Микроорганизмдерді токсономиялау жіне номенклатуралау принциптері

Микробтар, немес микроорганизмдер (бактериялар, саыраулатар, арапайымдар, вирустар), зара сатыымен, ерекшеліктерімен жне арым-атынастарымен жйелендірілген. Бнымен арнайы ылым - микроорганизмдерді жйелеу айналысады. Жйелеу ш блімнен трады: жіктелуі, таксономиясы жне идентификациялау. Микробтарды таксономиясыны негізіне (грек тілінен taxis - орналасуы, реті) оларды морфологиялы, физиологиялы, биохимиялы жне молекулалы-биохимиялы асиеттері алынан. Таксономиялы категориялар тмендегідей болады: патшапы, (патшалы тармаы), блім, класс, реті, туыстасты, тымдасты, тр, (тр тармаы) жне т.б. Таксономиялы категорияны трлеріне байланысты таксондарды ажыратады - ол біркелкі, сас асиеттеріне байланысты біріктірілген организм топтары. Микроорганизмдерді аталуын Халыаралы номенклатура кодексі (зоологиялы, ботаникалы, бактериялар номенклатурасы, вирустар) таайындайды.

Микроорганизмдер жасушаа дейінгі (вирустар - Уіга патшалыы) жне жасушалы (бактериялар,

архибактериялар, саныраумлатар мен арапайымдылар) пішіндермен берілген. Жааша жоары дегей бойынша жасушалы тіршілік иелеріні жіктелуінде 3 доменді (немесе «империялар») ажыратады:

«Васtеrіа», «Агсhаеа» жне «Еuсаrуа»:

1). «Васtеrіа» домені - прокариоттар, наыз бактериялар (эубактериялар);

2). «Агсhаеа» домені- прокариоттар, археабактериялар;

3). «Еuсаrуа» домені - эукариоттар, оларды жасушаларында ядро, ядрошы жне ядро абышасы, ал цитоплазмасында крделі рылымды органеллалар - митохондриялар, Гольджи аппараты болады. «Еuсаrуа» доменіне: Fungi (саыраулатар); Аnіmаlіа - жануарлар (арапайымдылар кіретін Protozoa патшалы тармаы); Рlаntае - сімдіктер патшалыы кіреді.

Домендер патшалытан, типтен, кластан, реті, туыстастык, ткымдастык, трден трады. Негізгі таксономиялы категорияларды бірі тр (specics) болып табылады. Тр - жаын асиеттерімен біріктірілген, біра тымдастыты баса кілдерінен айрмашылыы бар жекеленген даралар жиынтыы.

Морфологиялы, тинкториалды (боялыштыына байланысты), дакылдык, биохимиялы жне антигендік асиеттеріне байланысты састыы бар, оректік ортада блініп алынан, біртекті микроорганизмдер жиынтыы таза даыл деп аталады.

Белгілі бір кзден блініп алынан, трді баса кілдерінен айырмашылыы бар

микроорганизмдерді таза даылы штамм деп аталады. Штамм - тр немесе тршеге араанда маы насы тарлау. Штама маынасы бойынша клон жаыныра болып келеді. К7011 жалыз микроб жасушасынан сірілген, рпатар жиынтыы. Микроорганизмдердін белгілі бір асиеттерімен ерекшеленетін кейбір бірлестіктерін атап крсеткен кезде брын гуре суффиксін пайдаланан, оны орнына азіргі кезде var (ртрлілігі) олданылады. Сондытан микроорганизмдерді ерекшелендіретін асиеттеріне байланысты: морфоварлар (морфологиясына байланысты), резистентоварлар (тратылытарына байланысты, мысалы, антибиотиктерге), сероварлар (антигендеріне байланысты), фаговарлар (бактериофагтара сезімталдылыына байланысты), биоварлар (биологиялы асиеттеріне байланысты), хемоварлар (биохимиялы асиеттеріне байланысты) жне т.б. деп ажыратылады.

Бактерияларды идентификациялау мен типтеуде фенотиптік, генотиптік жне филогенетикалы

крсеткіштерді пайдаланады (оларды мні келесі тарауларда беріледі).

Фенотиптік: Грамша бояу, морфологиялы жне даылды асиеттері, биохимиялы реакциялар, кмірсу кздерін пайдалану, антибиотикограммасы, бактериоцинотиптеу, фаготиптеу, антигендік асиеттері, жасуша абырасыньщ химиялы рамы (пептидогликан, микол ышылы), сонымен атар жасушаньщ

ауыздары мен майлары.

Геноmuпmік: G + С арым-атынасы, ДН гибридизациясы, молекулалы барлау (зондирование) , плазмидтік талдау, ДН рестрикциясыны блшектеріні полиморфизмі, риботиптеу.

Фuлогенеmuкальz: рРН-ізділікті талдау, РН-РН-гибридтеу, праймерлер туындыларын пайдаланыпполиморфты ДН-ын амплифакциялау, 16S жне 23S рРН-ын секвестрлеу.