Жмыс істеу дістемесі жне тжірибелік ондырыны бейнелеу

Бл жмыста ауаны газ тратысын R_тж, тжірибелік жолмен анытау тмендегіше іске асырылады.

1.1–суретке сйкес ыдыста 7 траты клемде V блмені атмосфера-лы ысымында Р_б жне температурасында Т_орт массасы m₁ ауа орна-ласан. Ауаны алашы кйіні параметрлері кй тедеуіне байланысты:

 

Р_б·V = m₁·R_тж· Т_о. (1.10)

Егер ыдыстан ауаны біраз блігін шыарып, сосын шмекті 6 (кранды) жапса онда оны ысымы Р_вак, массасы m₂ болып, кй тедеуі былай жазылады:

 

Р_вак·V = m₂·R_тж· Т_о. (1.11)

Егер тжірибеден ауаны осы екі тедеулік кйлеріндегі параметрлерін анытаса, (1.11) тедеуінен (1.10) тедеуін алып былай жазуа болады:

 

, , Дж/(кг·К) (1.12)

 

мндаы Р_б – барометрлік ысым, Па (барометрмен аныталады);

Р_вак – сиретілген (немесе вакууметрлік) ысым, Па (вакуумметрмен лшенеді);

Т_о – оршаан ортаны температурасы, К (лабораториялы термометрмен лшенеді);

V – ыдысты (7) клемі ондырыда крсетілген.

Тжірибелік ондырыны слбасы 1.1-суретте крсетілген. ондыры тжірибелік ыдыс (7) ойылан дл лшейтін электронды таразыдан (салматан, 8) трады. Ыдыс ажыратыш – кранмен (шмекпен) (6) резекілі (5) жне металды (шынылы, 4) ттікшелермен, вакууметр (3) жне вакуумды сорыа жаласан.

Вакуумды соры (1) мен ыдысты (7) арасында ауаны соран кездегі ысымны лпілін басу шін жинаыш (ресивер, 2) жаланан.

 

 

1.1- сурет. Тжірибелік ондырыны слбасы.

1 – вакуумды соры; 2 – жинаыш (ресивер); 3 – вакууметр; 4 – металл (шыны) ттікше; 5 – резікілі ттікше; 6 – шмек (кран); 7 – тжірибелік ыдыс; 8 – зертханалы длдік электронды таразы.

 

Жмысты орындау тртібі жне тжірибелік нтижелерді

Деу.

Резекілі (немесе шынылы) ттікшені (5) кмегімен тжірибелік ыдысты (7) вакуумдік жйеден айырамыз. Кранды (шмекті, 6) ашып 2–3 минут кту керек. Сосын массасы m₁ ауамен толтырылан тжірибелік ыдысты (7) электронды тарзыа (8) ойып, теестіреміз. Бл жадайда ыдыс ішіндегі ауаны ысымы Р_бар, температурасы Т = Т_о те. Осы кездегі толтырылан ауамен ыдыс (7) салмаыны m₁мнін, электронды таразыны (8) кмегімен санап алу керек. Сосын ажыратыш (осушы) кран (6) арылы тжірибелік ыдысты (7) вакуумдік сорыа (1) жалап, вакуумметр арылы ысымды (сиретілген) адаалап, ауаны бір блігін сорып шыару ажет. ысымды оытушыны айтан шамасына Р_вак дейін азайтан со 2-3 минут ктіп, ыдысты ішіндегі ысымды Р_вак вакууметрді (3) кмегімен лшеген жн. Осы уаыт аралыында детте ыдысты жылулы кші, оршаан ортаны жылулы кшімен тееседі. Мнан со вакуумметр мен ыдыс арасындаы кранды (шмекті, 6) тауып, оны ажыратып электронды таразыны (8) кмегімен сорып алынан ауаны есепке ала отырып, ыдысты салмаы m₂-ге азаяды. Олай болса ыдыстан сорып алынан ауаны массасы m мынаан те болады:

 

m= m₁-m₂, (1.13)

мндаы m₁ – тжірибеге дейінгі кранмен (6) жне резекілі (немесе шынылы) ттікшемен (5) бірге тжірибелік ыдысты массасы, г;

m₂ – тжірибеден кейінгі кранмен (6) жне резікілі (немесе шынылы) ттікшемен (5) бірге тжірибелік ыдысты массасы, г.

Тжірибені 2-3 рет айталау керек ртрлі сиретілген ысымды Р_вак.

Тжірибелерді бастаудан брын баылау жне нтижелер 1.1-кестесін дайындап, лшенген бірліктер мен нтижелерді бірліктерін СИ бірліктеріне келтіру керек (Б осымшасы).

Тжірибелік ыдысты (7) клемі V=...м³.

оршаан орта температурасын зертханалы термометрмен Т_ор, ал ысымын Р_{б. ат} барометрмен лшеу керек.

 

1.1-кесте

лшенген нтижелер жне тжірибені нтижесін деу

Тжіри-бе нмірі №

То, К

Рб(атм), Па

Рвак

Рб(абс) Па

m1

m2

m

R

Rсб

кг/см2

Па

мг

кг

мг

кг

мг

кг

Дж/ (кгК)

 

Сонан со (1.12) тедеуі арылы R_тж-ді мнін тауып, оны ш тжірибеден табылан мндері арылы орта шамасын R_ор.тж мнін (1.6) формуласымен есептелінген жне газ тратысыны дебиеттегі R_д=287Дж/(кгК) мндерімен, яни (1.14) жне (1.15) тедеулер арылы салыстыру керек.

 

R_есеп = R_{ос.есеп} – R_ор.тж ; (1.14)

R_{ос.есеп}

R_деб = R_деб – R_ор.тж ; (1.15)

R_деб

Тжірибедегі е жоары салыстырмалы (приборлы) ателігін (1.12) формуласы бойынша мына тедеумен анытауа болады:

 

 

(1.16)

мндаы V – тжірибелік ыдысты клемін лшегендегі абсолюттік ателік (V5·10^-6м³);

Р_вак – сиретілген ысымды лшеудегі абсолюттік ателік (аспапты длдік класымен аныталады);

(m) – сорылып алынан ауа массасын лшегендегі ателік (аспапты длдік класымен аныталады ± 0,001г);

Т – ауа температурасын лшеудегі абсолюттік ателік (Т=1К).

Егер R_деб, R_ат.тж-ден аз немесе те болса, тжірибе анааттанарлытай жргізілген болып саналады.

 

дебиеттер: 1[6-10бет], 3[5-16бет], 5,6[12-14бет], 10[4-11бет].