Азаматты оамды дамытуды негiзгi аидаттары

Билет

1. Саяси ылымны пайда болуы мен алыптасуы.?

Саясаттану сзі гректі "саясат" жне "ілім" деген сздерінен шыан, саясат туралы ылым деген маынаны білдіреді.(“politik” and “logos” – мемлекетті, оамды басару нері туралы ылымы)

Саяси ылымны даму кезедері:

Саясатты танудаы алашы тсінік діни аызнамалы сипатта болды. Билікті, оамды саяси тртіптік дайды дыретімен, Алланы мірімен байланыстырды.

оамны дамуына, ндіріс рал жабдытарды дамуына,трлі леумттік таптарды, топтарды жіктелуді негізінде мемлекеттік рылымдарды ныая тсуіне орай саясаттану ылымыны ірге тасы аланды.

Бл ретте гректі данышпан ойшылдары Платон(«Мемлекет» мемлекеттік рылым, адам мен мемлекет мдделеріні штасуы) мен Аристотельді(«Саясат» мемлекеттік саяси билікті мн маынасы туралы, саяси режим саралады, демократия монархия олигархия тсініктерін енгізді) ебектері айрыша. Антикалы дірде этика мен философияны рамынан жеке ажырап шыа алмады.

Келесі кезе орта асырдаы саяси билікті теологиялы теориясымен байланысты. Шіркеу мемлекет пен саясатта басым рл атарды. М.Августин, Ф.Аквинский ебектерімен танымал.

айта рлеу мен аартушылы дуірінде саяси теория діни рсаудан азат етіліп, гуманистік баытта дами бастайды. Бл дуірде адамны ытары мен бостандытары, за мен мемлекет, оамды мірді демократияландыру шін зерттеуді орталы мселелері болды. Н.Макиавелли, Т.Мор, Ж.Боден, Т.Гоббс, Г.Гроций, Дж.Локк ебектерімен танымал.

Жаа кезеде Ш.Монтеське, Ж.Руссо, Б.Констан, И.Бентам, О.Конт сияты ойшылдармен саяси идеологияны либералды баыты алыптасты. Билікті блуді ажеттілігі негізделіп, ыты мемлекетті негізгі сипаттары аныталды. Сонымен бірге, адам мен азамат ытары тжырымы алыптастырылды.

Ал саяси ылым жеке білім саласы ретінде XIX . 50 ж. алыптаса бастады. XIX . мен XX . шегінде алашы саяси зерттеулер пайда болады. 1903 ж. АШ-та бірінші лтты саяси бірлестік рылды.

Саяси ылымны дербес ылым саласы ретінде алыптасан уаыты болып XX . 50 ж. есептеледі. 1948 ж. ЮНЕСКО шешімімен саяси ылымны халыаралы бірлестігі рылды.

 

2. Азаматы оам: тсінігі мен мні. Мемлекет жне азаматты оам?

Азаматты оам – мемлекеттен туелсіз дербес оамды йымдар, озалыстар мен ксіпорындарды жиынтыы. Оны басты озаушы кші – адам.

Тарихи трыдан аланда азаматты оам мелекеттен лде айда брын пайда болды. Ол алашы ауымды рылыс кезінле адамдарды арапайым бірлестігі ретінде алыптасты. Белгілі кезеде аз.оам з мдделерін орау шін мемлекетті ойлап табады. Оларды арасындаы атынастар айшылытара толы, диалектикалы байланыспен сипатталады.

Демократиялы оамда аз.аам мен мемлекет бірін бірі аттайды, бірін бірі ажет етеді. Ал тоталитарлы оамда мемлекет аз.оамды жтып ояды, мірді барлы салалары мемлекетті ата адаалауында болады.

Аз.оамны рылымы:

· леметтік саалада: отбасы, мешіт, шіркеу, оз,алыстар, оамды йымдар, шаруашылы бірлестіктер

· Экономикалы салада: мемлекеттіе емем жеке меншік ксіпорындар, фирмалар, кооперативтер.

