Туризм саласын дамыту аясындаы мемлекеттік олдауды озы лемдік тжірибесін талдау

 

Туризмді мемлекеттік олдау – саланы орныты дамытуды ажетті шарты болып табылады. Халыаралы тжірибе туристік инфрарылымды дамыту шін жадайлар жасау, жеке меншік инвесторларды тарту, туристік индустрия субъектілеріні ызметі шін олайлы экономикалы жадайларды амтамасыз ететін нормативтік ыты базаны алыптастыруа баытталан мемлекетті белсенді саясаты туристік саланы елді леуметтік-экономикалы дамуында маызды орын алуы ммкіндік беретінін крсетіп отыр. Сондай-а, лемдік тжірибе туризмді белсенді дамытатын елдер з азаматтарын сапалы туристік ызметпен амтамасыз ете отырып, бюджет аражатыны едуір клемін лтты жобалар мен бадарламаларды іске асыруа жмсайтынын айатап отыр.
Туризмді экономиканы басым баыты ретінде арастыратын елдерді халыаралы тжірибесін талдау туристік ызметті мемлекеттік олдауды біратар басым шараларын айындап берді:
1) кереар артышылытарды оса атару шін елді басшылыы жаынан жылдар бойы келе жатан тура саяси ерік жне олдау.
Марокко Корольдігі. 2000 жылдарды басында Марокко королі Мохаммед VI экономиканы стратегиялы секторы ретінде туризм мртебесін бекітті. Марокко кіметі «Пайымдау-2010» туризмді дамыту стратегиясын зірледі. Осы стратегияны маызды элементі алты жаалаудаы курортты айматы «нлден» салу бойынша жоспар болып табылады (Азур жоспары). Осы Жоспарды іске асыру шін 2007 жылы бірнеше мемлекеттік ксіпорындар базасында SMIT (Марокко туризм инжирингі оамы) – туризм инфрарылымында инвестициялау бойынша жаа лтты компаниясын ру жнінде шешім абылданан болатын. SMIT мынадай міндеттерді іске асырады: жаа жаалаудаы курортты айматы салуа жер учаскелерін блу; шебер-жоспарларын жне осы айматарды салуа арналан ТЭН зірлеу, жер учаскелерін сату жне сатып алу, инфрарылымды салу жне жеке инвесторларын тарту. Сондай-а, «Пайымдау-2010» стратегиясын іске асыру кезінде ЕО-пен ашы уе кеістігі туралы 2006 жылы екіжаты шарт аясында уе баыттарын либерализациялау елді туристік саласын дамыту шін зор мнге ие болды.
уе баытын либерализациялау жаа уе желілеріні уе тасымалдаушыларын жне еуропалы аз бюджетті уе тасымалдаушыларды отырызу ыымен; AtlasBlue жне Jet4You жаа лтты аз бюджетті уе тасымалдаушыларын жне жаа уе баыттарын рудан трады. Осы шаралар уе билеттеріне бааларды айтарлытай тмендеуіне жне халыаралы жолаушылар (туристер) аыныны жалпы лаюына келді.
Малайзия. 90-жылдардан бастап туризм Малайзияны дамытуды бесжылды экономикалы жоспарларында маызды орын алып келеді. Осы жоспарлар аясында салы жеілдіктерін беру (тсімге салытан босату немесе она йлерді жне баса туристік объектілерді кеейту жне жетілдіруге арналан кері инвестицияландырудаы жеілдіктер; импортты баждардан толы босату) арылы ауылшаруашылы, экологиялы, круиздік жне туризмні баса да трлерін дамыту шін стратегия алыптастырылды.
2) мамандандырылан агенттіктерді, орларды жне лтты компанияларды ру арылы ірі курортты айматарды дамытуда мемлекетті тікелей аржылы атысуы.
