Балаларда пародонт ауруларыны жергілікті ауіпті факторларды анытау жне жою дістері.

Пародонт ауруларыны ауіпті жергілікті факторлары:

1.Тіс алдытары (минерализденген жне минерализденбеген) –негізгі фактор

2.ызылиекті механикалы заымдануы

арты млшердегі пломбалы материалдар

сапасыз протездер, жасанды сауыт ырлары

3.ызылиекті химиялы, физикалы заымдануы.

4.Тістер жне жатарды ааулары жне ауытулары:

дистопия, тістерді тыыз орналасуы;

суперконтактылар (ст немесе траты тістерді тмпешіктеріні табии мжілуіні бзылуы);

тістесу ааулары.

5. Ауыз уысы жмса тіндеріні даму ааулары

- ауыз уысыны са кіреберісі

- ерін жне тілді збелеріні беку ааулары

Жалпы факторлар:

Эндокринді аурулар (ант диабеті, жыныс жйесіні гормоналды ызметіні бзылыстары жне т.б.)

Жйке-соматикалы аурулар (ревматизм, зат алмасу бзылыстары).

ан аурулары

Таматану бзылыстары (С,В,А гиповитаминоз жне т.б.)

Асазан –ішек жйесіні аурулары

аза реактивтілігіні тмендеуі

дебиетте азіргі уаыта дейін тіс алдытарын сипаттайтын бір терминология жо. Тіс алдытарыны кптеген блімдері бар. сіресе Пахомов Г.Н. (1982) жіктелуі толы болып табылады. Пародонт науастарыны шыуына тісті сыртында орналасан атты, жмса абаттары жне тастар сер етеді. Тссіз боланына арамастан тісті атты абырша абаты тек бояулармен бояанда ана круге болады, ол тіпті щеткамен тазалаанда да кетпейді, суа ерімейді. Біра, осы аббатта микробтар тіршілік етеді. Тіс бляшкасыны пародонт тіндеріне сері ртрлі. Негізгі сер анаэробты микробтар шыаратын эндотоксиндерге жатады, олар тіндерді зат алмасуын бзады.

Тіс-жа ауытуларыны дамуына сер ететін ауіпті факторларды анытау дістемесі жне оларды жою дістері. КАмом бабу

Тіс жегісімен жне пародонтты абыну ауруларыны патогенетикалы даму механизімі .Пародонтты рылысы жне ызметі.Пародонт екі грек тбірінен шыан сз: "одонтос" - тіс, жне "пара" - айнала, маы. Пародонт ызылиектен, бекітілген эпителийден, пародонтальді байламнан, цементтен, альволярлы сіндіден ралады.Пародонт ызметі:-барьерлі ызметі (пародонт бірттастыымен, кшке арсы тра алатындыымен, инфекцияа тратылыымен амтамасыз етіледі жне т.б.);-трофикалы ызметі (нерв рецепторларыны жне капиллярларды ке тарматалуымен негізделеді);-шайнау кшін рефлекторлы тзеу (пародонттаы кптеген нерв талшытарымен негізделген);-пластикалы ызметі (физиологиялы немесе патологиялы рдістер кезінде жоалтылан тіндер немі айта алпына келтірумен негізделеді);-амортизациялы ызметі (коллагенді жне эластикалы талшытар орындайды). Жиі кмірышылдар мен ауыз уысыны ктіміні жеткіліксіздігі нэтижесінде кариесогенді микроорганизмдер пелликулада тыыз жабысып, тіс атарын тзеді. Консистенциясы ж_мса таматарды абылдааннан кейін оларды алдытары тістерді ретенционды айматарында жабысып (тісті табии сайларында, шнырларда, контакті беттерінде, пломбыларда, протездерде) жэне ащып, шіруге шырайды. Тісті атарыны пайда болуына эсер етеді:Жмса тіс атарыны рылысы ауалы, бл таматы сйы рамын сілекей арылы ішке карай кіруін амтамассыз етеді. Бл тісті бетіне жасы жабысаты жмса аморфты зат. ата жиналан микроорганизмдкр міріндегі соы імдері мен минералды тздарды -осы диффузияны аырындатады, йткені ауалы кеістік жоалады. Еді бл жаа зат-тіс езі, б_ны тазалау те иын жэне толы тазаланбайды. Тіс астында органикалы ышылдар жиналады, олар-ст ышылы, пировиноград ышылы, мырса ышылы, майлы жэне пропионды, т.б.ышылдар. Соылары барлы бактерияларды антты ащуларыны імдері, олар су дегейіне кмектеседі. Осы ышылдар - эмальды органикалы айматарындаы деминерализация рдістеріні болдыруында белсенді роль атарады. Бл ышылдарды бейтараптануы болмайды, йткені тіс аында жэне зінен диффузия шектеулі болады.