Функциясы:

· Азаматтарды мдделерін, игіліктерін орау; оларды жеке жне оамды мірлеріне мемлекетті орынсыз араласуын шектеу

· леуметтік жадайлары тмен кілдеріне киектесу

· Мемлекеттік басаруа з кілдерін сайлап, саясата ыпал ету арылы оамды мдделерді орау.

ыты мемлекет ыты стемдігімен, заны жоары дыреттілігімен сипатталады. Негізгі принциптері:

· оамда ыты стемдігі

· Мемлекет, оны органдары, трлі йымда, барлы азаматтар заа баынады, оан бас иеді

· Адамны ыы мен р ожданы рметтеледі, мемлекет жадайнда оралып, кепілдік беріледі

· Мемлекет пен жеке адамны зара жауапкершілігі танылады.(ытарын бостандытарын орау, кепілдік беру)

· Билікті тарматалуы (за шыарушы, атаруыш жне сот)

Мемлекет – белгілі бір территорияда е жоары билік ттасына ие болып жатан йым. Пайда болу теориялары:

· Теологиялы: мемлекет бір жаратушыны еркімен, халыты басару шін пайда болан дыретті кш

· Патриархалды: ру тайпа лкен топ мемлекет

· Антропологиялы Аристотель

· Келісім шарт: 17 18 .буржуазиялы оамда п.б. оам даму барысында адамдар келісім жасап, мемлекетке бірікті. Гоббс, Локк кілдері

· Кштеу: гумплович, Дюринг, оппенгеймер.Бір ел екінші елді, бір лт екінші лт кш крсету негізінде жаулап алуы

Белгілері:

· Туелсіздік, дербестік(суверенность):

· Мэжбрлік: азаматтарды мемлекетті задарына, еркіне кш уатына баынуы

· Жалпыа бірдейлік: барлы азаматтара з ыпалын жргізу

Атрибуттары:

· Органдар мен мекемелерді, кштеу ралдарды болуы

· Задар мен нормалар

· Ел жрт, салы

Функциялары:

· Билік ттасына ие болып, стемдік жасап отыран леуметтік тапты саяси мнді тпкілікті мддесін орау жне іске асыру

· Тратылыты сатау шін, баса топтарды, йымдарды мдделерін орау

· Халыаралы арым атынастарды жргізу жне дербестікті сатау

Басару нысандары:

· Монархия: билікті бастау жеке адам, мрагерлік жолмен

§ Абсолюттік: монархты кш дыретін орайды. кіметті таайындады, кімет оны еркінорындайды, оны алдында жауапты болады. Катар, Оман, Сауд Аравиясы

§ Коституциялы: монархты билігі конституциямыен шектелген

Ø Дуалистік: Иордания, Кувейт, Марокко. Монарх атару билігін жргізеді

Ø Парламенттік: мемлекет басшысы монарх, біра билік жргізу ісіне араласпайды. лыбритания, Швеция, Дания, Жапония

· Республика: ке тараан. Билік бастауы халы, мемлекеттік жоары органдарын халы сайлайды

§ Парламенттік: президентті Кбінесе парламент сайлайды, Негізгі билік кімет басшыны олында, кіметті жне оны рамын парламент алыптастырады, кімет парламент алдында есеп береді жне ол абылдаан задарын іске асрады, Парламент мемлекет бюджетін бекітеді,кімет ызметін адаалайды, ерек жадайда оан сенімсіздік білдіріп, ызметтін кетіреді, Саясии баытын анытайды. Израиль, Италия, ГФР

§ Президенттік: Билік тарматалады, Шешуші субъект президент, Оны халы сайлайды, Президент мемлекет жне кімет басшысы, Ішкі жне сырты саясат тетігін олында стайды, Бас олбасшысы, кімет рамын таайындайды, Парламенттен телсіз

Мемлекеттік рылыс:

§ Унитарлы: мемлекетті бкіл аумаында бірттастыымен аныталады. кімшілік ауматы бліністер орталытандырылан билікке баынады, за шыара алмайды, мемлекетке тн белгілері жо. лыбритания, Швнция. Франция

