Ауыз уысы сйытыыны асиеті мен рамы

Ауыз уысы сйытыы дегеніміз сілекей зегі арылы келіп йылатын жптасан 3 сілекей безіні , атап айтанда, шышыт, жаасты, тіл бездеріні, сондай а ауызды шырышты абыында бытрай орналасан са бездерді слі. Жан-жануарда, адамда сілекей кбінесе тама ішкен стте шыады. Адамда сілекей сіресе тама ішкен кезде кбірек шыады, ол баса уаытта да зілмейді: ауыз іші немі дымылданып трады, онсыз адам дыбыс шыара алмайды. Сілекей оймалжы, сйы зат. Оны рамында 0,5-1,5 пайыз ра зат бар, аланы су. Сондытан оны сыбаалы салмаы судан аз-а жоары. ра зат органикалы жне бейорганикалы заттардан трады. Бейорганикалы заттардан сілекейде натрий, калий, кальций, магний хлоридтері, сульфаттары, карбонаттар, иодит,бромид, фторидтер жне аз млшерде роданит тздары, микроэлементтер(темір, н кель, литий) бар. Слекейді ышылды дрежесі (рН) кбінесе осы аталан заттар мен муцинні млшеріне байланысты. детте рН 5,8-7,4 аралыында болады. Сілекейдегі кальцийді тісті эмаль абатына туі, одан шыуы рН млшеріне байланысты. Реакциясы ышылдау болса(рН 6,9) кальций эмальдан ауыз уысына, ал рН 7,0-8,0 болса эмальа арай теді. сілекей рамында органикалы заттар(альбумин,глобулин сияты белоктар, муцингликопротеид, ферменттер) бейорганикалы заттардан 2-3 есе кп. Онда сондай-а амин ышылы,креатин, аз млшерде креатинин алдытары, мочевина, несеп ышылы бар. Блар белок алмасуы кезінде пайда болатын заттар, сілекейге аннан теді. Сілекейдегі рбір алды затты млшері андаы млшеріне байланысты. Ондаы негізгі фермент а-амилаза. Амилаза сл сілтілік жерде полисахаридтерді декстрон сатысынан дисахарид сатысына дейін(мальтоза, лактоза, фруктоза, сахароза) ыдыратады. Ауыз уысында ас кесегі сл ана кідіретіні арына да ісер етеді. арына келіп тскен асты ішіне арын сліндегі тз ышылы сііп лгергенше, яни ас кезегіні реакциясы (рН) згергенше, амилаза полисахаридтерді ауыздаыдай гидролиздене береді. Сілекей рамында сондай а микроорганизмдерді лтіретін лизлцим ферменті болады. Адам сілекейінде лизоцим те аз, ал аузында сапрофиттер кп, оласыз жадайда олар зиянды микробтара айналып, ауру тудыруы ммкін. Муцин-гликопротеид, шырышты сілтілі зат, ол шайналып сатылан ас кесегін жмсартып, шырышпен аптайды, жтыншаты ауыртпайтындай сырана кйге келтіреді. Оны ешке арай жылжуын жеілдетеді.

Ауыз уысы сйытыыны тіс кіреукесіні жетілуі рдісіндегі ролі, жне деминерализациясы.

Тіс жегіні шаыратын негізгі факторларды біріне ауыз уысы сйытыыны асиеті жне рамыны згеруі (оны бактерияа арсы асиетіні тмендеуі) жатады.

Тісжегіні дамуына сілекейді асиетіні маызы бар екені крсетілген. Оан-саны, ышылдыы, буферлік сыйымдылыы, ондаы органикалы емес рамдарды болуы жатады.

Тексеру шін сілекейді 15 минут ішінде залалсыздандырылан пробиркаа жинайды. Сілекей блінуді ауыз уысына бірнеше минута мата тампонына малынан 1,0 % пилокарпин гидрохлорид ерітіндісіні 1-2 тамшысын ою арылы шаыруа болады. детте сілекейді 2-12 мл млшері жмыса жеткілікті.

Аралас сілекейді таерте таы асты ішіп боланнан кейін 1,5-2,0 саатта алу керек. Сілекейді жабысатыын Освальд ВК- 4 вискозиметрімен анытап, сантипаузамен белгілейді. Освальд вискозиметрімен е алдымен дистилденген суды, кейінірек ауыз сйытыыны ту уаытын анытайды. Жабысатыты сілекейді ау уаытыны дистилденген суды ау уаытыны атынасына арай анытайды. Дистилденген суды 20 град. С температурадаы жабысатыы 1 сантипаузаа те. Ауыз сйытыыны ышылдыыны ышыл жаа ыысуы. Тістерді тісжегісіні даму белгілері болып табылады. Сондытан 7,0 тмен РН бар балаларды жоары ауіп тобына жатызады. алыптыда балаларды ауыз сйытыыны жабысатыы 1,5-3,5 сп. Тексерілгендерде оларды саны жоарыласа, тістерді тісжегімен заымдалуы аныталады.

 

Кіреукені функционалды жадайын тісті атты тіндеріні рамына, аттылыына, ышылдарды серіне тзімділігіне арап анытайды.