Мексика рама Штаттары. 70-жылдары кіметпен туризмді дамытуды лтты оры – INFRATUR рылан болатын, ол туризм инфрарылымын дамыту оры FONATUR жне туризмге кепіл беру жне озалту оры FOGATUR орларын біріктіру базасында рылды. FONATUR-ды негізгі міндеті Канкун, Инкара, Лос-Кабос, Хаутулько жне Лорето сияты бес ірі жаалау курортты аймаын «нлден» бастап дамыту болып табылды. Аталан курорттарды дамыту масатында FONATUR арыз аражаттарын жне жеке инвесторларды тарту, ала салу жне ірлік жоспарлау мселелерінде ана емес, сонымен атар жер меншігі мен меншік нарыыны мселелерінде де басшылы рлді зіне алады. азіргі кезде FONATUR алынан нтижелерін есепке ала отырып зіне курорттарды дамыту рдісіндегі жанама рлді абылдады жне негізгі жігерді мемлекеттік-жеке меншік ріптестікті дамытуа баыттады.
Испания Корольдігі. 60-жылдары ENTURSA мемлекеттік компаниясы рылан болатын, ол жаппай жаажай демалысына арналан она йлерді салумен жне басарумен айналысты. Нтижесінде осы она йлерді кпшілігі жекешелендірілді.
3) туристік объектілерге инвестициялауды олдау тетіктері жне аржылы жеілдіктер.
Тркия Республикасы. 80-жылдарда «Туризмді олдау туралы» За абылданды. Аталан за аясында салытарды, алымдарды жне баждарды белгілі трлеріне атысты, сондай-а за мерзімді несиелерге атысты біратар салыты жеілдіктер сынылды. Бдан баса, мемлекеттік жерлер жеке инвесторлара 49 жыла дейінгі мерзімге за мерзімді жала берілді, сонымен атар, инвесторлар жерді зіні арауы бойынша пайдалануа – мемлекеттік органдарды келісімінсіз шінші тлалара жер учаскелерін салуа немесе сатуа ыы болан.
4) индустрияны суіне арай мемлекеттік бастама арылы мемлекеттік-жеке меншік ріптестікке жоспарлы шыу.
Египет Араб Республикасы. 70-жылдары еркін экономикалы айматарды ру жне мемлекеттік компаниялар мен шетелдік инвесторларды біріккен ксіпорындарын руа рсат беру туралы За абылданды. За аясында шетелдік инвесторлар біріккен ксіпорындарды кіші серіктесі ретінде инвестицияларды салу ыын алды; он бес жыла дейін мерзімге салытар тлеуден босатылды; мемлекет тарапынан жер телімдеріне арналан меншік ыына атысты кепілдік алды.
Шетелдік инвесторлар да капитала атысты мемлекет кепілдіктерін алды, шетелдік атысуы бар жергілікті компаниялар секілді алынан кірістерді шетелге шыару ыына ие болды.
5) туризмні инженерлік-коммуникациялы, кліктік жне «жмса» инфрарылымын руды тікелей мемлекеттік аржыландыру (білікті кадрлы ресурстармен амтамасыз ету, апаратты амтамасыз ету), сондай-а туристік индустрияда анарлым маызды жобалар ру.
Біріккен Араб мірліктері. 2006 жылы Туризмдегі даму жне инвестициялар жніндегі компания рылды. Біріккен Араб мірліктеріні кіметі гранттар трінде 3 млрд. жуы АШ долларын блді, оны негізінде компания шетелде оматы арыз аражатын тартты. Негізгі жоба Саадият жасанды аралын салу болып табылады.
Тркия Республикасы. 70-жылдары Тркия Республикасыны кіметі туризмді дамыту жобаларыны ірлік жоспарларын зірлеп, индустрия шін инфрарылымды дамыту жобаларына бастамашылы етті.
