КПШІЛІК ТОБЫРЫНАН АЛАЙ АМАН АЛУА БОЛАДЫ
· Ешашан кпшілікке арсы жрмеу керек;
· Кпшілікті ортасынан жне темір тор, срелерден, оршаулардан, бааналардан, абыралардан аула жру ажет.
· олмен ешнрседен стамау керек – олыызды сындырып кетуі ммкін;
· Есіізде болсын, киімді тймелеп, ммкіндігінше кшесі биік ая киім кимеіз;
· Ешашан жерге тсіп кеткен смкеізді немесе олшатырыызды жерден ктеруге тырыспаыз - мір ымбатыра;
· Арттан келген соылардан тылу шін, шынтаыызды бгіп алыыз;
· Егер сіз лап алсаыз басыызды соыдан ораыз жне труа мтылыыз – бір аяыыза сйене отырып, кпшілік озалысыны баытымен тез трып кетііз.
Е жасысы мндай жадайлара шырамау.
АДАМ НАНЫСЫЗ ЖАДАЙЛАРДАН АЛАЙ ШЫЫУА БОЛАДЫ (Джоуш Пайвелен мен Дейвид Боргенихтті «Аман алуды е нашар крінісі» кітабынан)
РТ КЕЗІНДЕ БИІК ОНА ЙДЕН АЛАЙ АМАН АЛУА БОЛАДЫ 
| ЛАП БАРА ЖАТАН ЛИФТТЕН АЛАЙ АМАН АЛУА БОЛАДЫ |
| Сулы матамен мрныызды жне ауыз уысын жауып, басыыза сулы слгі жамылып шыыыз. Егер есікті ттасы салын болса, есікті ашыыз. Егер коридор ттін болса ммкіндігінше екейііз (еденнен 60 см) жне шыу есігіне беттеіз. Егер есікті ттасы ысты болса, есікті ашпаыз. Блмеге ттін кірмес шін, есікті астын сулы слгімен бекітііз. Негізінде срт сатысы тек жетінші абата дейін жетеді. Ммкін абара аралы келесі блмеге кірі алатын шыырсыз (Шкаф орналасан жерде жара). Балконнан балкона жете алау ммскіндігін де арастырыыз. Екінші абаттан жоары трсаыз, секірмеіз. Бір-біріне жаланан тсенгіштірді олданыыз, бл жадайды зінде де бір абаттан арты тспеіз. | Соы кшін анытау шін, етбетіізден жерге жатыыз(шетінен грі ортасына арай). Жоарыдан еш нрсе тсіп кетпес шін, басыызды жабыыз. Лифтіні шахта тбіне тсіп кету ммкіндігін де ойлаыз. Осылай да тірі алуа болады. лап бара жатан лифтіде лім жадайы сирек кездеседі. Кейбі сарапшылар тік трып, соы алдында секіру ажет дейді, біра уаытты дрыс пайдалану ммкіндіге аз. |
| ТЕРРОРИСТТЕРДІ ОЛЫНАН АЛАЙ АМАН АЛУА БОЛАДЫ | ЗДА ТОТАП АЛАН КЛІКТЕ АЛАЙ АМАН АЛУА БОЛАДЫ |
| Террористтер те ашуша келеді, сондытан сабарлы танытыыз. Олар сізге здері сйлемейінше, сіз олара сйлемеіз. Егер о атып жатса басыызды жауып, жерге жатыыз. Арты рекет жасамай, соларды талаптарын орындаыз. Ешашан терриористтерді кзіне тура арамаыз. Егер сізге сйлесе те сыпайы жауап берііз. Ертегі кні оны сипаттап беру шін ойша есім ойып алыыз. Оларды стау тобы келген кезде еденге жатып, басыызды жабыыз, йтпесе екі жаты оы да тиіп кетуі ммкін. | Жылдам озалыстар жасамаыз. Егер машинаны алдыы бампері ауіпті жерде тотап алса, онда аман алуа уаыт те аз, аырын арты орындыа барып отырыыз. Терезені сындыру жадайында олыыза ауыр нрсе алып алаыз. Егер машана ламайды деп ойласаыз, тез арада арты есікті ашып шыыыз егер есік ашылмай алса, арты терезені сандырыыз. Тез имылдаыз, рі абай болыыз. |
| ЖІПТЕН АЛАЙ БОСАНУА БОЛАДЫ | СУАТТАРДАН АЛАЙ ШЫУА БОЛАДЫ |
| Егер сізді байлап ойса, тере тыныс алып иыыызды арта тартыыз. Кшііз келгенше жіпті тартыыз. Жіліншек немесе сйектеріізді ажыратуа тырысыыз (саусатарыызды тіреіз). Басалары кеткеннен кейін, денеіздегі кш-уатты жинап, жіпті шешуге тырысыыз, ммкін сізді жолыыз болып кетер. Жіпті шешу шін барлы ралдарды олданыыз. Тйінді тісіізбен шешііз. Байлаулы олмен де жіп тйiнін шешуге болады. | Судан шыып, келген жаыыза араыз, ол жата мз аттылау болуы тиіс. Суаттты шетіне шынтаыызды тіреіз. Жзіп бара жатандай аяыызбен итерііз. Мзды мсінде трмай, сыранаыз, себебі суата айта тсіп кетуііз ммкін. |
