Азастан Республикасындаы демократиялы рдісті дамуы
Демократиялы рдіс тсінігін толы ашу шін, алдымен демократия тсінігін жан жаты талдап алуымыз ажет. Сонымен, «Демократия» дегеніміз:
- оамды рылымны идеалы жне оан сйкес лемні кзарасы
- Халы билігі
- демократияны масаты мен диеалыны жзеге асуы шін леуметтік саяси озалыс
Демократияны мынандай белгілері бар: Жалпы сайлау ыы; Кпшілік оамны келісуі; пайда болан шиеленістерді бейбіт жолмен шешу. азіргі тада азастанда болып жатан саяси згерістер оамны демократиялы даму рдісіне сер етеді. Демократиялы рдісті дамуына азастанда туелсіздік аланнан бері рылан жергілікті билік органдары, мемлекеттік рылыс, сот органдары, яни толыымен айтанда азастан Республикасындаы басару формасы лкен рл атаруда.азастан туелсіздік аланнан бері президенттік басару формасындаы республикалы жйе орнытырыды. Жне де мемлекетті бірден бір бастау халы болып табылады. Туелсіздік жарияланан сттен бастап Президент туелсіз мемлекетті басшысына айналды. Елімізді тарихымызда Республикамызды екі конституциясы болды. Олар 1993, 1995 жылдары жарияланан конституциялар болып табылады. азір елімізді атарушы органдары 1995 жылы конституциямен жмыс жасауда. азіргі конституция бойынша Парламент ос палаталы рылымын Сенат жне Мжілісті орныты. Парламент зіні ызметке кіріскен кннен бастап жаа задар абылдау жнінде ыруар жмыс жасауда. Бірінші сайланаг парламент (1996-1999) 500-ге жуы за, соны ішінде 17 конституциялы за абылдады. Екінші Парламент (1999-2004) 560- тан астам за абылдады. азастан халыаралы Б мшесі болып табылады, жне де кптеген елдермен бір жаты жне кпжаты келісімдер мен шарттар жасасты.рбір елде зіні жйелі жмыс жасайтын сот жйесі бар. азастанны сот жйесі конституциялы заа сай бекітілген. Р саты Жоары жне Жергілікті сот болып блінеді. рине, рбір демократиялы мемлекетті з астанасы болады. Жне мемлекетті астанасы демократияны дамуына да з септігін, лесін осатыны сзсіз. Р астанасы 1991-1997 жылдары Алматы, 1997 жылдан азіргі кнге дейін Астана аласы болып табылады. Астана Барлы саяси органдарды, Конституциялы кеесті, прокуратураны, атарушы органдарды шоырланан жері, яни орталыы болып табылады.
74.азатарды дниежзілік рылтайы (1992)
1992 жылы азастарды Бірінші Дниежзілік рылтайы Алматы аласында ткізілген болатын. рылтайа алыс жне жаын шет мемлекеттерден, соны ішінде Тркия, Алмания, Франция, Норвегия, Моолия, ытай жне баса 33 елдерден 800-ден астам кіл атысты. Р президенті Нрслтан Назарбаев Дниежзі азатары ауымдастыыны траасы етіп бірауыздан сайланды. Трааны бірінші орынбасары болып алдарбек Найманбаев сайланды. 2002 жылы келесі 2-ші рылтай ткізілген болатын. Осы рылтай Тркістанда тіп, алыс- жаын 32 шет елдерден 400-ге жуы делегат келді. Бл рылтайда тарихи отанына оралуды асап жрген андастарымызды атарыны толыуы жнінде сз болды. Жне де оралмандарды елге оралу мселесі аралып, кші он квотасыны млшерін лайту міселесі аралды. 2003 жылы 5 мы отбасы,2004жылы 10 мы отбасы,2005 жылы 15 мы отбасы елге оралды. Жылына 50-60 мы оралман оралды. 2005 жылы 27-28 ыркйекте 3-ші Дниежзілік азатар рылтайы Астана аласында тті. рылтайа 32 шет елден, саны ішінде Ресейден, ытайдан, Аустриядан, Чехиядан, Норвегиядан, Италиядан, Сингапурден, Мысырдан 300- ден астам кіл атысты. рылтайда шетелде тратын аза шетжрты кілдерін азастанны жоары оу орындарына оыту шін жадай жасау, сандай а тарихи отанына нвестициялар орналастыру ммкіндіктері секілді мселелер арастырылды.