Пародонт тіндері абынуыны даму механизмі 1/ Бактериаларды ыдыраан уыты+тіс атпарлы табашасыны протеазасы+ызыл иек сйытыы.2/ Серотонин, гистамин, гепаринні жиналуы + калликрейн - кинин жйесіндегі ферменттерді белсенділігін згерту.3/ Гликозаминогликандарды зара байланысыны бзылуы---тамырлар ткізгіштігіні згеруі.4/ Коллагенні згерісі (коллагеназаны белсенділігіні згеруі), пародонтты ораныш ызметіні бзылуы, организмні жалпы кшею абілетіні згеруі.

 

26.Негізгі стоматологиялы ауруларды біріншілік жне екіншілік алдын алу дістері.Профилактиканы 3 трі болады: 1. Біріншілік 2. Екіншілік 3. шіншілік Біріншілік профилактика-мемлекеттік, леуметтік, медициналы, гигиеналы жне трбиелік шаралар жйесі. Ол табии, ндірістік, трмысты ортаны жаымсыз факторларына азаны жоары тзімділігіне, себебі мен пайда болу жолдарын жою арылы стоматологиялы ауруларды алдын-алуа баытталан. Бл денсаулыты орауа тиімді болып табылады. Екіншілік профилактика-ауруды айталануын жне асынуларын алдын-алуа баытталан шаралар кешені. Оан ауыз уысыны жоспарлы санациясы жатады. шіншілік профилактика-орын алмастыру дістері бойынша жа-бет аймаы тіндеріні жне азаларды функционалды ммкіндігін сатандыру жолымен стоматологиялы статус реабилитациясына баытталан шаралар жйесі. Трындарды контингентіне таралуына байланысты профилактика дістері:1. кптік ( ауыз уысын фторлау) 2. топты ( фтор таблеткаларын олдану, натрий фториді ерітіндісімен шаю) 3. жекеше ( рем. ерітінділермен аппликация, фиссуралар ажыратуы, т.б ). Профилактикалы тсілдерді сер ету уаыты жне біріншілік профилактиканы жргізуге байланысты: 1. Антенатальды 2. постнатальды. Профилактиканы жргізуге олайлы негізгі трындар контингенті:-жктілер; -балалар мен жасспірімдер; -ересектер. Балаларды жне жастарды тістерін орауды негізгі принциптері ( Бонский мектебіні постулаттары).1. ст, аралас, траты тістер тісжегіден, ортодонтиялы ааулардан, пародонт ауруларынан арапайым экономикалы тсілдермен орануы керек. 2. балалар мен жасспірімдерді стоматологиялы кмекті ажеттілігі мен міндетті трдегі сипаттамасын білетіндей етіп трбиелеу керек. Олар кеестерді тыдап, оларды басара білу ажет. 3. бл принциптерді мектепті аятааннан кейін жне бкіл мір бойы сатануы керек

