Ысаша теориялы млімет

Ауа газ оспасы болып, рамы азоттан (N₂), оттегінен (O₂), кмірышыл газынан (CO₂), аргоннан (Ar), су буларынан мен бір атомды газдан трады. Бл газдарды ауадаы клемдік бліктеріне, тмендегі мндері сйкес келеді:

r_О2 = 0,21; r_СО2 = 0,0003; r_Аr = 0,0093.

Атмосфералы ысыма жаын ысымдар мен блме температурасында ауа млтіксіз (идеал) газды асиетіне ие. Идеал газды молекулаларыны арасында зара рекеттестік кштер болмайды. Осы молекулаларды клемін газды клемімен салыстыранда ескермеуге болады. Сондытан, барлы наты газдар жоары температура мен аз ысымда здеріні асиеттері бойынша іс жзінде идеал газды асиеттерінен айырмашылыы болмайды.

Осыан орай ауаа млтіксіз (идеал) газды асиеттерін жне кй тедеуін олдануа болады.

Тедеулі кйінде идеал газды негізгі кй параметрлеріні арасындаы зара байланысты (1кг идеал газ шін) Клапейрон тедеуімен анытауа болады:

 

P=RT немесе P=RT (1.1)

мндаы P,T - абсолюттік ысым,Па,жне температура,К;

=1/= m/V – газ тыыздыы, кг/м³;

= m/V - меншікті клем,м³/кг;

R - газ тратысы, 1кг газ шін, Дж/(кгК);

V,m - газды клемі, м³; массасы, кг.

Идеал газды кез келген массасы шін (m, кг) кй тедеуіні (1.1) екі жаын m-а кбейтіп алуа болады: _мг

 

P··m = mRT немесе PV= mRT. (1.2)

Егер (1.1) тедеуіні екі жаын да газды молярлы массасына () кбейтсек, 1Кмоль газ шін кй тедеуін (Клапейрон-Менделеев) жаза аламыз.

 

P··= ·RT немесе P·V=·RT=R·T (1.3)

 

мндаы V=· – 1Кмоль газды клемі, алыпты физикалы жадайда (P_о=1,013·10⁵Па, T_о=273,15К) барлы газдар шін V=22,41 м³/Кмоль; – газды молярлы массасы, кг/Кмоль;

R= мбебап газ тратысы, барлы газдар шін бірдей (R=·R8314,2 Дж/(Кмоль·К));

алыпты физикалы жадайы R-ді санды мнін (1.3) тедеуінен табуа болады

 

Дж/(Кмоль·К) (1.4)

 

(1.3) мбебап кй тедеуін 1Кмоль газ шін мынадай трінде жазуа болады:

P·V= 8314,2 (1.5)

Дербес газ тратысы R, бл 1кг идеал газды жмысы траты ысымдаы процесте жне оны температурасы бір градуса (^оС немесе К) згергендегі. Егерде газ оспасыны і-и компоненті массалы блігімен g_іберілсе, онда идеал газдарды (ауаны) оспасыны газ тратысы мына формуламен аныталады:

R_{ос.есеп}= (1.6)

оспаны орта молярлы массасын оны і-и компоненттеріні молярлы массалары жне клемдік бліктермен крсетуге болады

_осп= r_іі =_N2r_N2 +_О2r_О2+_СО2r_СО2+_Аrr_Аr (1.7)

Авогадро заына байланысты идеал газ шін, газды молярлы блімі Х_і і-и компонентіні клемдік блігіне r_і –ге те.

Газдарды молярлы массалары А осымшасынан алынады. Егер ыдыстаы (ыдысты ішіндегі) абсолюттік ысым Р_абс, барометрлік (атмосфералы) ысымынан Р_б арты болса, онда Р_абс мына формуламен аныталады:

 

Р_абс = Р_б+ Р_{арт. ман}, (1.8)

Ал егер кем болса:

Р_абс = Р_б – Р_вак. (1.9)

(1.8) жне (1.9) формулаларда Р_{арт (ман)} жне Р_вак – арты (манометрлік) жне вакуумды (сиретілген) ысымдар, Па. Олар манометр жне вакуумметрмен лшенеді.