Тарихи-мдени ескерткіштерді орау мен патриотизмді дамытудаы саяси рміздерді рлі мен маызын талдаыз

Егеменді елді рбір азаматы рметтеуге жне матаныш етуге тиісті ресми рміздері бар.азастан Республикасыны мемлекеттiк рміздері - Ту, Елтаба жне нраныны сипаттамалары жне ресми пайдаланылу тртiбi конституциялы «азастан Республикасындаы мемлекеттік рміздер туралы» замен белгiленген. Бл за 2007 жылды 4 маусымында абылданан болатын.Алайда, азастан Республикасы рміздеріні тарихы 1996 жылы 24 атарда абылданып, азіргі тада кші жойылан азастан Республикасыны «азастан Республикасыны мемлекеттiк нышандары туралы» Конституциялы заынан басталуда. Туып-скен жерді мемлекеттік рміздеріні маынасын тсіну рбір азастан азаматыны борышы.р жас рпа, лауазымды тла мемлекеттік рміздерін занамаа сйкес адірлеп, астерлеп, рмет ттуы ажет.

43.айта ру мен жариялылыты экономикаа серін талдаызайта ру баыты.1985 жылы наурызда Н.У.Черненко айтыс боланнан кейін КОКП ОК-ні Бас хатшысы ызметіне М.С.Горбачев сайланды. 1985 жылы суірде КОКП ОК-ты пленумында леуметтік, экономикалы дамуды жеделдету мселесіне сйкес экономикалы рылымды айта ру баыты жарияланды. М.С.Горбачев саясатыны рандары: жариялылы жеделдету, айта ру. Бл айта ру баыты 1986 жылы КОКП-ны XXVII съезінде малданды. Сонымен партия елде жаару баытына бастауа міндет алды.айта ру ешандай бадарламасыз, ылыми айындамасыз жргізілді. Бл баытты ияли болжамдары кп болды. айта ру баыты алышы кезден бастап стсіздікке шырай бастады. Бан Москвада В.В.Гришин, Ленинградта Г.В.Романов, азастанда Д.А.онаев, зірбайджанда Г.лиев сияты басшылар кінлі деп шешілді. айта ру баыты мемлекетті сол кезде алышарты алыптасан аса ірі дадарыстан тара алмады. оамдаы жадай кннен кнге иындай берді.айта ру баытыны арама-айшылыы.1987 жылы антар айында болып ткен КОКП ОК-ні Пленумында «айта ру жне партияны кадр саясаты туралы» мселе талыланды. аулыны кемшіліктері:1. Дадарысты наты себептерін крсете алмады.2. Жаппай згерістерді символына айналып, сз жзінде ана салтанат рды.1987 жылы маусым Пленумы басару ісін тбірлі айта ру мселеріне арналды. Пленум зірлеген жаттар негізінде «Мемлекеттік ксіпорын туралы за» абылданды. Бл зада товар-аша атынастарыны ролі айындалды. Мемлекеттік ксіпорындар дербес товар ндірушілер ретінде арастырылды. Шаруашылыты жргізуді экономикалы дістерін мегеруге кшуге негіз жасалды. за мерзімді жоспарлау орнына мемлекеттік тапсырыстар жйесі енгізілді.Алайда, бл шаралар іске асырылмады. оымны саяси рылымдарын жаартпайынша, шаруашылыты жргізуді жаа дістері нтиже бермейтіндігі айын болды. Халы шаруашылыындаы жадай ауырлай тсті. Дкен срелерінен кнделікті ттынатын товарлар жоала бастады, азы-тлік трлері нашарлады.1988 жылы маусым айында болан КОКП XIX Букілодаты конфернцияда оамны леуметтік экономикалы жйесіне талдау жасалып мынандай шешімдер обылдады:1. Саяси жйеге реформа жргізбейінше леуметік – экономикалы згерістер жасау ммкін еместегін мойындау.2. Демократияландыру мен жариялылы.3. Трешілдікке арсы рес.4. Халыты реформа жргізу.5. леуметтік ділеттік станымдарын жзеге асыру.Осыдан кейін айта руды жргізу шін е алдымен саяси жйеге реформа егізу керек болды.оамны саяси жне леуметтік міріндегі айшылытар мен кемшіліктер.80-жылдара арай халы шаруашылыын жоспарлауындаы жне ндіргіш кштерді орналастырудаы міршіл-кімшіл жйені жіберген кемшіліктері мен айшылытарыны нтижесі тоырау былыстарын тызды. Республика шикізат кзі ретінде ала берді. Рухани идеологиялы мірде отарлау жйесіні толы ыпалында болды. ылым мен аарту саласын аржыландыруды «алдыты» станымы саталды. лтты мдениет, салт-дстрлер, тіл те ауыр жадайа тірелді. Тек ана 1954-1986 жылдар аралыында аза тілінде білім беретін 600-ге жуы мектеп жабылды. аза тіліні олдану аясы те тарылды. Сол кезде билікте отырандарды тіл тадыры толандырмады.