Оушыларды дарындылыы мен шыармашылы абілеттерін арттыру жолдары

рбір оушыны оытып, трбиелеуге байланысты мселелерді здігімен жне шыармашылы ынтамен шешуге абілетті жаашыл малім керек.

Оушыны білім сапасын ктеру негізгі масат. Біз соы нтиже сипатын, мектеп тлегіні білімділігі лгісі арылы рды.

Бізді оушыа ойан талабымыз:

·оршаан ортаны сезе білу, былыс себептерін іздене білу;

·аыл парасатты игеріп, ойлау, сезім абілеттерін арттыру;

·алдына масат оя білу жне жетуге мтылу;

·зін — зі талдауды, зін — зі баалай білуді мегеру;

·баса адамдармен арым-атынас жасай білу, осы замана сай технологияларды пайдалана білу (интернет, электронды пошта);

·оршаан ортада з орныды, жеке рліді анытай білу;

Сондытан, мектеп маліміні сапасын соы нтижеге баыттау керек. Кздеген масатымызды нтижесін креміз, малімні ксіби шеберлегін дамытуа ажетті жадай жасау арылы білімні жаа парадигміне ту тртібі бойынша ылыми-дістемелік жмысын йымдастыру.

Мектеп малімдері шыармашылы жмыспен айналысуа даяр болуы керек, нтижеге жетуге мтылу ажет.

Ел президенті Н.Назарбаевты азастан халына арналан Жолдауында “Бізді болашатаы жоары технологиялы жне ылыми арымды ндірістері шін кадрлар орын жасатауымыз ажет” деген сздері бар. Демек, оушыларды ылыми зерттеу жмыстарына ызыуын алыптастыру, шыармашылы абілетін дамыту, азіргі техниканы тиімді пайдалану мдениетіне трбиелеу – мектепті басты баыттарыны бірі. Бл салада атарылатын жмыстар жетерлік.

“Баланы шыармашылы абілетін ашу, оны ала арай дамыту шін е бастысы жадайлар жасау ажет”.

Оушыны дарындылыыны дамуы, абілетіні ашылуы кбінесе малімні ксіби біліктілігне, жне оны тлалы асиетіне байланысты екені айдан аны.

Кбінесе “дарынды оушы – бл жасы оитын оушы” деген пікір алыптасан. Белгілі аылшын психологі П.Торрансты зерттеулері бл пікірді малімдер арасында жиі кездесетінін анытады. Олара оуда иыншылы туызбайтын, тртіпті, йымшыл, білімді, траты, ымтал, з ойын наты жне тсінікті жеткізе алатын оушылар кбірек найды. Ал исынсыз сра оятын, з жмысымен ана айналысатын, туелсіз, кбіне тсініспеушілік туызатын, ияли, р нрсеге кзарасы блек оушылар намайды. П.Торрансты зерттеулері на осы асиеттер оушыны шыармашылы дарындылыын крсететін жне оны нашар оитын оушыларды арасында да аз емес екендігін айындаан. Сондытан малімдер осы зерттеулерді нтижесін есте стааны жн.

Дарынды оушымен жмысты негізгі масаты- оларды шыармашылы жмыста зіні абілетін іске асыруа дайындыын алыптастыру. Ал масата жету оу бадарламасын тередетіп оыту жне оушыны танымды белсенділігін дамыту арылы жзеге асады.

69.Студенттер лгерімін арттыруа баытталан психолого-педагогикалы іс-рекет.Психология мен педагогика саласындаы алымдарды, мамандарды назарын аударып отыран мселелерді бірі – жастарды жеке тласыны дамуы. Жеке тланы дамуына студенттерді оу-танымды белсенділігін арттыру, азіргі заман талабына сай оны оу рдісінде жетілдіру болып есептеледі. Белсенділік оушыны рекеті жне пнімен осыландаы дрежесін айындайды. Студенттер алан білімдерін мірде, тжірибеде нтижелі пайдалана алу керек жне оларды танымды іс-рекеттер станымдарына негізделіп алыптасаны жн. Танымды іс-рекеттер оыту рдісінде алыптасып, тлаларды бірлесе жмыс жасау нтижесінде одан рі дамиды.