| МДЫ ЖЕРЛЕРДЕ АМАН АЛУДЫ ЖОЛДАРЫ | СУСЫЗ АРАЛДА СУДЫ АЛАЙ ТАБУА БОЛАДЫ |
| Мрныызды жне аузыызды бет орамалымен жабыыз. зын шалбар, носки жне жабы ая киім киііз.Егер де сіздер бір топ болсаыздар адасып кетпес шін олдарыыздан немесе жіптен стасып алыыздар. Биік жерге шыуа тырысыыз. | Жабыр суын ыдыса немесе тарелкаа жиып алуа тырысыыз. сімдік кп сетін жерге барыыз. Шыты жинап алыыз. Жіішке шберекті немесе бір топ шпті байлап алыыз. Шы матаа тез сіеді, содан кейін оны сыуа болады. Балыты стап аланнан кейін бірінші кезекте оны кзін соруа тырысыыз, оны айналасында сйыты кп болады. Балы етіні рамында су кп болады. Балыты матаа орап, сыыыз одан шыан слді ішііз. |
| ЖГІРІП БАРА ЖАТАН ТЙЕНІ АЛАЙ БАСАРУА БОЛАДЫ | ТАРАНТУЛДЫ ЖЕУ БОЛДАРЫ |
| Шауып бара жатан атты жгеннен тартып тотатуа болады. Ал тйеге блай істей алмаймыз. Тйені мойны мыты болады. Жне оны жгені мрнында болады.Сіз оны мрнын заымдап алуыыз ммкін. Егер жген тйені басына атты тартылан болса, тйе басын бран жаына арай брылады.Ол келесі жаына брылуы да ммкін Шаршааннан кейін тйе жатады. Сол кезде одан секіріп тсіп кетііз Егер сіз тйені ашып кетуіне жол берсеіз, тені егесі атты ашулануы ммкін | Бл рмекшіні шааны лімге алып бармайды. Егер тарантуло сізді аяыызда рмелеп бара жатса, сабырлы сатаыз жне оны таяпен немесе газетпен итеріп тастаыз. Егер ешнрсе шыпаса, абайлап трып, аяпен итеріп жіберііз. Тарантулдарды кпшілігі екі рет тістейді.(бірінші шааны ра, екіншісі –сылы, улы). Жарааттанан жерге инфекция тсу аупі бар. Іскен жерді антигистаминен емдеіз. Егер 12 сааттан кейін ісік айтпаса, дрігерге крінііз. Тарантулды ешашан олыыза алуа тырыспаыз. Оны арасындаы тікеншелері сынып, теріге сііп кетеді. |
«с тмауы» ауруыны алдын-алу шаралары.
«с тмауы» - бл старды жпалы ауруы, ол вирусты тмауды А типіне жатады. с тмауыны вирусы алаш рет ХХ асырды басында Италияда аныталан, кптеген уаата дейін адамдара ауіпті деп саналып келді. с тмауымен ауыран адам алаш рер 1997 жылы Гонконгтан аныталан, тмауды 1 трі 18 адамны ауыруына келіп сотарды, оны 6 адамы айтыс болан. Бл тмау тек ана стара ана емес, сонымен атар адамдарды міріне де ауіпті. Тмау стардан немесе соларды шикі етін жегеннен жады. Оны вирустары атты мзда да бола береді, 70градустан тмен температурада ол бірнеше жылды клемінде сатала береді. Біра бірнеше секунд ішінде жоары температурады леді.
Осы уаата дейін с тмауыны адамнан адама жан жадайлары тіркелмеген.
Егер сізде жоарыда айтылан белгілер байалса, егер сіз старды арасында жрген болсаыз, немесе оны етін кесіп, тама дайындауы атысан болсаыз, тез арада дрігерге крінііз.
с тмауынан сатану шін келесі шараларды сатау ажет:
· ауылды елді-мекендерде тратындар й старын з ауласында стауы тиіс. Бл жадайларды олар жабайы стармен байланыста болмайды;
· с еттерінен тама дайындау барысында тиісті шараларды сатау ажет;
· сты шикі етімен жне стардан жасалан таамдармен жмыс жасааннан кейін, олыызды сабынмен жасылап жуыыз.
Жмылдыру дайындыы, азаматты ораныс, авариялар мен длей апаттарды алдын алуды жне жоюды йымдастыру департаментіні