Микророрг генетикасын зерттеуді маызы

Вирусты геномыны рылысындаы ерекшеліктерге тымуалаушылы апарат вирус тріне байланысты ДН,РН а жазылады.Вирусты мутациясы репликация кезінде немесе сырты орта факторларыны жне мутагенні серінен пада болады.Вирусты геномны фенотиптік мутациясы антигендік рылымда,сезімтал жасушада німді инфекция оздыруа абілетсіздікпен ,німді циклды темп сезімталдыымен крінеді.Вирусты асиеттері сезімтал жасушаларды бір мезгілде бірнеше вируспен жтыранда згеруі ммкін.Бндай згеріс нуклейн ышылыны алмасуы кезінде немесе фенотиптік араласу кезінде болуы ммкін.Генетикалы рекомбинация кбіне ДН лы вируста кездеседі,РНлы вируста мысалы тмау вирусында кездеседі.Рекомбинация кезінде геномны гомологиялы аймапен алмасуы жреді.Генетикалы реактивация туыс вирус геномыны арасында байалады.Генетикалы материалды айта блу нтижесінде толы бршікті геном алыптасады.Комплементация жасушаа жатын вирусты біреуі мутация салдарынан ызмет атармайтын ауыз синтездеген жадайда кездеседі.Фенотиптік араласу сезімтал жасуша екі вируспен аралас жтырыланда рпаыны біразы екі вирусада тн фенотиптік асиет алады.ол кезде генотип згермейді. 43) Хромомсомадан тыс фактор плазмида,транспозон

Плазмида екі тізбекті ДН молекула,Бактериялар олайсыз жадайа шыраанда маызды рл атарады.Олар антибиотиктерге траты,колицин тзеді,патогендік факторыны німі,орг заттын ыдыратады.Пазмидалы ДН репликациясы фермент жиынтыымен жзеге асырылады,біра плазмиданы репликациясы хромосомаа туелді емес.р бактерияда бір н.е бірнеше плазмида болады.Кейбір плазмида бактерия хромосомасына тіркесіп,бір репликон трінде жруі ммкін.Оларды интегративті плазмида д.а.Кейбір плазмида бір жасушадан келесі жасушаа ауысып жруі ммкін.Ондай плазмида трансмиссивті д.а.Трансмиссивтілік тек ірі плазмидаа ана тн.са плазмида опероны жо, з бетінше беріле алмайды.Бндай плазмида мобилизациялы д.а.Мед микробиологияда маызды орынды R плазмида алады.Оны кбісі трансмиссивті болады.Олар бактерияа арсы сер ететін препаратты бзатын фермент синтезін детерменттейтін гендері бар.Олар ауруханаішілік инфекцияны этиологиялы агенті болып саналады.Плазмидаларды адамны практикалы ызметінде,гендік инженерияда,бактерия штамын конструкциялананда олданылады. ТРАНСПОЗОН молекула синтезін амтамасыз етеді.М.ы улылыты н.е антибиотикке тратылыты амтамасыз етеді.Репликондар н.е репликон арасына ене отырып, генетикалы элементтер туызады.Олар тіркескен ДН сол айматаы ген инактивациясын,генетикалы материалды заымдануын,репликон жанасуын,бактерия популяциясына генні таралуына,ол популяция асиетіні згеруіне,микроб арасындаы эволюциялы згерістерге келеді. 44) Мутация Мутаген