§ Федеративты: саяси дербестігі бар бірнеше мемлекетті бірігіп еркін трде одаты мемлекет руы. з коституциясы, за атарушы, шыарушы, сот органдары болады. Австралия, Австрия, АШ, Ресей

§ Конфедерация: жеке мемлекеттерді орта наты масаттарды іске асыру ниетінде ралан ода. за сре алмайды, не тарап кетеді, не федерация болып кетеді.АШ, Швейцария

3. «азастан -2050» стратегиясы:

азастан 2050 жыла арай лемні е дамыан отыз елініатарында болуа тиіс.Біз бірінші дрежедегі мынадай масаттарымызды назардан шыармастан, нысаналы рі шабытты жмыс істеуіміз керек:

1)Мемлекеттілікті одан рі дамыту жне ныайту

.2)Экономикалы саясатты жаа аидаттарына кшу.

3)лтты экономиканы жетекші кші - ксіпкерлікке жан-жаты олдау крсету.

4)Жаа леуметтік лгіні алыптастыру.

5) Білім беру мен денсаулы сатауды азіргі заманы жне тиімді жйесін ру.

6)Мемлекеттік аппаратты жауапкершілігін, тиімділігі мен функционалдыын арттыру.

7)Халыаралы жне ораныс саясатыны жаа сын-атерлеріне парапар саясат ру.

Жаа баыт экономикалы саясатыны мні - тгел амтитын экономикалы прагматизм,шын мнінде бл бізді бгінгікзарастарымыз бен станымдарымызды тбегейлі згерту.2050 жыла дейін кезе-кеземен мынадай міндеттерді шешу принципті маызды:

Біріншіден, мемлекетті макроэкономикалы саясаты жаыртылуы тиіс.(Бюджет саясаты,Салы саясаты,Аша-кредит саясаты,Мемлекеттік жне сырты арызды басару саясаты).

Екіншіден, бізді инфрарылымды дамытуа деген аидатты трде жаа кзарасымыз болуа тиіс.

шіншіден, мемлекеттік активтерді басаружйесін жаырту.

Тртіншіден, табии ресурстарды басаруды тбегейлі жаа жйесін енгізу ажет.

Бесіншіден,бізге индустрияландыруды келесі фазасыны жоспары ажет.

Алтыншыдан,ауыл шаруашылыын,сіресе,ауыл шаруашылыы німінесіп отыран жаанды сраныс жадайында ауымды жаырту ажет.

Жетіншіден, елімізді су ресурстарына атысты жаа саясат тжырымдау ажет.

2 билет

Билет

1. Саясаттану пні жне оны негізгі дістері.?

Саясаттану- [грек, politike - мемлекетті басару нері, logos - сз, тсінік, ілім] - саясат, саяси рдіс, саяси билік туралы ылым. XX г. 50 жж. саясаттану дербес ылым саласы жне оу пні ретінде алыптасты. 1948 ж. ЮНЕСКО бастауымен Саяси ылымны халыаралы бірлестігі рылды. Саясаттану дегеніміз саясат туралы, саясатты адам жне оам арасындаы арым-атынастары туралы жинаталан ылым. Ол саяси билікті алыптасуымен даму задылытарын, оны жмыс істеуі мен пайдалануын, трлері мен діс-тсілдерін зерттейді.

Саяси былыс пен рдістер кптеген дістер арылы танылады. (грекше metodos – зерттеу жолы). дістер – бл, теорияа баа беру жнетексеруді тсілдері, сараптау ралы.Саясаттану дістері:

Салыстырмалы діс р трлі елдердегі саяси бы лыстарды салыстырып, оларды жалпы жатарын жне жеке ерекшеліктерін ажыратуа ммкіндік береді. Ол елдегі саяси тратылыпен саяси жадайды баалауа, соны негізінде натылы саяси шешімдер абылдауа кмектеседі. Бл дісті сіресе азіргі азастан Республикасында алатын орны зор. Себебі, жргізіліп жатан саяси реформаларды табысты болуы кбіне баса елдерді озы тжірибесін тиімді пайдалануа байланысты болма.

