Тапсырма. Мтіннен сраулы сйлемдерді табыыздар. Сраулы сйлемні жасалу жолын тсіндірііздер.
Тапсырма. Берілген сйлемдерді сраулы сйлемдерге айналдырыыздар.
Амандасу ай халыты болмасын мдениетіні алашы беташары.
Мсылман халында аманды салты «Ассалаумаалейкум!» деген сзден басталады.
Ауыла келген онапен ауыл адамдарыны амандасуында белгілі ереже бар.
Кріспегелі кп жыл болан аайын туыс адамдар ауышып (кеуде тиістіріп) амандасады.
| Грамматика: Ксемше имыл, іс-рекетті ртрлі сипатын, амал-сынын, себеп-масатын, мезгілін білдіріп, екі трлі мнде (бірі етістік мнінде, екіншісі стеу мнінде) олданылып, екі трлі ызмет атаратын етістікті ерекше трі ксемше деп аталады. | ||
| Трлері | Жрнатар | Мысалдар |
| 1. ткен ша | -ып, -іп, -п | барып, келіп, оып |
| 2.Ауыспалы ша | -а, -е, -й | бара, келе, ойнай |
| 3. Масат | -алы, -гелі, -алы, -келі | баралы, келгелі, айталы, кеткелі |
| 4. Мезгіл | -анша, -генше, - анша, - кенше | баранша, келгенше, кеткенше |
| 5. Шарт | -майынша, -мейінше | бармайынша, келмейінше, бермейінше |
8-тапсырма. Мтіннен ксемшені табыыздар. Оларды жасалу жолына назар аударыыздар.
Тапсырма. Берілген етістіктерден ксемше жасаыздар.
Тс, крсет, шаыр, сын, жаластыр, сра, отыр, ал, жат, кел, амандас, аттан, айт.
лгі: тс – тсіп – тсе – тскелі
Екінші саба
Тапсырма. Мтінді тыдап, рлдерге бліп оыыздар.
Слем
Жазды жайма шуа кні. Балтабек аай баласы Батаймен ке кшені кестедей айшыты глзарыны асынан тіп бара жатып, тен рдасымен кездесіп алды:
- Ас-саламу-алейкум! – деп ол тенні олын алды.
- Слем!- деп Батай клімдеп, иек аты.
Былай шыа бере Балтабекті реі бзылып, абаы тйіліп, баласына адырая арап:
- Балам, текемен жндеп амандаспайсы ба? Иек аып, танау ктере салатын кісі емес ол.
- Слем!- дедім. Слемімді абылдап, кле сйлеп еді ой...
- Балам, ондай лкен кісіге «слем» деп иек аа салмай, адамша амандасу ажет. Амандасу – адамны амандыына уанып, а ниетін білдіру.
- Онда тран не бар? Сіз де ызы екенсіз...
- Ондай лкен кісіге – «ассалаумалейкум» деп немесе «амансыз ба?», «сау- слеметсіз бе?», «аман-есенсіз бе?» деген сздерді бірі аузыа тспеді ме?
- Сол сзді брі де «слем» деген бір сзбен мндес емес пе?
- Олай емес. «Слем» деген – жай ана амандасу. «Амансыз ба?», «сау- слеметсіз бе?», «аман-есенсіз бе?» деп амандасушы слем берген адамны амандыына уанышын, тілектес екенін білдіреді.
- Мен ол кісімен жасы ниетпен амандастым ой.
- Балам, слем беру жне слемдесу – салт. лкен кісіге танымаса да слем бер. Слем бергенде де инабаттылы пен дептілік, сыпайылы пен сыйласым керек. ария кісілермен «ассалаумалейкум» деп амандасады.
- Сзіізді тркінін тсіндім, ке.
Батай содан бері лкен-кішіге лгі крсетіп, кісімен жайрадай жадырап, жасы амандасатын болды.
(.Табылды. Халы таылымы)