Студенттерді танымды іс-рекеті оу рдісіне негізделе отырып дамиды. Яни бл іс-рекеттер арым-атынас арылы алыптасады. Оларды ішінде е маыздысы — оытушы мен студент арасындаы арым-атынас. Яни студенттерді танымды іс-рекетіні дамуы оытушыны оытуына да байланысты болып келеді екен. Дидактар бны педагогикалы жадай, оу-трбие рдісі жаынан арастыран.

Пн бойынша тілетін материалдарды игеруге атысты танымды іс-рекеттерді наты жадайда трік тілі курсын негізге ала отырып арастырып крейік. р трлі мамандытаы студенттерге трік тілін йретуде олданылатын басты оыту формаларын тмендегідей жинатауа болады.

§ дріске байланысты дебиеттер мен ажетті оу ралдарын з бетінше оып талдау, ой елегінен ткізу;

§ арнайы жаттыулар мен тапсырмаларды орындау;

§ оу-дістемелік ралдармен жмыс жасау;

§ рефераттарды дайындап талдау;

§ зіндік жмыстарды дайындау;

§ ылыми баыттаы жмыстара атысу, ылыми зерттеулер жргізу.

70. Педагогикалы шеберлік рылымыОушылар здеріні малімдеріні аталдыын, талапкершілдігін кешіре алады, біра з ісін нашар білетіндерді ешашан кешіре алмайды. Олар педагогты наты білім, білігін, бойындаы нерін, шебер олдарын, жмыса деген жігерін, айын ойын, трбие жнінен біліктілігін те жоары баалайды. Макаренко А. С. былай деген еді: «Мен тжірибе арылы мынадай шешімге келдім, сраты тек біліктілікке негізделген шеберлік арылы ана шешуге болады». Педагогикалы мірбаян р малімні даралыын крсетеді. Кез-келген малім бірден шебер болып кете алмайды. Кейбіреуі, кінішке орай, орташа малімні атарында ала береді. Ал кейбіреулерінде шеберлікке жетуіне жылдар кетеді. Шебер, згертуші, жасампаз болу шін малім педагогикалы рдісті задылытары мен механизмдерін игеруі ажет. Бл педагогикалы жйеде ойлауа, рекет етуге ммкіндік береді, яни, педагогикалы былыстарды здігінен талдауа, оларды рамдас бліктерге блуге, р блігін ой елегінен ткізуге, оыту жне трбиелеу теориясында арастырылып отыран былысты логикасына сйкес идеяларды, орытындыларды, аидаларды табуа, былысты дрыс диагностикалауа, оны андай педагогикалы-психологиялы саната жататынын анытауа, негізгі педагогикалы міндетті (проблеманы ) жне оны тымды шешуді тсілдерін табуа кмектеседі. Ксіптік біліктілікті игеру, жетілдіру жне педагогикалы ызметті рылымын жне онымен байланысты теориялы білімдер жйесі мен практикалы білік, дадыларды наты кз алдымыза елестетуіміз керек. Педагогикалы зерттеулер крсетіп отырандай (Н. В. Кузьмина, В. А. Сластенин, А. И. Щербаков жне басалары), оу-трбие рдісінде малімні малімні педагогикалы ызметіні зара байланысты тмендегі трлері бар:
1. диагностикалы; 2. бадарлы-прогностикалы; 3. конструкторлы-жобалау; 4. йымдастырушылы; 5.апаратты-тсіндіруші; 6. коммуникативтік-ынталандырушы; 7. талдау-баалау; 8.зерттеуші-шыармашылы;
Ксіптік шеберлікке малім з ызметінде тек теорияа сйенген кезде ана жете алады. рине, бл жолда оан кптеген иындытар тосауыл болады. Е алдымен, ылыми теория- бл жалпы задарды, аидаларды, ережелерді ретке келтірілген жиынтыы, ал тжірибеде олдану шін теориялы ойлауды кейбір дадыларыны болуын талап етеді, алайда, бл дады барлы малімдерді бойынан бірдей табыла бермейді. Екіншіден, педагогикалы ызмет-бл білімдер топтамасына (синтезіне) сйенген (философиядан, педагогикадан, психологиядан, дістемеден жне т. б.) толы рдіс, алайда, малімні білімдері «срелер» бойынша блінген, яни, жинаталан білік дегейіне жеткізілмеген, бл педагогикалы рдісті басару шін ажет. Бл з кезегінде тмендегідей жадайа келеді: малімдер кп жадайда, педагогикалы білікті теорияны ыпалымен игермейді, оан туелсіз, педагогикалы ызмет жніндегі, трмысты, ылыма дейінгі тсініктер негізінде игереді.