Алтын Орданы жне аза хандыыны туелсіз мемлекетке ласуы туралы аида жайында баяндаыз

рине, тарихи рдістер шектелген бір ана аума шеберін амтымайды. Тарихи даму сатыларында елімізді аймаында аза хандыына дейінгі кезеде-а, зіндік ерекшеліктері алыптасан 20–а жуы мемлекеттік рылымдар болан. Яни, аза лты мен оны мемлекеттілігіні кеістік те, этникалы та негіздері зара сабатасан бірнеше кезедерді амтыды. XV асырды басында Маыт биі Едігені тсында Алтын Орда біршама айта кшейгенімен, 1419 жылы Едігені айтыс болуымен, Бату лысы млде лдырады. Алтын Орданы орнында Мскеу княздыы, ырым, азан, Ноай, Астрахань, збек лысы секілді кіші хандытар пайда болды. А Орда мен Кк Орда (кшпелі збектер) Алтын Орданы йыстырушы лыстар боландытан, бл лыстарды аанаттан блініп туелсіздікке ол жеткізді дегеннен грі, империялы уатынан айырылып алды деп орытынды жасаан лдеайда дрыс секілді.XV асырды басында Маыт биі Едігені тсында Алтын Орда біршама айта кшейгенімен, 1419 жылы Едігені айтыс болуымен, Бату лысы млде лдырады. Алтын Орданы орнында Мскеу княздыы, ырым, азан, Ноай, Астрахань, збек лысы секілді кіші хандытар пайда болды. А Орда мен Кк Орда (кшпелі збектер) Алтын Орданы йыстырушы лыстар боландытан, бл лыстарды аанаттан блініп туелсіздікке ол жеткізді дегеннен грі, империялы уатынан айырылып алды деп орытынды жасаан лдеайда дрыс секілді.йткені, Алтын Орда империясын Жошыны екі лы Бату мен Орда Ежен рпатары ран болатын. Жошы рпатарыны зара алауыздыынан империя лсірегеннен со, брын Алтын Ордаа туелді болып келген Орыс князьдытары жне т.б. иеліктер дербестікке ол жеткізді. Осыдан со империя рушы Орда Ежен мен Шайбан рпатары з лыстарыны атынан саяси озалыстар жасай бастады. Нтижесінде Дешті-ыпшата 1428 жылы білхайыр хан кшпелі збек мемлекетіні негізін салып, ыры жыл бойы билік рды. ХІІІ-ХV . Шыыс хан шапыншылыынан кейінгі мемлекеттілікті лтты мазмнды белгілері алыптаса бастаан орта асырлы кезеі болды.азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаев зіні «Тарих толынында» атты кітабында «аза хандыы – Орталы Азиядаы тыш лтты мемлекет боландыында жатыр. Оны здерінен брын ткендер немесе тарихи бабалар емес, азіргі тркі халы рды» - деп жазады [1.211 б.]. аза хандыыны алыптасуы, е алдымен аза хандыыны рылуы азастан жеріндегі мемлекеттілікті жне саяси дамуларды зады орытындысы болып саналадыазастан мемлекеті туелсіздігі мен егемендігін алан жылдардан бастап, Президентті «Біз лтты тарихи санасын алыптастыру жмысын жаластыра беруіміз керек» - деген салиалы саясатымен дстрлі мемлекеттілікті айта жаырту мселесі артып келеді. асырлар бойы отаршылды саясатты салдарынан лтты ндылытарымызды жоалтып барып, тоыраан азастан мемлекеті айта жаарып, Президентті Мгі Ел ру туралы идеясын басшылыа алып, азіргі заман кш бастаушылары атарында. «Туелсіздік тадырды азатара тартан сыйы емес, зіні ежелгі жерінде илы кезеді бастан кешу арылы ол жеткен з мемлекеттілігін руа деген зады ыы, бл даусыз жне саяси фактіге ешкім кмн келтірмеуі тиіс» деген Елбасыны пайымын баршамыз мн беріп, маызын тере тсінуге тиіспіз. Жер бетіндегі рбір лт шін туелсіз ел болу - лы арман. Дние жзінде 6 мыа жуы лттар мен лыстар бар болса, соларды ішінде 200-дейі ана туелсіз мемлекет болып табылады. азастан Республикасыны Президенті Н.. Назарбаев: «Егер біз мемлекет болымыз келсе, зімізді мемлекетімізді за уаыта мезеп рымыз келсе, онда халы руханиятыны бастауларын тсінгеніміз жн. Тарих сабатарын дайы, рпатан рпаа игере беру керек екеніне мені сенімім кміл», – деп тжырымдады

60. Н..Назарбаевты ебектерінде аза халыны алыптасуына байланысты зекті мселелерді ктерілуі жне аза хандыыны алыптасуыны тарихи алышарттарына жаа кзарас. Елбасымыз «Тарих толынында» кітабында аза халыны тарихы ат тяымен жазылан. Ата-бабамыз тірі болу шін крескен болса, енді біз ірі болу шін кресуге тиіспіз. Бл дістемелік трыдан аланда те маызды деп ойлаймын. Президент сондай-а аза халыны тарихы бірлікті тарихы екенін де атап тті. Яни, біз тек біріксек ана мыты бола аламыз, мны тарих талай рет длелдеп берген. Мысал ретінде жоар шапыншылыы кезіндегі оиаларды алса да жеткілікті. Жеіспен бірге жеіліс те болды, рине. Халымыз «елім-ай» деп еіреп, елден, жерден айырылып, босып кеткен кездері де болан. Шакрім дайберділыны мліметтері бойынша, осындай шатарда азаты оннан трт блігі ажал шан. Тірі аландары елімізді отстігі мен батысына арай ыысуа мжбр болан. Сол кезде елге мыты кшбасшылар ауадай ажет болды. аза хандары мен билері Ордабасыда жиналып, лкен кеес рады. Онда аза халыны бдан былайы тадыры талыланады. Орта шешім бойынша білайыр хан ш жзді скеріне бас олбасшы болып сайланады. Осылайша басы біріккен аза Аыраайда, Алаклде, Бландыда жоарлара кйрете соы береді. Сйтіп бабаларымыз осынау лан айыр жерді жоардан тазартып, бізге аманаттап кетті. Міне, Президентті де басты айтпаы осы, азатар тек бірлікті арасында жер бетінен жойылып кетпей, халы ретінде, ел ретінде саталып алды