешудегі математикалы бадарламалау тсілдері. Математикалы бадарламалау туристтік ксіпорынды басаруды тиімді шешімдерін алыптастырады. Мысалы, тиімді жарнамалы компания жоспарлау ажет. Дрыс рылан баалау критериі бойынша бл жарнамалы компания табыса жетеді. Тиімділік критериі жарнамалы компанияны мінезіне, масаты мен рамына байланысты.
Мселені шешуді тиімді шешіміне тсіл тадау жатады. Сол арылы жарнамалы компанияны тиімділігі максималды немесе минималды екенін анытау ажет. Туристтік бизнесте математикалы бадарламалауды бірнеше тсілдер бар.
Математикалы бадарламалауды классикалы тсілі (функцияны максимумы мен минимумын анытау, есептеу вариациясы) онажайлылы индустриясы саласындаы техникалы аауларды шешуде олданылады, мысалы, ыайлы туристтік автобустар, туристтерге яхталар, туризмні экстермалды трлеріне ажетті рал-жабдытар шыару. Біра та бл тсілдер туристтік бизнес саласындаы тиімді шешімдер абылдау шін рашан олдана бермейді.
Сызыты бадарламалау туристтік ксіпорынны басару процесіндегі оптималды шешім абылдау шін олданылады. Егер процесс біркезеді болса, шектеу жйесі сызыты тесіздіктер (тедеулер) жиынтыынан трады. Бл бадарламалау апаратты-техникалы жйені тиімділігін, персоналды ксібилігін, ызметтер бойынша транспортты ресурстарды блу сиятылырды баалауда олданылады.
Сызыты емес бадарламалау біркезеді процесстерді тиімді шешімін табу шін олданылады. Мысалы, туристтік шаралар жоспарлаумен байланысты есептеулер жатады.
Динамикалы бадарламалау копкезеді процесстерді тиімді шешімін табу шін олданылады. Сызыты бадарламалау есептерін шешуде тиімді.
Л.С.Понтрягинні максимум прнципі ызметтер кезіндегі здіксіздікті оптималды шешімін табу шін олданылады. Кей жадайларда бл тсілмен дискреттік есептерді шешуге болады. Бл жадайда оны максимумны дискреттік принципі деп атайды.
Бтінсанды бадарламалау бтін сандардаы оптималды шешімді табу шін олданылады. Туристтік бизнес саласындаы кптеген жадайларды осы тсілмен шыарады.
Стохастикалы (ммкін болатын) бадарламалау аныталаман жадайларда, яни бастапы мліметтерді бір блігі кездейсо шама боландаы оптималды шешімді табу шін олданылады.
Параметрлік бадарламалау арылы туристтік ксіпорын басшылыымен бекітілген шешімдерге параметрлер серіні ыпалы арастырылады.
Блокты бадарламалау туристтік бизнесте маызды тапсырмаларды негізіндегі жекелеген тапсырмаларды нтижелеріні оптималды шешімдерін алу шін олданылады. Бл тсіл туристтік німні математикалы лгілеуінде олданылады.
Эвристикалы бадарламалау логикалы-аналитикалы тсілдер ретінде лгі болады. Е тиімді шешімдерді логика бойынша іріктеп алу арылы жне сол бойынша келешекте отайландыру шін математикалы талдау жасау олданылады. Тіреуіш бизнес-жоспар рау шін олданылады.