Педагогикалы ызметті р адамын шыармашыл, айталанбайтын жне немі жаа болуын талап етуге болмайды. Біра педагогикалы нормативтерді кері сері де лкен. Репертуарлы, жанама, педагогикалы теорияа деген жек крініштілік, педагогикалы ойлауды догмалылыы, педагогикалы станыма жоарыдан тскен нсау, згені іс-тжірибесін абылдау-міне, келесіз былыстарды толы емес реті, бл диалектикалы табиатты білмей нормативтерді игеру деген сз. Малім ызметінде педагогикалы ылымнан тартылан жіптер зара тйіседі, е соында, барлы алыан білімдер іске асады. Педагогикалы ызметті дамуыны жоары дегейін, педагогикалы технологияны игергенін сипаттай отырып, педагогикалы шеберлік педагог тласын, оны тжірибесін, азаматты жне ксіптік станымын сипаттайды. Малімні шеберлігі- бл тланы тлалы- іскерлік сапасы мен ерекшеліктеріні синтезі, ол педагогикалы рдісті жоары тиімділігін амтамасыз етеді. Педагогикалы шеберлік арнайы білімдерден, сол сияты білік, дадылардан трады, педагог ашанда жеке сратарын шешкенімен, ол немі йымдастырушы, тлімгер жне педагогикалы рекетті шебері болып табылады. Осыдан барып, педагог шеберлігінде трт жеке бліктерді атап туге болады: балалар ызметін жымды жне жекелей йымдастыру шеберлігі; сендіру шеберлігі; білімді беру жне ызмет тжірибесін алыптастыру шеберлігі; е соында, педагогикалы техниканы игеру шеберлігі. Шынайы педагогикалы ызметте бл шеберлік трлері бір-бірімен тыыз байланысты, бір-бірімен астасып жатыр жне бірін-бірі зара кшейтеді.
71. Оытуды интерактивті дістеріЕлде болып жатан саяси, леуметтiк, экономикалы жне т.б. згерiстер бiлiм беру жйесiне де сер етуде. Бл згерiстер оыту дiстемесiнде жаартулар ана емес, мектептерде жаа пндер, ендiруге ажеттiлiк тудырды. лемдік дегейдегі білім беруді азіргі парадигмасы білім беруде нтижеге бадарлану, оытуды оушыны жеке тласына баытталу, ал оыту дістерін тлааралы арым-атынастара бейімдеу болып отыр. Демек, оушы білімді дайын кйінде малім тсіндірмесінен алмай, зіні мірлік тжірибесіне сйену арылы танымды "жаалы” ашуы шыармашылы тапсырмаларды орындау негізінде р трлі німдер жасауы тиіс. Нтижесінде оушыны дниетанымы кеейіп, зіндік пікірі мен кзарасы алыптасуы керек. Бiздi ел дамуды демократиялы жолын тадауына байланысты, бгiнгi тада оамды шешiм абылдауа тартуды маызы арта тстi. Осы баытта оушыларды белсендiлiгiн арттыруа ммкiндiк беретiн дiстемелiк тсiлдер и н т е р - а к т и в т i деп аталып жр. Бл дiстердi олдану сырттай те жеiл крiнгенімен, зіндік ерекшеліктері мен иындытары да бар. Интерактив – аылшынны "зара рекет” деген сзі. Демек, интерактивті оыту дістері тлааралы арым – атынаса негізделе отырып, "жеке тдланы дамытуа баытталатын” азіргі білім беру парадигмасын анааттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алуды алышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін алыптастырып ана оймай, ары арай дамытады.Интерактивті оыту дістері дстрлі оыту дістерінен оу рдісінде оушыларды зіні мірлік тжірибелерін пайдалану арылы есте берік сатауымен, мліметтерді талдап, жинатау арылы жеке жне ксіптік абілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оыту ажетті апаратты игеруге уаытты кбірек блуді, баалауда жаа, крделі лшемдерді олдануды ажет етеді жне оушыларды танымды іс -рекетін басаруда тжірибесі аз малімдерге кптеген иындытар туызады.Психологиялы трыдан аланда, интерактивті оытуды тиімділігіні сырты крсеткіштері ретінде оушыларды бірлескен рекет ережелерін мойыгндай отырып, зара рекеттесуге мтылуын, топты рефлексияны дамып, жымды ынтыматастыты алыптасуын, ал серлілігіні ішкі крсеткіштері ретінде оушыларды з міндеттері мен ытарын тсіне отырып, зара рекеи дадыларын мегеріп, топты жмыса дайын болуын, оу рекетіні субъектісіне айнала отырып, зіндік рефлексиясыны дамуын айтуа болады.