Іс-рекет психологиясы

Кредиттік оыту жйесінде студенттерге ойылатын талаптар

азіргі кезде елімізді кптеген жоары оу орындарында кредиттік оыту жйесі эксперименттік режимде жргізілуде. р оу орны шетел жне еліміздегі ЖООьтжірибелерін зерттеп, оу пндері мен бадарламалары

бойынша кредиттерді анытаанда з «шарттарын» олданады.

Айталы, Л.Н.Гумилев атындаы ЕУ-де кредиттік жйеге ту кезе бойынша жргізілді:

1) кредиттік жйені ендіру тжірибесін зерттеу;

2) басарушы кадрлар мен профессорлы-оытушылар рамын даярлау;

3) кредиттік жйеге сай келетін оу-дістемелік жне техникалы амтамаларды зірлеу;

4) 2004 жылды 1 ыркйегінен бастап бакалавриатты жекелей баыттары бойынша эксперимент трінде енгізу (мысалы: 2004 жылы – экономика факультеті, 2005 жылы – за жне педагогика факультеті тті);

5) кредиттік оыту технологиясы бойынша бакалаврларды даярлау нтижесін зерттеу, талдау, орытындылау жне баса факультеттерде олдану туралы шешім шыару (2006 жылы баса факультеттер тті) [46].

Кредитік жйеге ауысуа байланысты кездескен кемшіліктер мен иындытара арамастан азастанны ЖОО-даы реформалау рдісін, университеттік білім беруді лтты жне лемдік дамуыны баыттарын зерттеу барысында мынандай о беталыстар айындалды:

– азіргі заманы леуметтік-мдени жадайлар здіксіз білім беруді зіндік ндылы идеясын, студенттерді жне оытушыларды дайы з білімін жетілдіруін талап етеді;

– білім беру мазмныны тадамалы жне кпдегейлі болуы;

– оам сранысы мен лемдік білім жйесіне ену талаптарына сйкес жаа мамандытарды, жаа оу пндеріні енгізілуі;

– барлы мамандытарды білім беру стандарттарыны, типтік оу бадарламаларыны кредиттік оыту жйесіне байланысты жааруы;

– барлы оу пндері бойынша оу-дістемелік кешендерді жааруы;

– апаратты оам жадайында білім беру рдісінде аудиториялы жктемені ысаруы, студентті здік жмысыны лесіні артуы;

– студентті оуа уждемесіні артуы жне оытудаы негізгі салматы оытудан білім берудегі студентті зіндік рекеті тріндегі оуа ауысуы;

– оытушыны рліні згеруі жне СЖ маызы-ны артуына байланысты оытушы зіреттілігіне талапты жоарылауы;

– оытуда интерактивті дістерді, жаа педагогикалы жне апаратты технологияларды кеінен олдануы;

– пнаралы байланысты маызыны артуы.

Кредиттік оыту жйесі жинатамалы болып табылады, бл жоары жне жоары оу орнына кейінгі ксіптік білім беруді барлы дегейлері мен сатылары бойынша брын жинаталан кредиттерді спелі трдегі есебіні

алынуын білдіреді.

Кредиттік оыту жйесінде оу жмысыны ебек сыйымдылыыны есебі оытылатын материалды клемі бойынша, яни кредит арылы жзеге асады. рбір пнні клемі білім беруді мемлекеттік жалпыа міндетті

стандарттары мен лгілік оу жоспарларыны негізінде кредиттермен аныталады. Осыан байланысты, лемні жоары оу орындарында олданылып жрген кредиттік оыту жйесіні функциясы тек білім ауымын кредиттер трінде есепке алу ана емес, ол:

– білім сапасын амтамасыз ету ралы, йткені, кредит-саат – студентті оу жмысын лшеуді негізгі бірлігі жне оны наты білім беру бадарламасы бойынша оу жоспарын орындааныны крсеткіші;

– СЖ йымдастыруды ралы, йткені, ол студенттерді семестр бойы оуа мжбрлейді, з бетінше жмыс істеуін ынталандырады, рі оу курсы бойынша жинаан бааны 60-80% аымды жне аралы

баылауды нтижесінен трады;

– студенттерді тртібіне, трбиесіне сер етуді ралы, йткені, ол студенттерді аудиториялы сабатарды босатпауа, здік жмыстарды уаытында тапсыруа мжбрлейді;

– оыту дістемесін баалауды ралы, йткені, ол оытушыны оу рдісінде трлі дістерді, СЖ трлері мен формаларын тиімді жне йлесімді олдануыны нтижесін крсетеді;

– сонымен бірге, ол оу орнына трлі аржылы, йымдастырушылы, технологиялы проблемаларды шешуге де мол ммкіндіктер береді.