Осылайша, халыаралы тжірибе туризмді дамытуды инфрарылымды амтамасыз етуде атарушы билікті белсенді рлі сттілікті елеулі факторларыны бірі болып табылады. Туризмді дамытуды мемлекеттік олдауды трлері сан алуан, алайда, біратар белгілері бойынша азастанны азіргі жадайына сйкес келетін кейбір мысалдарды блуге болады:
экономикаа тікелей атысу арылы елді жаыртудаы мемлекетті белсенді рлі;
шалай орналасуынан, инфрарылымны жо болуынан жне туризмні осы трі бойынша ішкі нарыты дамымаандыынан курортты айматарды здігінен дамуыны болмауы. Осындай жадайлардаы мысалдарда мемлекет «нлден бастап» курортты орталытан дамыту, инфрарылым мен туристік объектілерді салу арылы туризмдегі жаа сыныстарды белсенді жасады. Осы курорттардаы коммерциялы объектілер не мемлекеттік аражаты есебінен, не жеке меншік инвестицияларды тарту арылы салынды. детте, мемлекет осы масаттар шін ызметі квази-коммерциялы сипатта болатын лтты компанияны рды. Осы мысалдарды барлыын елде туристік саланы дамыту шін кшті серпін трысынан, сондай-а мемлекеттік инвестицияларды айтару есебінен стті деп атауа болады.

 

Нарыты негізгі за мерзімді рдістерін талдау жне оларды азастандаы кіру жне ішкі туризмді дамытуа сері.

 

азастандаы кіру жне ішкі туризм нарыын дамыту нарыты рдістеріні біратарына - жалпы туризмдегі, экономикаа, демографияа, экологияа, технологияа, баса да салалара байланысты болады.
Туризмні жалпы негізгі за мерзімді рдістері мыналар болып табылады:
азастандаы туризм индустриясын дамыту шін жалпы жаымды нарыты негізді амтамасыз ететін халыаралы туризмнен тсетін кірістер мен халыаралы келушілер санын кейіннен арттыра отырып халыаралы туризмді траты дамыту.
ытай Халы Республикасы, ндістан Республикасы, Таяу Шыыс жне Ресей Федерациясы сияты дамушы сырты нарытарда артып келе жатан туристік сраныс. Бл елдерді географиялы орналасуы аталан нарытар шін туристік німдерді зірлеу жне оларды азастана ауматы жаындыынан салыстырмалы трде жеіл іске асыруа ммкіндігін сынады;
азастана осы нарытарда зіні тартымды жне бірегей туристік німдерін іске асыруа ммкіндік беретін Еуропа сияты дамыан сырты нарытардаы едуір жоары жне траты сраныс;
болашата азастанны туристік сынысына ытимал дамытуа бсекелес ретінде зірбайжан Республикасы, ытай Халы Республикасы, Грузия, ырыз Республикасы, Монолия, Ресей Федерациясы, Тркіменстан жне збекстан Республикасы сияты дамушы дестинациялардан артып келе жатан туристік сыныс;
дамыан, сол сияты, дамушы келе жатан туристік дестинациялар арасындаы жоары, дамушы жне белсенді бсекелестік, бл азастанды аналогтардан осы нарыта тымды орын тебуді, сонымен бірге оны ажырамас згертпелі жадайларына алыптасу абілетін талап етеді.
Негізгі за мерзімді экономикалы рдістер:
олайлы экономикалы перспективалар жне ЖІ-ні суі, табыстар мен азастан ішіндегі жне ытай Халы Республикасы, ндістан Республикасы, Таяу Шыыс жне Ресей Федерациясы сияты дамушы сырты нарытардаы ттынушылар арасында саяхаттара ызыушылыты ктілетін суі, бл туристік німдерді дамушы ішкі жне сырты, сіресе, азастана жаын орналасан нарытарда дамытуды жне жзеге асыруды сынады; ттынушыларды бааа деген сезімталдыыны артуына алып келетін Еуропа жне Америка рама Штаттары секілді дамыан нарытарды экономикалы трасыздыы з кезегінде те ымбат туристік німдерге зіні ауіпін тндіреді, дей транмен, олжетімді сапалы туристік німдерді бсекеге абілеттілігін арттырады.