Психологиялы трыдан аланда, интерактивті оытуды нтижелілігіні сырты крсеткіштері ретінде оушыларды топты жмыс ережелерін абылдай отырып, наты масаттар оюа йренуін, оу топтарыны жасаталып, ажетті оу кеістігіні алыптасуын, ал табыстылыыны ішкі крсеткіштері ретінде оушыларды таным белсенділігі артып, жааша оуа дайындытарыны жетіліп, зара рекеттесу дадыларыны дамып, ынтыматасты жымны алыптасуын айтуа болады. Жалпы аланда, интерактивті оытуды басты шарттары ауымдасты пен бсекелестік болып табылады.Психолог-алымдарды айтуынша, бала білімді трт трлі жадайда алады екен: дайын білімді абылдап алу, зерттеу барысында жаалы ашу, р трлі жадайда серді сезіну жне синтез арылы бйым растыру немесе нім жасау. Интерактивті оыту дістері оушылара рольдік ойындар арылы р трлі жадайда серді сезінуге жол ашады, р трлі білімдерді синтездеу кезінде шыармашылы нім жасауа жадай жасайды, дегенмен трлі ситуациялар мен мліметтерді талдап, сараптап, зерттеу барысында жаалы ашуа кбірек ммкіндік береді. Топты санды рамы оыту немесе зара рекеттестiктi сапасын анытамайды. "зара рекеттестiк” дiсiнi зектi ерекшелiгi – ол АШУ РДIСIН бiлдiредi, оны мнi – оушыларды оыту дадыларын зара рекеттестiк арылы мегеруi.
72. Жас алымды алыптастыруды психологиялы аспектілеріЖоары оу орындарында психологиялы ызмет ажеттілігі туындап отыр. Бгінгі кні барлы орта мектептерде психологиялы ызметі бар. Жоары оу орындарында психологиялы ызметті басты мселесіне ксіптік бадарлау мен ксіптік тадау сратары айналар еді. Кптеген студенттер з мамандыын дрыс тадамайды. Жалпы психологияны негізі бойынша белгілі бір мамандыты тадауда студентті мамандыты тадаудаы мотиві маызды. Осы мотив саналы немесе саналы емес болады. Ал жоары оу орнын бітірген болаша маман ксіби тадау жасауа тиісті. Проблеманы дрыс шешіміне байланысты тадаан ксіпті мегеру тиімділігі аныталады, келекшектегі іс-рекет тиімділігіне, ебекпен амтамасыздануына, ксіби дрежесін ктеруге мтылысы мен ксіби суіне негіз болады. Жалпы психология кафедрасыны бірінші курс студенттері арасында з мамандытарын тадауды себептері туралы білу шін, сонымен бірге 1-семестрде олара оылан пндерге атынасын анытау шін жргізілген сра-жауапты нтижесі келесідей болды:
Себептерін айтанда: “адамдара кмек беру ниетім бар”, “адамды танып білу ызыты”, “адамдара сер еткім келеді”, “з проблемаларымды шешемін”, “психолог кеес берді” жне т.б. Сонда студенттерде леуметтік жне таным мотивтері басым болады.
Оларды математика, азіргі жарытылыстану, информатика пндері аз ызытырады, ал арнайы пндерден – антропология мен анатомия тіптен ызытырмайды екен.
Жауаптарды барысы бойынша таы да бір аныталаны, ылым ретінде психология пні жне психолог мамандыы туралы пікірлері жеткілікті дамымаан. Психологты ксіби іс-рекеті олармен тсініктіліктік жне кеесберушілік ретінде аралады. Психология туралы трмысты пікірлері 21 пайызды райды. Осыан орай психологты іс-рекеті туралы ылыми зерттеу жмысы ретінде кзарасы алыптаспаан. Психолог жмысыны иындыы мен кптрлілігін паан. Яни психологты жмысы туралы пікірлері «аыздар» негізінде алыптасан. Студенттерді 16 пайызы з мамандыын тсер алдында бір жыл брын тадаанын айтады. Оларды кейбіреулері з болашаына атысты наты масаттарын белгілеген. Сонымен, бірінші курс студенттерінде 020400 мамандыы бойынша лі де психология пні мазмны туралы жне психологты ксіби іс-рекеті туралы, психолог мамандыы туралы кзарастары ылыми трыдан алыптасып, дамымаан. Бл дегеніміз абитуриенттер арасында болаша мамандыы ерекшеліктері туралы насихаттап, йрету ажеттілігін крсетеді. Психологиялы ызмет басынан жалпы даму дегейіне арай оларды іріктеп анытауа ммкіндік берер еді.