75.Президент Н.. Назарбаев «лтты валютаны енгізу туралы» жарлыы (1993)
Кез келген аша сол елді ткені ен бгінгіні жне болашаын айындауа кмектеседі. Аша – тауарлар мен ызмет крсету лшемі жне жалпыа бірдей балама рл атаратын, кез келген тауарлар мен крсетілген ызметке айырбасталатын ерекше тауар трі. Теге – азастан республикасыны мемлекеттік нышаны. нран, ту жне елтаба сияты лтты валюта да мемелкеттік нышандарды атарына жатады. Мемлекет басындаыларды сол кезде шыаран жарлыы:азастан Республикасыны лтты валютасын енгізу туралыР Конституциясыны 78-бабына жне Р Жоары Кеесіні 1993 жылы 29 азандаы аулысына сйкес аулы етемін:Р-ны аумаында 1993 жылы 15 арашада саат 08:00-ден бастап Р-ны лтты валютасы – теге айналыса енгізілсін.1993 жылы 18 арашада саат 08:00-ден бастап теге Р-ы бірден-бір зады тлем ралына айналды. Теге 100 мынан трады. Р-да олдаы аша банкноттар мен монеталар трінде айналыста болады.Тегені Р-ны аумаында меншік нысандарына карамастан барлы жеке зады тлалар тлемдерді барлы трінде , сондай-а ешандай шектеусіз салымдар мен шоттар осу шін банктер абылдауа міндетті.Осы Жралы ол ойылан стінен бастап кшіне енеді.Мемлекет басшысыны аша реформасын наты жзеге асыру басталар арсаында телевидение мен радиода оны масатын жне ажеттілігін тсіндіре отырып, сйлеуі азастандытарды біршама тыныштандырды. Айырбастау 1993 жылы 15 арашада саат сегізде басталды жне 20 арашада саат жиырмада тегені орнытырып аяталды. Айырбастау коэффициенті бір тегеге 500 рубль болды.1993 жылды арашасында тегені айналыса шыарылуы бізді жас туелсіз республикамызды жылнамасындаы е маызды оиаларды бірі болып табылады. Ол елімізді туелсіздігін ныайту жолындаы тбегейлі леуметтік-экономикалы реформаларды жргізу шін ажетті тарихи адам болды. Ал осы жылы арашаны 22-сінде зейнетаы мен ебекаы тегемен беріле бастады. Елімізде валюта айырбастау пункттері ашылып жатты. Кейін Алматы аласында лтты банкті Банкнот фабрикасы, скеменде Монета сарайы ашылды. Уаыт талабына сай тегені дизайны згерді. Бгінде купюраларымызды оранышты асиеті дамыан елдер валютасымен бсекелесе алады.
76.Глденген оамды ру шін Р ішкі орлары мен сырты ммкіндіктері
азастан Республикасы з туелсіздігін аланнан бері елді оамдаы жадайы, леуметтік жне экономикалы ресурстары, сырты жне ішкі саясаты кптеген згерістерге толды. Жаадан рылан оамды бірлестіктер мен саяси партиялар оамды-саяси мірді демократияландыру, саяси р алуанды, халыты ртрлі леуметтік топтарыны мдделері мен ытарын орау, траты леуметтік-экономикалы дамуа ол жеткізу масатында кеінен ызмет жасады. азастандаы саяси партиялар мен оамды бірлестіктер леуметтік ділдік, демократиялы ыты мемлекет пен азаматты оам, лтаралы жне азаматты келісім орнатуа жрдемдесіп, азастанны траты дамуына, зекті оамды мселелерді шешілуіне лесін осып келеді. Саяси партияларды кпшілігі Республика президентіні алан баытын, оны жргізіп отыран саясатын жатайтындар болып саналады.азастанны туелсіздікке ол жетуімен аза халыны рухани мірінде жаа мдени процестер кеінен ріс алды. Халыа білім беру, ылым мен мдениет з дамуыны даыл жолына шыты. Олар брыны Кеес Одаы кезеіндегі партиялы идеология мен саяси аидаларды ыспаынан тылды. Жне де білімні, ылымны дамуы, мдениетті жоары дегейі глденген оамды руа з лесін осты.азастанны Білім жэне ылым министрлігіні мліметтері бойынша 2000/2001 оу жылында елде жалпы білімберетінмектептерді саны 8007 болан. Оларды 3545-і (44,2%) аза, 2356-сы (29,4%) орыс, 13-і йгыр, 81-і збек, 3 тэжік, 1 украин мектебі. Соы жылдары республикада аза тілінде оитын оушыларды саны едуір артып, 2003 жылы олар барлы мектеп оушыларыны 54,4%-ін амтыан. Республика мектептерінде техникалы-апаратты жэне телекоммуникациялы технологияларын енгізуде де о адамдар ріс алды. 2001 жылы орта білім беру жйесін апараттандыруды бірінші кезеі негізінен аяталды, нтижесінде 58 оушыа бір ком- пьютерден келген. “Интернет-мектепте” бадарламасы аясында 1414 оу орны, оны ішінде 868 ауыл мектебі апарат желісіне осылан. Жалпы білім беретін мектептерді «интернеттендіру» жніндегі жмыстар белсенді трде жаластырылып келеді. Бгінде интернет жйесіне ауыл мектептерін осанда, мектептерді 95 % осылды.Елімізді мдениеті мен рухани рлеуіне Президент Н..Назарбаевты 2000 жылды — Мдениетті олдау жылы деп жариялауыны лкен маызы болды. Бл жылы мэдениет мекемелерін дамытуа, оларды материалды базасын ныайтуа баытталан едуір жмыстар атарылды. 727 мэдениет мекемелері жаадан ашылды. Оларды атарында Астанада, Петропавлда, Оралда, скеменде жэне Тркістан аласында ашылан театрлар бар. Мдениетті олдау жылыны шарытау шегі Тркістан аласыны 1500 жылды тойын тойлаумен сабатас келді. Бл лкен тойды дайындау жэне ткізу барысында Клтбе, Отырар, ожа Ахмет Яссауиді кесенесі, зірет Слтан мемлекеттік тарихи-мдени орыы т.б. нысандар айтадан жаыртылды. 2002 жылы Тараз аласыны 2000 жылдыы ЮНЕСКО дегейінде атап тілді