Аса маызды мселелерді барлыы тек Москвада ана шешіліп отырды. Республикалар егемендегі сз жзінде ана болды.азастан партия басшысы Д.онаев (1912-1993 жж.) з жмысында кптеген кемшіліктерге жол берді. Д.онаевті зіне республика халытарыны арасында табынушылы пайда болды. Оны маындаылар республикадаы крделі леуметтік-экономикалы, рухани, экологиялы жадайлара немрайды арады.Кеес саяси жйесіне реформа.1989 жылы мамыр-маусым айларында КСРО халы депутаттарыны 1 съезі тті. Брыны жылдардан згешілігі съезде саясаттаы, экономикадаы жне оамды мірді леуметтік-рухани салаларындаы жадайлара ткір сыни жне табанды талдау жасалып, кеес оамына тнген дадарысты себептерін іздеу рекеттері жасалды. Съезд барлы дрежедегі партиялы жне мемлекеттік органдар ызметіні арасын ажырату мселесіне арнайытоталды. Бл съезден кейін Компартияны билігі з беделінен айрыла бастады. М.Горбачев бастаан партиябасшыларыны С.Е. Лихачев, П. Соломенцев т.б. ызметіне сын айтылу кбейді. Партиямен атар комсомол, ксіпода ызметтері де здексіз сыналды.КСРО халы депутаттарыны 1 съезінде жаа одаты келісім шарттары жасау мселесі ктерілді. Біратар одатас республикаларда егемендік туралы декларация абылданды (Балты жаалауреспубликалары,Украина, ырыстан). 1990 жылы 25 азанда азастан зіні мемлекеттік егемендігі туралы Декларация жариялады.КСРО басшыларыны шындыты баалап, тсінуге абілетсіздігі, республика халытарыны ыайына барысы келмеуі оларды беделін тсірді. Россия Федерациясы да зіні егемендігін жариялады. Россия «КСРО- бел омыртасы» болып есептелгендіктен, бл кеес жйесіне берілген те ірі сы болды. Соан арамастан, КСРО-ны болашаы туралы мселе тпкілікті шешілмей, ол ірі ел ретінде тіршілік ете берд

Ауіпсіздік мселелері контексіндегі азастанны конфессионалды саясаты 55.Елбасыны «Халы тарих толынында» тарихи зерттеулерге баытталан бадарламасы аясында азаты лтты тарихыны шеберін кеейту жне лтты жаа тарихи дниетанымын алыптастыруды мнін ашыыз

57. аза мемлекеттілігі туралы тжырым-Елбасыны лытау трінде берген салиалы схбатын талдаыз«Туелсіздік толауы» атты Елбасыны 2014 жылы 15 желтосанындаы сйлеген сзіні маызы. Жаа азастан –ол лы істерді йытысы болан лы Дала мрагері. лытау лааты. аза мемлекеттілігі туралы тжырым-Елбасыны лытау трінде берген салиалы схбатыны басты мселесі. Елбасыны аза тарихын Бйтерекке тееуі. Кне тріктерді мемлекеттілігі, Алтын Орданы жне аза хандыыны туелсіз мемлекетке ласуы туралы аида. Туелсіздік тсында кне тркі жазуыны жне тркі мдени ескерткіштеріні жан-жаты зерттеле бастауы. лытау–лтымызды ежелгі астанасы, лы тарихымыз, сарылмас азынамыз жатан асиетті ата мекеніміз. Елбасымыз лытауа келіп, улиебла басында, лытауды трінде берген схбатында бл жерді орны блек, киелі де асиетті жер екенін, бл жерде лтымызды лы тарихыны жатанын айта келіп, «тарихын білме- ген лтты болашаы да блыыр болуы ммкін. Мысалы, керемет лкен еменні тамыры тере болмаса, ол дауыла шыдап тра алмайды»–деді. Бл кемегер Елбасымызды крегендігін, ата-бабамызды асиетті мекеніне, лтымызды тарихына крсеткен зор рмет деп білеміз. Елбасымызды лы дала тсіндегі лытау тріндегі схбат лытаулытарды ана емес, тамырында азаты аны ойнаан р адамны санасына сер- піліс тудырды. Елбасы схбатынан кейін лытауа деген шыл бетбрыс бола бастады. азір кне астанамызды одан рі кркейту баытында жйелі де нысаналы жмыстар жруде. Бл баытта биылы жылы ауымды жмыстар атарылды. Аудан орталыыны кшелері асфальтталып, Орталы алады кргенде кзтартарлы сахна орнатылды. Жан-жатан келетін жолдарды тйісетін жеріне шар басында