Е.Б. Тесля болаша малімдерді ксіби ызыушылыыны алыптасу жадайларын арастырып, іс-рекет маынасыны ымына кіл аударды. Тлалы маызы бар оытуды методологиялы аспектілері Н.Ф.Добрынинаны, С.Л.Рубинштейнні, А.Н. Леонтьевті, А.А.Вербицкийді, Г.Олпортты, К.Роджерсті жне т.б. ебектерінде аралады. Сонымен бірге осы идеяны практикалы іске асуы ке дамуын таппады. Оытуды теориясы мен технологиясы арасында, оларда оу пндеріні белсенді жне леуметтік мазмныны тла шін маыздылыына тоталады, бл жерде А.А. Вербицкийді теориясы мен контексті оыту технологиясын айтуа болады. Контекстік кзарас негізінде кешенді зерттеу ткізілді, оны масаты – студенттерді оу процесі жне оу сабатары мазмны маыздылыы мен оларды ксіби дайындыта іске асыру болып табылады. .азастанды алымдар (С.С. нанбаева[44] жне т.б.) университеттік білім беру станымдарыны маыздылыын ерекше крсетеді. Олар бгінгі университетте мамандарды дайындау жйесіні негізгі станымдарын анытайды:

· білім беру мазмныны ылыми іргелілігі мен жйелілігі станымы;

· білім беруді ол жетерлік станымы;

· ылым мен ндіріспен алынатын білімдер жйесіні кешенділік жне кіріктірілген станымы;

· мамандар дайындауды жаашылды жне апараттылы бадарлаушылы принципі;

· білім беруді болжаушылы жне жан-жатылы принципі;

· ксіби зырлылыты кп варианттылы жне тадамалы станымы;

· алынатын біліктілікті олданбалы нтижелілігіні станымы;

· білім беру мазмны мен рылымыны кпдегейлі жне здіксіздік станымы;

· біліктілік сертификатымен р баспалдаыны ксіби аяталу немесе академиялы станымы;

· білім беру масаттарыны леуметтік-экономикалы айындаушылы станымы;

· оу процесін йымдастыруды проблемалылыыны жне интеративтілігіні станымы;

· білім беруді гуманизациялау станымы;

· оыту рдісінде ынтаматасты пен серіктестік станымы;

· білім беру мазмныны коммуникативтілік мдениет аралы станымы;

· мамандарды ксіби жне академиялы біліктілігіні халыаралы-мртебелік дегейін амтамасыз ету станымы;

· бадарлаушылы кзарасы станымын айтамыз.

