Жмысты орындау тртібі жне тжірибелік нтижелерді деу

Тжірибеде траты бірдей температурада, ауаны ртрлі атарлы тепе-тедік кйлеріне сйкес ысымдарды жне клемдерді згеруін анытау.

Тжірибе жргізер алдында блмедегі ауа температурасын Торт сынапты термометр бойынша лшеп алу керек. Содан кейін, кран (3) ашы кезде манометрді (7) немесе барометрді крсетуі бойынша алашы тепе-тедік кйіндегі ысымын Р1 (Рбар) жне клемді V1 межеліктік (шкаладаы 4) бірліктік крсеткіш бойынша (см3) жазу керек. Одан кейін, оытушыны нсаан шамаларына сйкес, вакуумды соры (1) арылы бюреткедегі(6) ауаны арты ысымы Р2орт мен клемін V2 аралы «1» жне «2» тепе-тедік кйлерде згертіп, 5-6 рет тжірибе ткізу керек. рдайым жоарыда келтірілген нсау бойынша згерген арты ысымды манометр (7 ) арылы, ал бюреткедегі (6) клемді межілі (шкала 4) арылы лшеп, тжірибе 2.1 – кестесіне егізіп отыру керек. Атап тетін жай, ауа сыыланда ондаы температура біраз жоарлайды. Сондытан рбір ысымны згеруінен кейін ауаны температурасы айтадан ыдыстаы 5 температураа те болу шін 1-2 минут кту керек. Бл кезде детте ысым мен клем аз згереді. Сондытан, ысым мен клемні мндерін траты боланда лшеу керек.

Жмысты денені алашы «1» кйіндегі абсолюттік ысым- барометрлік Рбар(атм) ысыма те болады, ал баса кйлеріндегі ысым Рі :

 

 

Рі= Рбар(атм)+ Рарт.і, Па ; (2.13)

 

 

Мндаы

Рарт.і – рбір тжірибедегі манометр крсеткен ауаны арты ысымы, ; Па

Р.і.(абс) – жмысты денені ртрлі тепе-тедік кйлеріндегі абсолюттік ысым, Па.

Рбар(атм) – барометрлік ысым, Па.

Техникалы термодинамикада жмысты денені кй параметрі, тек абсолюттік ысым болып есептеледі. (2.13) тедеуіндігі барометр мен манометрді лшеу бірліктері те болмаса, оларды Па-а (Б осымшасы бойынша) ауыстыру керек.

лшенілген нтижелерді 2.1-кестесіне толтырып, Р, V – диаграм-масында крсету керек. Осы мндер мен (2.2) формуласымен немесе 2.2-кестесі бойынша есептелінген (теориялы) изотермаларды трызу керек. Изотермаларды екеуі де бір нктеден (алашы есептелінген нктеден 1) Р1 жне V1 параметрлерінен басталуы керек. Изотерма (2.2) формуласы бойынша трызылады. Бл кезде клемні V мнін бере отырып, соан сйкес, оны ысымын Р анытайды.

Тжірибені атесі, осы екі изотерманы бір-бірінен зара те алша орналасан исы сызытарынан аныталады:

 

. (2.14)

Ртж-ды шамасын приборлы ателікпен салыстыру керек:

. (2.15)

мндаы Рат – приборлы салыстырмалы ателік;

Ркл - приборды (манометрді) длдік классы;

Ризб.м – манометрмен лшенген максимальды арты ысым;

Р1(бар) – барометр бойынша алашы барометрлік ысым.

 

Егерде Ртж, – дан аз немесе те болса, онда тжірибе жеткілікті длдікпен орындалан; ал егер Ртж, – дан кп болса, онда тжірибелік атені тауып, тжірибені айта ткізу керек. Ары арай, тжірибелік изотермалы исыты немесе 2.1 – кестені пайдалана отырып, (2.3) немесе (2.4) атынастары бойынша жмысты денені изотермалы сыылудаы тжірибелік жмысы мен тжірибедегі денені энтропиясыны згеруін (2.7) немесе (2.9) формуласымен анытау керек.

Изотермалы процесте жмысты жне энтропияны згеруін есептегенде, максимальды салыстырмалы ателіктер былай аныталады: : (2.16)

*100% (2.17)

 

мндаы

V – ауаны клемін лшегендегі абсолюттік ателік, ол лшем (шкала) 4 блігіні жартысына те;

Т – ауаны температурасын лшегендегі абсолюттік ателік, Т=1К немесе сынапты термометрлік шкаласыны жартысына те;

Рат – ысымны абсолюттік ателігі (приборды длдік класымен аныталады).

 

Ары арай (2.3) немесе (2.4) формулаларымен жйені сыылудаы есептеу жмысын анытау керек. Сондай-а, тжірибелік жне есептелінген (исы сызы бойынша) сыылу жмыстары арасындаы шамаларды салыстырмалы айырмашылытарын мына формуламен есептеу керек.

 

. (2.18)

 

Аныталан (2.18) бойынша салыстырмалы шаманы айырмашылыын (2.16) формуламен есептелген максимальды салыстырмалы ателікпен салыстыру керек.

Содан кейін, процесте берілген зара екі кйді тжірибелік политропты крсеткішін п (2.12) формуламен есептеп оны орта арифметикалы порта мнін табу керек.

 

2.1 кесте

Тжірибелік берілгендер

Рбар(атм) =......, Па; Т =......., К.

  Тжірибе нмірі ысым Клем
Р1арт Р1(абс) Р2арт Р2(абс) V1 V2
кгс/см2 Па Па кгс/см2 Па Па см3 м3 см3 м3
                   

 

Есептелінген нтижелер, 2.2 кестесіне кіргізіледі.

 

2.2 кесте

Есептелген нтижелер

Есептеу нмірі ысым Клем Жмыс Энтропияны згеруі Политропты крсеткіш
, Па , Па V1тж, м3 V2тж, м3 Lтж, Дж Lесеп , Дж Sтж, Дж/К птж  
                 

 

дебиеттер: 1[48-53бет], 3[25-28бет], 5,6[25-30бет], 10[33-36, 66-66 беттер].