жерімізді асиетті тауда сетін тлігіміз ошарды бейнесі бар ескерткіш орнатылды. Трын й рылысы арынды жруде. Кше бойындаы суаарлар алыпа келтіріліп, бордюрлар салынды. Кшеге кк желекті араай шыршалар отырызылып, село ккжелек жамылып кркейе тсуде. Мны брі лытауда туризмді дамытуды алы шарттары. Ал, лытау ірі тнып тран лтымызды тарихы. Жеріні стінде ана емес, астында да сарылмайтын азына, елімізді ткен асырлардаы тарихынан натылы деректер беретін рылыстар, ждігерлер жатыр. Бл туризмді дамытуа лкен ммкіндік бар екенін білдіреді. Елбасымыз Нрслтан Назарбаевты лытау жерінде журналиске берген схбатыны ибраты, танымды, трбиелік мні зор болды. Бл ел кткен сз еді. йткені, заман оалып, елді леуметтік трмысы жасаран сайын адамдар мемлекетімізді, елді болашаы туралы ойлауы тиіс. Нрслтан бішлы айтандай, экономика дамымай ештее болмайды. ткен уаыттармен салыстыранда бгінгі трмыс жадайымыз жасы деп, ауыз толтырып айта аламыз. Еш нрседен тарыып отыранымыз жо.Біра р азастанды арын мен ара басты ана амын ойлап кетсе не болады? Байлыты соына тсіп, мейманасы толып кететіндер де жо емес. р кісіні материалды байлыы мен ккірегіне жиан рухани дниесі те боланда ана, оны дулетті жан деп тануа болатын шыар. Халымызды бай дстрі мен тіліні рістеуі, дінімізді ая асты болмауы – бар дулетті басы екенін білетіндер ана бай адам.И, Нрслтан бішлыны асиетті лытау жерінде отырып айтан гімесін мият тыдадым. Туан жерді асиеті – тарихымызда, атамекенді жайлаан, рпатарына осынша жерді алдыран батыр, дана аталарымызда жатыр. Роза Рымбаева шырайтын «Атамекен» нін жрегім шымырлап отырып тыдаймын. Расында, «Мына далада кімдерді ізі алды, соны т-сініп жрміз бе?» деген ой шырмайды. Мысалы, Торай даласыны тарихын тгендеу шін ттас мыр керек. Батырлар, аындар, шешендер, ншілер мен кйшілер лан-байта даланы шарла-ды.Брын Торайда ймала, кеудесі алтын санды келеріміз айналасын сілтідей тындырып гіме айтатын. Шежіре шертетін арттарымыз болушы еді. Халымызды тарихында солар арылы жеткен нды деректер де аз емес. Торайдан шыан батырларды, аындарды, балуандарды, нерпаздарды дріптейтін дстр бізді ірде лі кнге дейін зілмей келе жатанына шкіршілік етемін. Кішкентай ана Торай кентінде бес-алты музейді жмыс істеп труы осы сзімні длелі болса керек. Елбасы лытаудаы схбатында туан жер тарихын насихаттауа кіл блді. Даламызды ойнауы тнан тарих. Оны мытса тамырымызды соланы деп білген жн болар. Елбасы осыан абай болуа шаырды.Нрслтан бішлыны дін мен тіл жніндегі гімесі – ел кткен сз еді. Бгін дниені барлыы алаанда болып тран заманда тілді сатау шін де, жаандануды иіріміне тсіп кетпеу шін де, жрттан алмау шін де тіл білу керек. ылымы, білімі дамыан ел тілдерін білгеннен балаларымыз кем болмайды. Ана тілге рметі бар отбасында бала аза тілін білмей алмайды. азір останайда аза тілінде білім беретін мектептер жетеді. Мемлекеттік тілдегі оу бадарламаларымен оулытарды жетілдіре тссе екен деген тілек бар. Ана тілінде тілі шыан баланы кейін тегеуріні де мыты болады. йткені, ол ана тілін білген со, халыны дстрін де, мінезін де, ділін де бойына сііріп седі.Дін – нзік мселе. Дін десе, ашан да адамгершілік, имандылы ымы бірге айтылады. Трбиесі млт кеткен жастар зге аымны жетегіне ерді. Сондытан, отбасындаы бала трбиесі сте босасымауы тиіс. Бан мектеп, оамды йымдар осылады. Елбасы Нрслтан Назарбаевты лытаудаы айтан адау-адау мселелері ккейімізден шыты. Бл ел кткен сз еді. йткені, онда айтылан мселелерді барлыы да бгінгі оамда ткір ойылып отыр. Оны аперден шыарса, ел туелсіздігіне сызат тседі. Соны ркез естен шыармайы.