Жйелеу дісі саяси былыстарды баса крделі рылымны бір блігі ретінде арап, оны райтын элементтерді леуметтік мірдегі орнын, ызметін айналадаы ортамен, баса былыстармен байланысты зерттейді.

Социологиялы діс саясатты оам міріні, экономикалы, леуметтік рылым, мдениет жне т.б. жадайына байланысты анытайды.

Тарихи тсіл саяси былыстарды мерзімі жаынан дйекті, заманына арай, брыны, азіргі жне болашаты| байланысын айындай отырып арастырады. Ол р трлі саяси окиаларды, процестерді, деректерді оларды болан уаыт мезгілін еске ала танып-білуді талап етеді.

Бихевиористік діс жеке адамдар мен топтарды іс- рекетін, белгілі бір саяси жадайларда адамдардын здерін здері алай стауын талдауа негізделеді. Бл дісті жатаушылар саяси ызметті барлы трлерін адамдарды іс-рекеттерін талдау арылы тсініп-білуге болады дейді.

Норамативтік діс (XIX асыра дейін жиі пайдаланылан) оамды игілікті е мол амтамасыз ететін немесе адама уел бастан тн ажыратылмас табии ыты іске асыруа барлы ммкіндікті жасайтын саяси рылысты трін іздейді.

Ал брыны Кеес Одаы кезінде е дрыс жне мызымас тсіл болып есептелген диалектикалы-материалистік діс болатын. Ол табиаттаы, оамдаы жне санадаы былыстар мен процестерді бірімен-бірі тыыз байланыста жне здіксіз даму жадайында болады деп санайды.

Жоарыда аталан дістермен атар баса да діс-тсілдер бар.

 

2. 2006-2011 жылдара арналан азастан Респуликасында азаматты оамды дамыту концепциясы

Бл Тжырымдамада азастанда азаматты оамды дамытуды негiзгi рдiстерi талданып, оны перспективалы крiнiсi белгiленген, сондай-а азаматты оамды дамытуды жолдары мен наты тетiктерi баяндалан.

азастанда азаматты оамны алыптасуы 1980-шi жылдарды аяы мен 1990-шы жылдарды басына жатады.

азастандаы азаматты оамны перспективалы крiнiсi

азастан Республикасында азаматты оамды дамыту тжырымдамасын iске асыру мынадай нтижелерге ол жеткiзудi амтамасыз етуге тиiс:

· халыты трлi топтары мен жекелеген азаматтарды ытарын амтамасыз ету жне мдделерiн анааттандыру;

· азаматты оам институттарыны серпiндi дамуы шiн олайлы жадайлар туызу;

· халыты азаматты белсендiлiк дегейiн арттыру;

· оамны мемлекеттiк билiк ызметiн тиiмдi баылауын жзеге асыру. Билiк органдары мен азаматты оам йымдарыны арасындаы рiптестiк аидаттары негiзiнде ынтыматасты мдениетiн алыптастыру;

· жергiлiктi зiн-зi басаруды тедестiрiлген жйесiн ру;

· леуметтiк орауды тиiмдi жйесiн ру;

· оам мен билiк мдделерiнi келiсiмi жйесiн алыптастыру.

абылданан шараларды жне жргізілген саясатты басты масаты - адам ытарын амтамасыз ету жан-жаты iске асырылу.

Азаматты оамды дамытуды негiзгi аидаттары

Азаматты оамны сынылып отыран лгiсiн ру мынадай аидаттара негiзделедi:

· адамны жне азаматты ытары мен бостандыын сатау;

· заны стемдiгi, за алдында брiнi тедiгi;

· азастан Республикасы азаматтарыны леуметтiк мiндеттердi шешуге атысуы;

· елдегi демократиялы дерiстерге атысу шiн азаматтарды те ммкiндiктерiн амтамасыз ету;

· демократиялы мiнез-лы мдениетiнi басымдыы.