ДН рылымды згерісі.Ол тым уалау асиетіні згеруімен сипатталады.Мутацияны шыу тегі,ДН 1 шілік рылымды згерісіне,бактерияны фенотиптік згерісне байланысты жіктеуге болады.Шыу тегіне байл/ы :спонтанды.индуцирленген.1) Спонтанды былыс,оны айындалу дрежесі мутация санына байланысты болады.Мутация синт жатан тізбекте азот орнын баса ата аналы комплемент тіркескенде п.б.М.ы аденин орнына Т.Г.Ц тіркеседі.Табии фонны згеруі инсертациялы мутацияа байланысты болады.Бл кезде мутация фенотипі оны интеграциялану орнына байланысты.Егер протомора жаын тзілсе гендер ызметі бзылады,рылымды генге жаын орналасса кодталан нім синтезі бзылады.Мутациялаушы гендер санына байланысты гендік,хромосомалы.Гендік м бір ана генге сер етеді,ж.е нктелік д.а.ДН а ос азот тіркеседі,Олар бір кодон згеруіне келеді.Нтижесінде бос кодон тзіледі.Хромосомалы мутация бірнеше генге сер етеді.ДН жеке фрагментінде ірі згерісті п.б сипатталады.Олар делеция,инверсия,дупликация,салдарына байланысты болады.Фенотиптік згерісіне байланысты бейтарапты,шартты леталды,леталды деп бледі.Бейтарапты м асиеті фенотип згеруімен крінбейді,себебі олар фермент асиетіне сер етпейді.Шартты леталды згеріске келеді..О жадайына байланысты микроорг з тіршілігін сатайды.Леталды мутация бактерия ферментті синтезделу абілетін толыымен жояды.мндай мутация делеция кезінде кездеседі. 45) Модификация Модификациялар жеке микроб жасушасыны немесе жалпы популяцияны згеріске шыраан .о жауабы б.т адаптациялы реакц трінде крінеді.Бндай згеріс трі микроб популяцияны .о тез йреніп,сол жадайда з тіршілігін сатап алуа ммкіндік береді.ОЛар морф,биохимиялы,ж.е баса да модификациялы былысты сатау ажет болмаанда оларды туызатын факторларды серін жою ар бастапы фенотипіне орала алу асиеттерімен крінеді.Модификацияны биохим негізін индуцибельді ферменттерді синтезін райды, ал олар реттеуші гендермен баыланатын сйкес рылымды гендерді индукциясы ж.е реперессиясымен аяталады.М.Ы ішек таяшасы лактоза болан жадайда ана оны ферменттеуге ажетті ферментті синтездей алады.Стафилококтар тек пенициллин боланда ана сол антибиотикті бзатын ферментті синтездей алады.Модификациялара кейбір микроорг нсіз гендерді осындыларын жатызуа болады,себебі жпалы аурулар кезінде оларды антигендері алмасады.Соынымен бірге олара бадарланбаан гендік апараттарды згеруінде жатызуа болады.Ол генні хромосомаа кшуі,ртрлі жиілікте белгілі бір локустара тіркесіп,нтижесінде асиеттерні згеруімен сипатталады.Модификациялар антибиотиктермен мысалы пеницилинмен тікелей сер еткенде п.б ммкін.Соны салдарынан тзілген,жасуша абыын жолалтан L пішінді бактериялар иесіні жасушаны ішінде саталып ана оймай,кбейіп,пеницилинні сері тотатылан жадайда айта алпына келеді.Кптеген бактерияны антисептиктерді суббактериостатикалы концентр бар оректік ортасында сіргенде олар модификацияа шырап,морф ж.е басада асиетін згертуі ммкін. 46) Рекомбинация Ген рекомбинация екі геном арасындаы ртрлі генотиптері бар екі генні араатынасы.Бактерияларда жынысты кбею мен мейоз болмайды.Рекомбинация процесінде донор бактериялар жасушалара ген материалды тасымалдайды,,ж.е абылдаушы жасуша атысады.Ркомбинацияны мні бактерия арасында ген апаратты тасымалдау болып табылады.Ол келесі ш мех бойынша жзеге асырылады конюгация,трансдукция,трасформация.Конюгация Генетикалы материалды донор реципиент жасушаа жанасуы кезінде берілуін айтады.Конюгация процесіндегі негізгі жадай донор жасушажа трансмиссивті плазмиданы болуы,Трансмиссивті плазмидалар жынысты кірпікшені кодтайды,ол ар донор жасушадан реципиен жасуша кпірше тзіп,плазмидалы ДН жаа жасушаа теді.Мнда хромосомалы гендерді тасымалдануы бір баытта жреді,трансмиссивті плзамиданы зі соында теді.Тзілген рекомбинат донорлы аситеке ие бола алмайды.Трансдукция бактерия ДН ны бактериофаг арылы берілуін айтады.Оны екі типі болады жалпы трансдукция бактериофаг бактерия хромосомасыны кез келген блігін тасымалдайды.спецификациялы трансдукция фаг ДН лы бактерия хромосомасына профаг тзіліп интеграциялананда таарылады.Трансформация белсенділікке екі жіпшеді ДН мол ана ие.Ол реципиент жасушаа ДН бір жіпшесі ана енеді,ал 2сі мембранада деградацияланады.Рекомбинация бір жіпшеде жреді,нт бір жіпшесі реципиент генотипі,2 рекомбинантты генотип.Рекомбинатты трансформанттар тек репликациялы циклден кейін ана тзіледі. 47) Биотехнология