Даласы даран, ойнауы азына, тарихы телегей-теіз ашы аспан астындаы айшыты да аса ескерткіштей лытау ауданыны рыланына жаында 75 жыл толады. лтымызды киелі ясы трысындаы асиетті ірді шиыр-шиыр шежіресі лы былыстарды кусі. Кне замандардан зілмей келе жатан айнаан мір бгінде айма тынысын одан сайын кеейтіп сотырып келеді. Оан, сіресе, Жезазан – Бейнеу, Аралы – Шбаркл теміржолдарыны іске осылуы лкен леп естірді. Терісаан, Байоыр, мкл сияты иырдаы елді мекендер стімен туі ел ішіне зор згерістерге, ала мтылыса зор бастау болып отыр. Бдан былай арай экономиканы р саласы, соны ішінде туризмні рістейтіндігі айматы жаа тарихын алыса жаырта тспектігімен брімізді аса уантуда. Бл кнде кне лкемізді айта жасарандай, айта жасанандай кйге енуі келешегіне сенімімізді арттырды. Мны зі, е алдымен, Елбасыны аморлыы арасында екенін білеміз. Жезазан іріне жмыс сапарларында рдайым лытауымыза арнайы сопай кетпеуіне ризалыымыз шексіз. Бл ретте улиетау мен Едігетау етегіндегі тарихи жерде схбат беруін матан ттамыз.Бір жаы – дала, бір жаы – тау, ортасында – кл, осы бір ажайып орын табиатымен ана емес, тарихымен де киелі саналады. Елімізді кіндігі – лытау трінен рілген гіме шындыымен де, рухымызды ктеруімен де мнді. Соны арасында р дуірдегі лы оиаларды крген, соларды кзіндей астерлі топыраымызды, асиетті мекенімізді др сілкініп аланы, бабалар дауысы саылдап естілгендей кеудемізді матаныш кернегені рас. «анаттанып, серпіліп, ертеге дегенсеніміміз лкейіп, марайып алды» деседі бгінде ауданымызды бар-ша жрты. Бізбен бірге бкіл азастандытарды осындай сезімге бленгенін естіп жатырмыз.Елбасымызды тере мнді схбаты баршамызды болашаа деген сенімімізді брыныдан бетер бекітіп, ныайта тсті.Елбасы Нрслтан Назарбаевты лытаудаы аталы сзі жастара да лкен ой салды.лытау хандар мен билерді, улиелерді, батырларды ордасы екені брімізге млім. азаты ш жзіні басын осан киелі мекен. Осынау шежірелі лкеде, табиат аясында ткен жздесуде Елбасы елімізге атысты біршама атарылар жмыстарды ала тартты. Оны ішінде ауданымыза атысты айтылан біршама жоспарлар, пікірлер аудан халын, оны ішінде аудан жастарына ерекше серпін берді.Болашата осынау киелі, тарихи сыра, табиаты жыра толы жерімізді туризм орталыы болатынын Елбасы таы бір мрте айындап бергендей. Маан ерекше сер еткен Нрслтан бішлыны тілге, дінге атысты айтан сзі болды. Біле білгенге бл – кемел келешекті баыт-бадары десек болар. Баса тілді араластырмай, тек аза тілінде киелі лытауды трінде схбат беруі – осы жерді иесі аза сенсі дегенді мезегендей естілді. Дл бгінгідей уаытта тура осындай схбат керек болып тр еді. «Тілді олданып, батыл сйлеуіміз керек. Тілді -майын тамызып сйлеп, баса жрта лгі крсетуіміз керек», деуі аза халыны мртебесін асататумен бірге, біз секілді жастара ой салды, анаттандырды.Біз аудан жастары елімізді, оны ішінде лытауымызды арынды дамып, келешегіні кемел боларына сенеміз жне оан з лесімізді осуымызды міндет деп білеміз. Ол азаматты борыш деп амыз.Сзімізді тйіндей айтанда, Елбасыны лытау трінде берген схбатын мемлекеттік тілімізді кптеген зекті мселелеріне байланысты айындалан міндеттерді бір белесі деп айтуымыза болады. Ендігі масат, содан туындайтын зекті мселелерді ел болып, оам болып талылап, мемлекеттік тіл арылы лтымызды йыстырып, бірлік пен берекемізді арттырып, алдаы жарын кндерімізге баыт алу. Схбатта озалан салиалы мселелер елімізді сіп-ркендеуіне, межелеген міндеттеріне байланысты айтылды. Соларды ішінде мемлекеттік тілді зекті жайттарына тоталан Президент: «азастанда мемлекеттік тілді болашаы зор», деп баа берді. Осы сз кпшілікті ккейінен орын алып, ертегі кнімізге, болаша мірімізге деген сенімімізді ныайтып, бекемдей тсті. Мемлекеттік тілді болашаы зор болан аза еліні «Мгілік Ел» болу жолындаы арманы орындалады деген сенімдеміз.