Іс-рекет психологиясы

Адам рекеттеріні барлыы бір масата, бір мддеге саналы трде баытталып отырады. Ебекте болсын, оуда болсын адам алдына бір масатойып, содан бір нтиже шыаруа тырысады. Зата баытталан жне белгілі масат кздеген озалыстарды рекет деп атайды. рекетті е арапайым трі зат арылы жасалатын рекет. Балатаматы асыпен ішуді, олын сабындап жууды йренеді. Біртте-бірте заттыигеруді йреніп рекетін жетілдіре береді. Психологияда рекетті екі тріболады, бірі денені затпен айналысу рекеті, сырты моторлы, жне аыл-ойды (ішкі психикалы) реалдылыпен рекеті.

Кеес психологтары Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев зерттеулерінде аыл-ой рекеті уелде сырты затты рекет трінде крініп, бірте-бірте ішкіпсихикалы амала ауысатынын крсетеді. Сыры рекетті ішкі амалаауысуы интериоризация деп аталады. Мысалы, бала санауды йренеді, уелі таяшаларды санайды, бір-біріне осады, соынан таяшалар керек болмай алады. Есептеу заттан, сырты рекет трінен ауысып, аыл-ойды ісіне айналады.Аыл-ой рекетін игерген адам зі тындырма болан іске, сыртырекетке кіріспес брын уелі ой елегінен ткізіп алады, кзге елестетіп креді,сзбен сипаттайды. Аыл-ой рекетін затты рекет трінде сырта шыару экстериоризация деп аталады. Сйтіп сырты іс-рекет ішкі іс-рекетті баылауымен жргізіледі.

Орта масата жету шін біріккен жне белгілі бір оамды міндеттіатаратын рекеттер жиынтыы іс-рекет болып саналады. Психика мен іс-рекет арасында крделі байланыс бар. Психика іс-рекетте алыптасады. Екінші жаынан – психика іс-рекетті реттеп отырады.

Іс-рекет адамны мір жолын анытайды. Психика мен іс-рекетарасында крделі ара атынас бар. Бір жаынан, психика іс-рекеттеалыптасады жне крініс танытады, екінші жаынан, психика іс-рекеттіреттеп отырады.

Іс-рекетті психиканы алыптастырушылы рлін р трлі саладажмыс істеп жрген адамдарды ерекшеліктерін салыстыру арылы кругеболады. Психологияны іс-рекет, ерекшеліктерін (ебек психологиясы,педагогикалы, спортты т.б. психология) зерттейтін салаларды болуыкездейсо емес.

Малімні жеке басыны асиеттерін зерттеу арылы балаларды оытып, трбиелеуде оны шеберлік таныта алуына ай асиеті кмектесетінін білуге болады. Мндай деректер болаша стазды трбиелеу мен зін-зі трбиелеуді бадарламасын белгілеуге кмектеседі. Сезім деректері негізінде шешіледі, біра оны аыл-ой ретке келтіріп отырады,яни екінші сигналды дрежесінде жзеге асады.

Іс-рекетті негізгі сипаттамасы болып – оны маыналыы саналады. Іс-рекет трлері.

Іс-рекетті ш трін бліп крсетуге болады: ойын, оу жне ебек.Ойын. Ойын - бала рекетіні негізгі бір трі. Пайдасыз болып крінетінажетті іс-рекет. Психология шін ойын те иын рі маызды проблемаболды. Ойын арылы адам баласыны белгілі бір буыны оамды тжірибені мегереді, зіні психикалы ерекшеліктерін алыптастырады. Бала ойынында да оамды, жымды сипат болады. Мысалы, кез келген бала еш уаытта жалыз ойнамайды, атар рбыларымен бірлесіп ойнайды, ойын арылы бір-бірімен зара арым-атынас жасайды. Оу - іс-рекетіні негізгі саласы ебек процесін нтижелі орындауаажетті білімді, дады мен икемді жйелі трде менгеру. Мектеп жасындаыбалаларды негізгі рекеті - оу. Оу арылы балаа оам зіні асырларбойы жиналан асыл мрасын, дады, тжірибесін береді.

Мектепке бару - бала міріндегі жауапты кезе. Ои бастаан со оныотбасындаы жадайы згереді. Онда мектепке уаытында бару, йтапсырмаларын орындау, жолдасына кмектесу сияты кптеген жааміндеттер пайда болады.Сйтіп мектепке баран алашы кннен бастапбаланы айналасымен арым-атынасы міндеттілік приципімен реттеледі.

Ебек. Ебек жалпы психологиялы емес, леуметтік категория. Ол зінінегізгі оамды задылытары бойынша психологияны емес, оамдыылымдарды пні. Ебек іс-рекетіні психологиялы жаыны ерекшелігі:ебек зіні объективтік оамды мні бойынша, оама пайдалы німдіжасауа баытталан іс-рекет болып саналады. Адамны ажеттіліктерінанааттандыратын барлы заттарды бір адам ана ндірмейді, сондытанадамны іс-рекетіні мотиві болып оны рекетіні німі емес, баса адамдар іс-рекетіні німі, оамды іс-рекетті німі саналады. Ебекте ебек техникасы ана емес, адамны ебекке атынасы да маызды болады.

Ебек дегеніміз - адамдарды материалды жне рухани ажетінанааттандыратын оамды пайдалы нім ндіруге баытталан іс-рекет.