Саяси жанжалды зіне тн ерекшелігі

Саяси жанжал леуметтікті: билікті, ыпалды, абыройды р трлілігі болып табылады. Билік ресурсы билікті себептерінен пайда болады. Ал билік брімізге белгілі, адамдарды іс-рекеті шін мыты ынталандыру кшіне ие. Сондытан леуметтік мдделермен озалатын саяси жанжалдар кбінесе билікті стау мен ие болу мселесін озайды.

Саяси жанжал теориясыны негізін алаушылар болып К.Маркс пен А.Токвиль саналады. Олар бл мселеге р трді жаындады, біра бір нрседе бірге болды: леуметтік одаты ішінде ынтыматасты та, жанжал да шарасыз. Егер К.Маркс саяси жанжалда барлы саяси процесті зегін крсе, А.Токвиль демократия жанжал мен консенсус кштерді арасындаы балансты крсететіні туралы идеяны бірінші сынды.

Саяси жанжалды айнар кзі, ереже бойынша саяси айраткерлерді рлдері мен мртебелеріні р трлілігінен жне осы леуметтегі ажеттіліктерімен сйкес келмеуінен, сондай-а адамдарда билікке байланысты р трлі ндылытары мен сенімдеріні бар болуынан бастау алады. Саяси жанжалда стратегияны алып жруші леуметтік макро жне микротоптарды, оамды саяси рылымдарды мдделерін озайтын кез келген мселе бойынша мір сретін саясат пен за шыару билігін згерту масатымен саяси рылымдара ысым болып табылады.

Жанжалды бл тріні зіне тн ерекшелігі - ол оамны барлы саяси, экономикалы, рухани, леуметтік, этносаралы атынастар саласынан теді дегеннен трады. Саяси жанжалды шартты трде екі негізгі трге блуге болады. Біріншіден, - билік рылымында сынылмаан немесе тіпті басып тасталан оамды кштермен билік арасындаы жанжал. Екіншіден, - билік кілеттілігіні блінуі шін саясат ішіндегі креспен байланысты билік ішіндегі жанжалдар.

Сондай-а клдене жне тік саяси жанжалдар блініп крсетіледі. Біріншісі - индивидтерді, топтарды жне таптарды арасындаы (билікті орталы жне жергілікті органдары арасында, азаматтар мен р трлі мемлекеттік рылымдар арасында) жанжал.

Саяси талдауда объективті белгісі бойынша жанжалдара шек ою маызды мнге ие, длірек айтса:

объективті арама-айшылытармен туындаан, “шынайы” жанжал,

“кездейсо” - зірге оны атысушыларымен ынылады;

“орнынан алынан” - ол объективті себептермен жанама трде байланысты боланда;

“жазылып ойылан”, алысу жадайындаылар емес, тіпті баса субъектілер жанжала тскен кезде;

“жалан” - шынайы себебі жо, алайда билік шін кресте крделі саяси атмосфера жасауа баытталан.

Саяси жанжалды талдай отырып, кейде билік шін креске араанда идеологиялы масаттар шін крес ызу сипатты абылдайтынын ойдан шыармау керек. Ресейді брыны президенті Б.Н. Ельцинні оны имиджі шін ыайлы мазмндаы конституцияны абылдаудан бас тартан парламентке арсы кресін еске тсіруді зі жеткілікті. Бл крес, соында Мскеудегі А йді атумен жне парламентті кштеп таратуымен аяталды. Кейін млім боландай, идеологиялы айтыс Ресейді дамуыны р трлі стратегияларыны: социалистік жне капиталистік арасындаы жанжал болды. Тжірибе крсеткендей саяси жанжал ереже бойынша, екі дегейде: бір жаынан, оппозиция мен билік арасында, екінші жаынан билік рылымдарыны ішінде ріс алады.

Атап кетерлік жйт, жанжала атысушыларды орны жоары билікте болса, онда билік шін крес ызу болады. рі билікті жоары тізгініндегі билік шін крес жасырын трде теді. Бл жерде рбір атысушы табысты масата, зіні командасыны немесе топтарыны ыын кеейтуге ол жеткізу шін кп нрсемен рбан етуге дайын.

Саяси жанжал екі ауыспалы полюске (кштеу жне арынды) ие. Жанжалды полюс бір жаынан, соыс, блік, ктеріліс, ткеріс болып табылады, басаша айтанда, адам мірі шін ауіпті аруланан крес. Екінші жаынан, - ркениетті кеес беру, пікірталас жне келісім болуы ммкін. Топтар арасындаы сотыысты азды-кпті кштеу формасы - ереуіл, бсеке, ызу пікір таластар, талап ою, саботаж жне тни кш олдану.

Осылайша саяси жанжалдар, леуметтік сияты объективті жне субъективті жатарына ие. Объективті жаы - бл субъектілерді тере мдделері жне оларды арасындаы арама-айшылытар. Объективті арама-айшылытарды субъект ретінде ыну - бл жанжалды субъективті жаы. Міне сондытан, саяси жанжалда объективті бастауды рлі ерекше жоары. Осыдан оны бір зіндік ерекшелігі бар жаын круге болады.

Саяси жанжалды таы бір ерекшелігі бар. Ол нормативтік-ндылыты лшемге ие. Саяси ойынны ережесін анытайтын саяси ндылытар конституция нормасында бекітілгені млім. Ал ндылыты аспект ереже бойынша, жанжалды демелі дамуында жне оларды реттеуде жмылдырушы рл атаратын идеологиямен бекітіледі.