27.Балаларды стоматологиялы ауруларды антенаталды алдын алуы.Тістерді дамуында 3 кезе болады: 1. Адам рпаыны пайда болуымен азаларды рылуы 2. рпа тісіні дифференцировкасы (даралануы ) 3. Тіс абаттарыны морфологиялы рылысыны пісіп жетілуі. Адам рпаыны бірінші кезеіні 8- ші аптасы да уаытша тістер де се бастайды. рпаты тртінші аптасынан бастап тістерді морфологиялы рылымы згере бастайды. Бірінші азу тісті алашы рылуы рпаты 5-ші айынан басталады, ал екінші азу тіс болса бала таннан кейін жарты жыл ткен со оны рылысы алыптасады, ал шінші азу тісті дамуы баланы суіні 4 – 5 жылына байланысты. Стомаологиялы аурулардышін пайда болуы аты аталан кезедер те ажетті болып табылады. Баланы суіні осы кезеінде, зиянды себептер кездессе, онда оны тістеріні рылысы бзылыды, тіс гипоплазиясы (толы спей алуы) деген кеселге шырайды жне ол тез арада шіри (кариес) бастайды. Тіс абаттарыны дрыс рылуна яни минералды заттармен (фтор, калций,фосфор т. б) сапалы амтамасыз етілуіне мынадай себептер сер етуі ммкін: ананы науастары – ан тамыр жне бйрек аурулары (ревмотизм, невропатия, гипертония) туберкулез, диабет (ккірек ауруы, андаы ант млшеріні ауысуы) жне т. б сонымен атар нрестені сыраттары да сер етеді – мерзімінен брын туылу; - іріді науаса шалдыуы, антибиотиктерді кп олдану, кпе бауыр жне тыныс алу жолдарыны аурулуры. Тама рационыны рамыны бзылуы, диспепсия жатады. Кариес пен пародонт науастарыны алдын алу шаралары болаша ананы екі абаттылы кезінен басталады. Екі абат йел босанана дейін жне одан кейін де дене, тама, тіс гигиена ережелерін мият сатауы ажет. Бл ауіп топтарына жатады: жктілікпен байланысты анасыны азасыны жаымсыз жадайы, экстрагениталды аурулар, жаымсыз акушерлі-гинекологиялы анамнезі, жкті йел азасына ндіріс пен сырты ортаны жаымсыз серлері; ебек, демалыс жне таматану режимін сатамау; жкті йел азасына тератогенді заттарды тсуі.

рыа бл факторларды сер етуі нтижесінде келесі жадайлар дамиды: жатырішілік гипоксия, шала туу, туу кезіндегі асынулар (асфиксия, бас миыны туу кезіндегі жарааты, ми ан айналымыны бзылыстары, тыныс алу жетіспеушілік синдромы). Мндай ауытулары бар балалара стоматологиялы аурулар мен стоматологиялы ауытуларды жоары дегейлі таралуы мен белсенділігі тн. Осыан байланысты ана мен баланы орау шараларын йымдастыруды маызы зор.Соматикалы аурулар:міріні алашы жылдарындаы баланы басынан ткен аурулары азаны ртрлі жйесіне сер ете отырып (иммунды, тыныс алу, ас орыту, зат алмасу жне т.б.) тіс-жа ауытуларыны алыптасуына жадай жасайды. Олара рахит, респираторлы жйесіні созылмалы аурулары, асазан-ішек жйесіні аурулары, эндокринді жне баса аурулар жатады.Тіс-жа аауларыны жне ауытуларыны дамуыны ауіпті факторлары:

Тымуалаушылыа бейімділік

Антеналды, интранаталды жне неонаталды факторлар

Соматикалы аурулар

Ерте жасанды таматандыру

Тіс-жа жйесіні азалары мен тіндеріні рылымыны бзылыстары

Жаымсыз деттер

Тіс-жа жйесіні негізгі ызметтеріні бзылуы

Тістерді бзылуы немесе болмауы

Тымуалаушылыа бейімділікКп жадайда тіс-жа жйесіні ааулары мен ауытуларыны дамуы тымуалаушылыпен немесе ааны жа-бет бліміні жаа атысыны бзылуымен байланысты. Бл факторларды жаымсыз серлесуінде айын ааулар мен ауытулар дамиды. Ол пубертатты жас кезінде айын кріне бастайды. Тіс-жа ауытуларыны даму аупіні генетикалы факторын жою шектелген, ал профилактикалы шаралар тиімділігі за адаалаанны зінде тмен. Тымуалаушылы ауруларды профилактикасы медико-генетикалы кеес беруден трады. Ол жа –бет аймаыны туа біткен аауы бар балаларды генетикалы ауіп клемін анытауа баытталан.

 

28. Балаларда тіс жегіні таралуын жне белсенділігін анытау (кп,КПЖ,кп+КПЖ индексі).Белсенділік- аурумен заымдану дрежесін жне тісжегі шін КПЖ (траты тістесу), КПЖ +кп (аралас тістесу) немесе кп (ст тістесу), пародонт аурулары шін СРІ (коммуналды пародонталды индекс) индекстерімен аныталады.Тістерді КПЖ индексі – тісжегілі, пломбаланан жне жлынан траты тістер саны. КП индексі – тісжегілі жне пломбаланан уаытша тістер саны.КПЖ+кп индексі- тісжегілі жне пломбаланан траты жне уаытша тістер, сонымен атар жлынан траты тістер саны.Тексерілген топта тісжегіні орташа белсенділігін анытау шін КПЖ (кп, КПЖ+кп) жеке индекстер санын тауып, топтаы адамдар санына блінеді.