Негізгі за мерзімді демографиялы рдістер мыналар болып табылады:
сіресе, Еуропа сияты дамыан нарытарда орта жастаы жне зейнет жасындаы адамдарды саныны артуы, бл нерлым есейген шатаы ттынушылара туристік німдерді зірлеу жне іске асыру ммкіндігін сынады: маусымнан тыс саяхаттар, мдени саяхаттар, сауытыру саяхаттары, СПА-саяхаттары жне т.б.;
жыл бойы демалыса арналан ыса мерзімді зілістер саныны кбеюіне алып келетін жмыс істейтін халыты бос уаыты саныны ысаруы;
ызы оиалы саяхаттарды дайындау жне оны іске асыру ммкіндігін беретін жас адамдар арасында белсенді демалыса деген ызыушылыты артуы;
барлы жастаы адамдарды жріс-трысында (немесе мір салтында) «космополиттілікке» деген бейімділікті артуы – лем бойынша саяхат жасауа талпыну, зге мдениет пен ландшафтылармен танысу, ал бл бірнеше саяхаттарды дайындауа жне іске асыруа, сондай-а азастанды бірегей туристік німдері бар жаа туристік дестинация ретінде трпаттандыруа ммкіндік береді;
«креативті» туристік німдерді зірлеу жне іске асыру шін ммкіндіктер сынатын сіресе, Еуропа сияты дамыан сырты нарытаы ттынушылар арасында зін-зі дамытуа жне/немесе «зін зі шаыру» мтылысыны артуы.
Негізгі за мерзімді экологиялы рдістер мыналар болып табылады:
«табиат аясындаы» туристік німдерді зірлеу жне іске асыру ммкіндіктерін сынатын оршаан ортаны сатау жне орау саласындаы оамды сананы артуы, экологиялы траты болып табылатын: жаяу туризм, велотуризм, салты атты серуендеу жне старды баылау;
ызметтерді жергілікті жеткізушілерді, туроператорларды жне клік компанияларыны климатты згеруіне байланысты туындаан ел экономикасындаы згерістер жаа жадайлара икемделу ажеттілігін туындатады.
Технологиялар саласындаы негізгі за мерзімді рдістер мыналар:
з кезегінде туристерді кптеп тарта отырып, осындай технологияларды енгізетін объектілер имиджіне о ыпал ететін объектілерді рылысы жне оларды пайдалану кезінде экологиялы ауіпсіз жне энергия немдеуші технологиялар мен процестерді пайдалануды артуы;
жаа маршруттарды енгізу, жаа (бюджеттік) уе тасымалдаушыларын ру, олданыстаы уежайларды жаарту жне жаа уежайларды рылысын жргізу арылы уе атынасын арынды дамыту, бл сонымен атар Интернетті олдануды суі мен жиынтыта сапарлар санын арттырады;
жарнама шін де, сол сияты туристік німдерді сату шін де компанияларды Интернет–атысуы болуыны ажеттілігіне негізделген туристік німдерді іздеуде жне сатып алуда Интернетті пайдалануды артуы;
туризммен байланысты барлы секторларда ртрлі технологиялы осымшаларды – туризм мен она й бизнесімен байланысты смартфондара арналан осымшаларды, автомобильдерге арналан GPS жне т.б. пайдалануды артуы.
Баса салалардаы негізгі за мерзімді рдістер мыналар болып табылады:
денсаулы, ауіпсіздік жне салауаттылыпен байланысты барлы мселелерде жоары сапа стандарттарын бекіту мен олдау ажеттілігін білдіретін з кезегінде кейбір туристік дестинацияларды згелерден тартымды ететін денсаулы, жеке ауіпсіздік жне салауаттылыты сатауа деген рдісті суі;
Визасыз немесе жеілдетілген визалы режимі бар елдерге шетелдік туристерді кп санын тартуа ммкіндік беретін кірме туристер шін визалы талаптарды алып тастайтын немесе жеілдететін дестинациялар саныны суі.