Саяси ксемділік: мні, трлері, асиеттері

Саяси лидерлік жеке тланы, саяси топты барамен зара рекетте болуымен байланысты ерекше функция. Лидерлік тланы, саяси топтар осы мртебеге лайы деп таныса ана ммкін болады. Ал лидер танылуы шін лидерге тн асиеттерді иеленіп, оларды крсете алуы тиіс. Оларды ішіндегі е бастысы - бараны барлы рамдас бліктеріні рекеттерін біріктіру масатында оан ыпал ете алу абілеттілігі болып табылады. Сондай-а, егер лидер саясатты жобалап, жзеге асырса да саяси лидерлік болуы ммкін. Ол масаттарды жобалауды жне оны адамдарды тіршілік рекетіні негізіне айналдыруды амтамасыз етуі керек. Сондытан кез келген леуметтік лидерді саясаткер болуы шарт. Саясат – лидер ызметіні мнді аспектісі. Макс Вебер лидерлікті келесідегідей трлерін бліп крсетеді:

І. Дстрлі лидерлік. леуметтік топты тланы лидер деп тануы алыптасан дстрді негізінде теді. Негізгі лшемдері:

а) тланы леуметтік мртебесі, оны шыан тегі, осы тланы алыптастыран кіші леуметтік ортаны беделділігі;

) мірлік тжірибесі мен лидерлік функцияны атаруа ынтасыны болуы:

б) леуметтік топты тланы лидерлік функцияларды атару шін ажетті асиеттерін тануы, олдауы жне баынуы.

ІІ. Харизматикалы лидерлік. Елден ерек, айрыша жеке асиеттеріні арасында тланы ерекше ндылыын леуметтік топты тануы. Харизманы алыптасуы тланы мірі мен ызметін белгілі бір трыда мифологияландырумен байланысты. Харизматикалы лидерлер адамдарды алы барасын тартатын ірі, тпкілікті айта згерістерді ажеттілігі туындайтын леуметтік дадарыстар кезеінде пайда болады. Дін Адам-дай мртебесін берген Иса пайамбарды (егер осы тла шынымен мір срген болса), Мхаммед пайамбарды харизматикалы лидерлер екендігі даусыз. Харизматикалы лидерлер атарына Махатма Ганди, В.И.Ленин жне баса да саяси айраткерлерді жатызуа болады.

Харизматикалы лидерлерді ойлары мен сезімдері, ызметтері – ірі леуметтік озалыстарды белгісі болып саналатындытан, де оларды ыпалы лгеннен кейін за уаыт бойы саталынады. Біра шынайы мірде бараны леуметтік міті аталмайды, сондытан уаыт те келе харизматикалы лидер з ыпалын жоалта бастайды.

ІІІ. Ресми-бюрократиялы лидерлік. Ол бюрократиялы жйеде болады жне лауазымды лидерлік болып табылады. Бюрократиялы жйе ата иерархияланандытан,лидерлік функция осы жйедегі жоары эшелонны кіліне беріледі. Мндай лидерлік тланы жйе ндылытарын берік станушылыын, жйедегі мінсіз жріс-трысын, басару тжірибесін, жеке асиеттерін, жйе ішіндегі байланыстары мен олдауын ескере отырып ішкі срыптау негізінде алыптасады. Мнда тланы крнектілігі мен таланты басты емес, функционалды міндеттерді ата орындау, тртіптілік, аппаратты жмыс мдениетін игеруі мейлінше нды болып табылады.

Лидерлерді здеріні лидерлік функцияларын жзеге асыру тсілдері бойынша авторитарлы жне демократиялы деп блуге болады.

Авторитарлы лидер з ызметінде ысым крсету, мжбрлеу, баындыру дістеріне басымды беріп, баынушысыны жасы атарушы болуын талап етеді. Демократиялы лидер баыныштыларына еркіндік пен жауапкершілікті белгілі бір дрежесін бере отырып, оларды дербестігін, бастамасын олдауа мтылады.

Алайда, лидерлік функцияны типінен, оны жзеге асыру тсілінен туелсіз лидерлік:

а) орта масата жету жолында топ мшелерін біріктіруді;

) осы топа кіретін адамдар арасындаы зара атынастарды реттеуді;

б) топты ндылытарды алыптасуы мен оларды жйеленуіне ыпалын тигізуді амтамасыз етуге міндетті.

Саяси лидерлік – саясат сферасында жзеге асатын леуметтік лидерлікті бір формасы. Саяси лидерлік тладан ксіби ызмет шін ажетті асиеттерді бар болуын талап етеді. Бл асиеттер ртрлі болып келеді. Оларды жалпы трде былай топтауа болады:

1. Салматы саяси шешімдер абылдауа ажетті дадыларды, іскерлік пен білімні болуы. Бл шін адамдарды мдделерін білуі, оларды біріктіре рі саясат сферасына икемдей алуы керек.

2. Масаттылыты, ерік пен йымдастырушылы талантты талап ететін шешімдерді жзеге асыра білу абілеттілігі.

Саяси лидерді функциясын тиімді трде жеке индивид, тла емес, саяси партияа йымдасан саяси топ атара алуы ммкін. Саяси партияны лидер ретіндегі басымдыыны зі сонда, ол мшелері саясат сферасын здеріні ызметі шін тадаан леуметтік-белсенді топты саяси энергиясын зінде біріктіреді. Саяси мірді тарихында партиялыты дамуы саяси ынтыматас топтарды пайда болуынан саяси партия трізді саяси ыпалды рылымдарды рылуына дейінгі жолдан тті.

азіргі уаытта азастан Республикасында демократиялы оамны ажетті рылымы кппартиялы саяси жйені алыптастыру процесі белсенді жргізілуде. Бізді еліміздегі барлы саяси партиялар ызметтерін Р Конституциясыны шеберінде жргізуге, парламенттік партиялар есебінде «оамды бірлестіктер туралы» жне «Саяси партиялар туралы» задарды орындауа міндетті. Оларды негізгі міндеттері кілетті органдарда сайлауа атысу, осы негізде билік рылымдары арылы здеріні масаттарын жзеге асыру. Бл мселені іске асуымен партияны шынайы ыпалдылыы жне саяси салмаы лшенеді.