оытуда жеке жне тлаа баытталан кзарас станымы.
73. Аудиторияа ыпал ету психологиясыны ерекшеліктері

Аудиториядаы оыту барысы крсету, олдану жне тексеру сияты ш кезеді амтиды. Крсету масаты -тілетін сабаты мазмны мен міндетін айтуарылы студенттерге жаа саба мазмныны басталандыын білдіру. олдану кезеінде -студенттер сз сйлемдерді жаттап жаттыу немесе практикалы трыда пайдалану арылы тіл білімдерімен трлі тсілдерді игереді. Тексеру кезеінде оытушы студенттерді сабаты игеру ахуалы мен тілдік тсілдерді олдану ахуалына кз жеткізіп, келесі сабаты орналастыруа ммкіндік аладыСтуденттерге лайыты жасы оулы талдааннан кейінгі шешуші нрсе -оытушыны осы оулыты ммкіндігінше толы пайдаланып, студенттерді тілге деген ызыушылыын арттырып, олара мол тілдік білім беруінде. Аудиториядаы йымдастыру-сабаты жасы туді бірден-бір факторы, ол аудиториядаы оыту іс-рекетіні стті жргізілуіне тікелей сер етеді . Оытушыны аудиториядаы басты міндеті - йренуге тиімді орта жарату (йымдастыру). Аудиториядаы сабаты стті тілуі йымдастыру тактикасыны тымдылыына байланысты. Сабаты алай бастап, алай аятау, оытушыны алай нсау беруі, саба ту барысында андай атаруы, міне, осыларды барлыы аудиториядаы сабаты стті тілуіні кепілі. Аудиториядаы сабаты йымдастыруды рылымы. Аудиториядаы йымдастыру жалпы аланда оытушыны позициясына, масатына,

йымдастыру шеберлігіне байланысты болады. Аудиториядаы йымдастыру – шешім жасау жне рекет ету болып екіге блінеді. Шешім жасау – андай шара олдану, бл шараны ашан жне алай олдану сияты жатарды амтиды. Ал, рекет ету – осы шешімдерді натылы орындау барысы болып табылады. Аудиториядаы йымдастыруды е негізгі шеберлігі - трлі мселелерді бір жаты ету, мселелерді шешуді дісі мен тымды рекетін дрыс талдау сияты жатарынан бейнеленеді. Аудиториядаы йымдастыру, оытушыны нсау беру, іс-имылды йымдастыру тсілі, зейін ойып тыдамайтын студенттерді алай басару жне оыту жмысыны ретін баылау дісі сиятыларды амтиды . Осы мселелерді алай дрыс шешу рбір оытушыны міндетті трде игеруге тиісті тактикасы.3. Аудиториядаы йымдастыруа ыпал ететін факторларАудиториядаы йымдастыруа ыпал ететін факторларды бастысы: оытушыны , аудиториядаы оытушы мен студенттерді зара байланыс іс-рекеті, оытушыны нсау беруі.
74. Оытушылар мен студенттерге психологиялы кеес беруПсихологиялы кеес беру туралы ылыми зерттеулер мен тжірибелерді талдай келе психологиялы тжірибені бл ызметі арылы психикалы дамуы алыпты жадайдаы адамдарды зін-зі тану, баалау жне дамыту ммкіндіктерін пайдалана отырып, басаларменарым-атынасын, зара рекетін, оан ажетті тлалы сапаларын алыптастыру сияты адамны мір сруі шін аса ажетті мселелелерін шешу іске асырылады. Психологиялы кеесті абылдай отырып, адам з бойындаы ерекшеліктері мен потенциалды ммкіндіктерін аарады. Сондытан пихологиялы кеес беруді жасты кезедегі (натыра: студенттік) рлі зор. Дл осы уаытта болаша жас маман жаа, жеке-дара мір жолын бастауды кп сырлы тоысында трады. Жалпы аланда студенттер шін психологиялы кеес беруді йымдастыруды маыздылыы мынада:

- бірінші курса абылданан студенттер жаа оу жадайына бейімделу кезеінен туі керек;

- студенттерді ішінде бірыай лтты тестілеу нтижесіне арай стресстік жадайдан шыа оймаандар кездеседі;

- мектеп бітірушілер мамандыты тадауа араанда, мамандыа атысты емтихан тапсыратын пнді тадауа кбірек мн береді. Соында пн мен мамандыты сйкес келмеуінен туындайтын иындытара тап болады;

- жоары оу орындарындаы азіргі заманы кредиттік жйеде оу ерекшеліктеріне тселуді сйкессіздіктер студентті зіне сенімділігін тмендетіп, оудаы белсенділігін тежейді;

- тлалы ерекшеліктері мен ажет болатын ксіби сапалары арасында пайда болатын сйкессіздіктер студентті зіне сенімділігін тмендетіп, оудаы белсенділігін тежейді;

- жоары мектептегі алып жатан біліміні техникамен тексерілуі студент пен оытушы арасындаы адамаралы тікелей арым-атынасты шектейді, жне т.с.с.

