Кшкін аупі бар айматарда ауіпсіздік шараларын сатау.

· таулы айматардаы жадайларды баралы апаратты ралдаынан тыдаыз;

· атерлі аймата тотаусыз жабыр жауса, ол жерден тез арада кетуге тырысыыз;

· Келе жатан кшкін аынына 50-60 м жаындамаыз;

· Тау шеттеріне жне кшкін аатын аймаа тотамаыз;

· ауіпті жерлерде адамдар арасындаы ашыты 20-30 м болсын;

· аупі бар айматара тыныуа бармаыз, клді жаысына лагер палаткасын тікпеіз:

· Кшкін болатынын сезген жадайда, тауа шыып, нерлым алысыра кетуге тырысыыз;

· Кшкін ткеннен кейін ол жерге тспеіз, себебі ол жерде таы да кшкін аупі болуы ытимал;

· ауіпті айматада ауіпсіздік шараларын сатаыз;

· Теізді мз жаында болу, ауіп тнген жадайда дауыл тллыны болмаанда ауа температурасыны жаымсыз жаында болу;

· Клді бгет бойымен, жылжып жрген лкен мзды немесе ар кшкіні стімен жрмеіз;

Дауыл, йын

Дауыл – е кп тараан табиат апаттарыны бірі. сіресе, бл жел, мзда, теізде, тауда те ауіпті. Кез келген атты жел ыста дауылмен, жазда шады, мды дауылымен байалады.

Егер ашы жерде жел атты трса, тез арада тыылу ажет.

Жазы немесе рлы далада –жерге жатып, тастан, алы амыстардан стап алу ажет. Киімні алды жауып, тыныс алу жолдарын ша мен мнан сатану шін, орап алу ажет. зімен бірге фляга су алып алу ажет.

Тауда –болан жадайда, шы басынан, асудан аула кеткен абзал.

ауіпсіз орындарда тыылу – ну орманда, лкен орандарды артына жасырыну ажет. Сонымен атар, тасты жне ауіпті айматардан алыс жру ажет.

йын -те ауіпті. йын жылдмдыы 100 м/с дейін жетеді, е тез жылдамдыы 30-40 км/са. йынмен бірге аспана шан шыбытар, майда тастар жне т.б. нрселерді шуы адамдара аупті тудырады.

йынны дауылдан айырмашылыы, ол кіші болып келеді, сондытан оан кез болмау ммкіншіліктері бар. Тек ана йынны баытын жне жылдамдыын анытап, арсы баытта жру ажет. йына кезіккен жадайда кез келген жерге адалан заттан стап, бетті, сіресе, кзді олмен не болмаса матамен жабу ажет. Егер йын, боран, дауылболады дегенді болжамшылардан естісеіз, йді ауласындаы барлы заттарды жерге аып, атайтып ою ажет. сіресе, бл салмаы аз й соуа ажетті заттара: таттайша, фанерлерді, шифрларды шырып алып кетпейтіндей етіп байлау ажет. Бл заттарды бір-біріне байлап, жерге нытап ою ажет. Оларды сарайлара тыып, шып кетпейтіндей орында орналастру ажет. Жел тратын бетке арап тран терезені фанерлермен немесе татайшалармен жапан абзал.

Алдын ала электр ралдарын сндірііз, керосин шамын алыыз. Сонымен атар, ра тамен ішпес шін, арты балонмен газ плитасын алыыз.

Сондай-а, йіізге артыымен тама, су, ал ас кезінде кбірек отын жинап ойыыз.

Дауыл, йын йын жаындап келе жатаннан, йіізді жадайы нашар, дауыла тзбейд деген жадайда, погребті паналаыз (тсенгеш, жылы киім, су, тама, шыра, міндеттті трде крек пен балта алыыз).

АБАЙЛАЫЗ: СУ

тарушыларды тжірибесіне сйенсек, баытсыздыа кбіне балалар, мастар мен атар денсаулыы дрыс жне жзуді жасы білетіндер де шырайды.

Суа тскенде андай жадайларды жасамау керек:

· белгі ойылан жерден аспадар!

· рсат етілмеген жерде шомылмадар;

· балалар шомыланда араусыз алдырмадар;

· шомыланда камера, доп, таталарды пайдаланбаыздар;

· суда бзыты жасамадар;

· тірік дабыл ктермедер;

· тіп жатан кеме, катер мен айытардан секірмеіздер;

· таныс емес жерде шомылмадар.

 

Егер сіз айыта болсаыз:

· техникалы жадайы нашар, араусыз алоан айытарды пайдаланбаыз;

· тарушы ралсыз суа тспеіз;

· техниклы жатта крсетілгеннен арты жк пен азаматтарды алмаыз!

· мас кйде суда жзбеіз!

· айыты мрындыы мен шетіне отырмаыз!

· жзу барысында бір орыннан екіншісіне, бір айытан баса айыа ауыспаыз;

· айытан сгіуге секірмеіз;

· араы уаытта жзу ралдарын пайдаланбаыз!

 

14 жаса дейінгі балалара лкендерді баылауынсыз жзу ралдарын пайдалануа тиым салынады.

Ысты кн мен мда «ыздырынып» болан со салын суа тсуге асыпаыз.

Температураны тез ауытуы ан тамырыны ысаруына, лап алуа кеп сотырады.

Егер баытсызды болан жадайда есіізде болсын! Зардап шеккен адама тынысы тотааннан кейін 6 минуттан кешікпей мірге айтаруа болады.

Зардап шегушіні басын бір жаына брып, аузын мнан т.б. тазарту ажет, тыныс жолдары мен асазанынан суды шыару ажет, осыны барлыын 10 секунд ішінде істеу керек. ан ысымыны жиілігі мен тынысын анытау ажет.

Білулерііз тиіс:

Сіір тартыланда не істеу керек:

· саусатарыызды ждырыыыза те жинап, сермеп, айта жинаыз.

· аяыызды бауырыыза жинап, сіір тартылан аяыызды зіізге арай атты тартыыз;

 

Егер сіір тартылуы оймасы, онда аталандарды айталау керек.

Егер сіз су иіріміне тап болсаыз:

Суа басыызды батырып, ауаны кп жтып, аыса арай атты ктеріліп, су бетіне жзіп шыыыз.