Саяси мдениет ерекшелігі, рылымы

Саясаттану ілімінде бл таырыпты маызы зор. Ол натылы саяси жйені сипатын, азіргі саяси тртіпті мнін, оамды топтарды саяси санасы мен іс-рекеттеріні ерекшеліктерін, саяси процестерді даму жолын жне баытын тсінуге жол береді.

Саяси мдениет дегеніміз, оамдаы саяси идеяларды, принциптерді, ндылытарды, саяси дстрді жиынтыы. Ол оамдаы кез келген саяси іс-рекетті баыттап, баылай алады. Саяси мдениетті бірнеше элементтері бар. Олар:

Саяси стереотип (аида) – саяси билік, саясат туралы арапайым, эмоционалды сезімге негізделген білімсіз тсінік.

Саяси сана – саналы жне санасыз, рационалды жне иррационалды, нормативті жне эмперикалы сезімдер мен тсініктерді жиынтыы.

Саяси менталитет – ірі леуметтік топтарды леуметтік- психологиялы сапалы траты жадайы.

Саяси белгі – саясаттаы коммуникативті ызмет атарушы.

Саяси леуметтену – адамны оршаан ортаны ндылытарын мегере отырып, сол ортаа бейімделу процесі.

Бдан баса саяси мдениетке идеология, дін жне саяси ориентация кіреді. оамны саяси мірінде дін айтарлытай орын алады. Брыны Кеес Одаы кезінде дін удалауа тсіп, саяси мірден шететтілуіні, атеистік идеологияны стемдік етуіні салыны з сарыншаын ытай оамына да алдырды.

Бл жмыста кіл аударатын бір мселе – мемлекет пен дінні ара атынасы.

Саяси мдениет адамзатты жалпы ркениеттік дамуыны элементі болып табылады.Ол баса да мдениеттер сияты, адамдар шін тектік ндылытарды райды жне адамзатты прогресс жолымен озалысында анытаушы рл атарады. олданбалы трыда аталмыш ымды ашудаы бірінші тсіл шін саясаттанулы энциклопедиялы сздіктегі саяси мдениетті анытамасын алуа болады: «Саяси мдениет – саясат сферасындаы леуметтік ауымдастытар мен жеке адамдарды тарихи тжірибесі, жады, оларды саяси жріс-трыса ыпалын тигізетін бадарлары, дадылары».

рине беріліп отыран анытама осынау проблемаа жаындата тсетін, бастапы тсіл шін ана ндылыа ие. Аталмыш ымны тек жоарыда аталан белгілерге ана телу саяси мдениет сияты оамды мірді фундаментальды былысыны мазмнын толытай бейнелеп бере алмайды. Бл анытамада саяси мдениетті тек субъектілік аспектісі, яни, ана,атап айтар болса субъектіні тжірибесі, оны жады, бадарлары мен дадылары ана бейнеленген.

Мдениет – адамзат данышпандыыны жемісі, ол – адамны рухани жне материалды ызметіні нтижесі,біра мндай нтиже белгілі бір дрежеде адамнан гейсінеді жне мірге келген адамдарды тіршілік етуіні жадайы мен алышарттары ретінде крінеді. Мдениет – леуметтік жадайа, материалды жне рухани ндылытара ену арылы жасалатын, кодталатын жне беріліп отыратын адамны рпатан рпаа жеткізіліп отыратын шыармашылы энергиясы. Мдениет адамзатты табиат кіндігінен ажыратады,табии кштерді толытай туелділігінен тарады жне оны зіні масаттарын жзеге асыру шін жеткілікті трде ерікті етеді.Мдениет – болмысты адамзатты тсілі.Сондытан мдениетті ндылыты, іс-рекеттік жне технологиялы сияты ртрлі позициядан арастыруа болады.

Саяси мдениет мдениетті бір блігі ретінде билікті алыптасуы жне олданылуымен байланысты саяси шынайылы сферасында, субъект-субъектілік атынастарда крінеді. Яни, саяси мдениет саясат сферасындаы субъектілерді тарихи тжірибесі мен зара рекеттесуіні жалпылануы мен беріліп отырылуын крсетеді. Ол – оамдаы биліктік атынастармен, яни леуметтік субъектілерді мдделерін жзеге асыру шін билікті алыптастыру жне пайдаланумен байланысты адамдарды ерекше рухани-саяси ызметтеріні туындысы.

Сонымен, те тар пндік маынада саяси мдениетті биліктік атынастар мдениеті, билік ру мдениеті деп атауа болады.

Ттастай аланда, саяси мдениетті ызмет етуі адамдарды тіршілік рекетінде дады кші ретінде крінетін инерция кші деп атауа болатын былысты тудырады, алайда шынайы мірде пайда болатын проблемалар жне оларды шешуді ажеттілігі леуметтік-саяси практиканы инерциялы жолдан, оны дадылы, йреншікті аидаларынан шыарып жібереді, ал бл шыл бетбрыстарды, тпкілікті жааруларды,сапалы згерістерді талап етеді. Саясатты уатты «тетігіні» атысынсыз бл проблемалар здігінен шешілмейді. озалысты жаа орбитасына ту шін адамдарды байыпты біріккен кші, ртрлі кштер мен ралдарды пайдалану, элитаны пассионарлы ызметі талап етіледі.

Сонымен, саяси мдениетті дамуындаы жаару тенденциясы оамдаы ызмет атарып отыран биліктік жне саяси ызметті йымдастыруды, тсілдерді, ралдарды формаларыны іргесі сгіліп, леуметтік тратылыты амтамасыз ете алмайтын, оам организмінде пайда болатын айшылытарды адамдар шін ауыртпалысыз жне оам шін тиімді шешілуіне ммкіндік туызбайтын жадайларда пайда болады. Осы адамдар ауымдастыыны тіршілік рекетінде ызмет ететін саяси мдениет жеткіліксіз, ал билік рылымдарыны ызметі – тиімсіз болады. Міне, осы тенденция баралы санада згерістерді кту ретінде, саяси дадарыс ретінде крінеді.