- жоары мектептегі алып жатан біліміні техникамен тексерілуі студент пен оытушы арасындаы адамаралы тікелей арым-атынасты шектейді, жне т.с.с.

Міне, осы себептерге байланысты бл мселені зектілігін келесі жадайлар анытай алады:

- жоары оу орындарында психологиялы кмек крсететін орталытар жо, ал студенттерді леуметтік-психологиялы проблемалары кптеп саналады;

- психология пні барлы мамандытар бойынша жргізіледі (студенттер кредиттік оу жйесіндегі тадау бойынша пндерді ішінен психологияны тадайтыны жиі кездеседі), дегенмен бл пнні студенттерге пайдалы тжірибелік ммкіндіктерін олдану мселесі негізінен психодиагностикалы жне психокоррекциялы дістермен шектеліп отыр;

- студенттерді тлалы дамуы мен ксіби даярлыына психологиялы ыпал ету ммкіндіктері жеткілікті дегейде емес; иындытары жетерлік;
75. Студенттік жымды психологияды зерттеу.Студентті жымды атынас процесіне енгізу иын рі крделі шаруа.
Е алдымен баланы жекелей мнді екенін ескеру керек. Студенттерді - болаша жым мшелерін бір-бірінен денсаулытарына, сырты кріністеріне, мінез бітістеріне, атысу дегейіне, біліміне, біліктілігіне т.б. асиеттеріне арап ажыратамыз. Сондытан, олар жымды атынас жйесіне ртрлі болып енеді, жас жаынан ртрлі реакциялар туындатады, кейде жыма кері серін тигізуі де ммкін. жымды атынас жйесін-дегі тланы жеке леуметтік тжірибесіде маызды келеді. Ол арылы оушыны сана-сезім ерекшеліктері, нды бадарлау жйесі, жріс-трысы белгіленеді. Ал блар осы жымны дстр-тртіптеріне, ндылытарына сай келуі не сай келмеуі де ммкін. Оушы тжірибиесі басадай болан жадайда тжірибе ауымы мен сапасына сйкес з рдастарымен арым-атынас орнатуы иына тседі. сіресе, жеке леуметтік тжірибе сол жымны нды тжірибесіне арама-айшы келсе, онда арым-атынас иындыа сотырады.

Тла мен жым арасындаы атынас тек тла сапасына ана емес, жыма да байланысты. з кшін, салт-дстрін ран, басарушы белсенділері бар, даму-ды жоары дегейіне ол жеткізген жыммен атынас жасы орныады. Бндай жым басаларына араанда зіне жаадан кірген тламен атынаса оай тседі.

рбір адам аз немесе кп кш жмсау арылы жымдаы з орнын табуа талпынады. Біра кейбір объективті немесе субъективті себептерді серінен тланы барлыы бірдей табыса ол жеткізе бермейді. Табии ммкіндіктері бойынша жеке адам жымдаы кейбір ндылытарды зіне сйкес келмеуінен з жасаншатыын жее алмай,табыстара олын жеткізе бермейді. сіресе, жымны, достарыны зіне деген атынасын баалай алмайтын, зін-зі тануы мен баалауы сияты асиеттері толы дамымаан бастауыш сынып оушыларына мны иын соуы ммкін. Бл педаго-гикалы жадайды объективті себептері бар: іс-рекет-терді бірсарындылыы, жымдаы оушыны атаратын рліні тарлыы, жым мшелері арасындаы атынасты йымдастыру формаларыны біртараптылыы мен мазмныны жтадыы, бірін-бірі абылдау мдениеті-ні кемшілігі, жолдасыны ескеруге трарлы баалы да ызыты асиеттерін елей алмауы жне т.б. ылыми зерттеулер нтижесінде тла мен жым арасындаы атынас дамуыны ке тараан ш трі аны-талан: 1) Тла жыма баынады (конформизм); 2) Тла мен жым бір-бірімен йлесімді атынаста (гармония) болады. 3) Тла жымды зіне баындырады (лидерлік).