Тапсырма. Рлдерге блініп ойнаыздар.

Сіз онаты алай шаырасыз? Достарыызды, туыстарыызды онаа шаырыыз.

Сіз білесіз бе?

· Кршііз жаадан кшіп келсе, сіз танысуа онаа шаырасыз. Оны “ерулік” дейді.

· “Соым” сойанда, кршілерді, туыстарды, достарды онаа шаырасыз. Оны “соым басы” дейді.

· Жмыса кмектесуге жолдастарыызды, туыстарыызды, кршілеріізді шаырасыз. Оны “асар” дейді.

Тапсырма. Бата андай жадайда берiлетiнiн еске тсiрiiздер.

Бата-тілек білеміз бе? здеріізге наан батаны жаттап алыыздар.

Бастарыа ба берсін,

Не берсе де на берсін!

ырда жрген ызырды

йлеріе ап келсін!

арындары то болсын,

айылары жо болсын,

Шпірлеген йіде

Балалары кп болсын!

умин.

умин десе маан,

дай берсін саан!

О жаыа араса,

Алтыннан терек орнасын,

Сол жаыа араса,

Кмістен терек орнасын!

Еш жаманды болмасын,

Аман болсын мал-басы!

ызыр болсын жолдасы!

Дастаран байлыын берсін,

Деніні саулыын берсін!

умин.

Арты болмас бiлгенi

йлену тойыны мерейтойлары мен олара атысты дет-рыптар

Отау тiккен 1 жылдан кейiн шыт той тойланады, жастар бiр-бiрiне мата маталы олорамалдар сыйлайды.

йлену тойы ткен со 2 жылдан кейiн ааз той тойлауа болады.

3 жылдан со терi той.

5 жылдан кейiн ааш той тойланады. Бл кнi жбайлар бiр-бiрiне ааштан жасалан й бйымдарын сыйлайды.

7 жыл – мыс той, ерлi-зайыптылар мыстан жасалан саиналармен алмасады. Сондай-а баянды баытты белгiсi ретiнде мыс тиындар, мыс шекейлер сыйлыа сынылады. Мыс мыты зат боландытан, бл салтты астарында неке де мыстан мыты, мызымас болсын деген ниет жатады.

Отау тiккен мiрдi 10 жылдыы раушан глi кнiмен атап тiледi. Бл кнi той иелерiне алызыл раушан сынан дрыс.

Некенi 15 жылдыы – йнек той. Бдан кейiн де жбайлы мiр таза, ашы болуы шiн бл кнгi сыйлытар млдiр йнектен боланы дрыс.

20 жылдан кейiн – фарфор той, той дастараныны мзiрi жаа фарфор ыдыстара салынады.

йлену тойыны 25 жылдыы – кмiс той. Ерлi-зайыптылар алтын неке саиналарыны асына кмiс саиналар таады.

Отбасылы мiрдi 30 жылдыы – маржан той, йелi ерiнен маржан монша сыра, саина сияты шекейлi сыйлы алады.

35 жыл – кенеп той, онатар той иелерiне кенептен тiгiлген тсек-орын жаймаларын сыйа тартады.

Шаыраты 40 жылды мерейтойы рубин той деп аталады. Ерi зайыбына мгiлiк махаббат белгiсi ретiнде асыл тасты саина сыйлайды.

Жбайлы мiрдi 50-iншi жылы – алтын той, тозыы жеткен неке саиналарын жаа алтын саиналармен айырбастайды.

60 жылды мерейтой – бриллиант той, 65 – темiр, 75 – тждi, 100 - ызыл той деп аталады.

БЖ тапсырмалары (ІІ апта)

Мтіндерді оып, аза халыны дстрлері туралы ой блісііздер.

Отбасы жне лтты дстрлер

Шілдехана

Нрестені дниеге келген рметіне арналан дстрді бірі – шілдехана. Нресте дниеге келген кні оан рмет крсету шін йелдер мен ыз-келіншектер ле айтып, н-жыр, кй-бимен, ойын-сауы ткізген. Шілдехана дастаранына арнап сойылан ойды он екі омыртасыны етін жеп, мойын сйегін йді жоары жаына іліп ойан. Бл – нрестені мойны тез бекісін деген ырым.

Балаа ат ою

Бала дниеге келгеннен кейін атасы мен жесі немесе ауыл асаалы балаа ат ояды. Ат оюшы адам баланы лаына: «Сені аты…» деп ш рет айталайды.

Бесікке салу

Шілдехана тойынан кейін баланы ке-шешесі бесік тойын жасайды. Баланы арын шашын алып, бесікке салады. Ааштан жасалан бесікті баланы наашылары немесе жасы лкен адірлі аналарды бірі сыйа береді. Е алдымен, бесікке салушы йел бесікті зін жын-шайтандарды уу шін, трлі иістерден арылту шін, отпен аластап шыады. Содан кейін бесікке крпешелер мен жастышаларды ретімен салады. Баланы бесікке жатызып, блейді. олбау, белбеу жне аябаумен тартып байлап ояды. Алдымен бесікті стіне жеті трлі зат жабады. Бала «халышыл болсын» деп тон, шапан жабады, «ат жалын тартып мінсін» деп амшы іледі, «кз тимесін» деп тмар таады, «ырандай креген болсын» деп бркітті тяын байлайды.

Ырынан шыару

Туанына ыры кн толанда, баланы ырынан шыарады. ырынан шыаруа жиналан йелдер баланы теге, саиналар салынан ыдыса шомылдырады. Келесі кезекте баланы шашын, тырнаын алады. Шашын шберекке тйіп, киіміні иыына адайды. Тырнаын адам баспайтын жерге кмеді. Бала ырынан шыана дейін киген итжейдесіне тттілерді тйіп, итті мойнына байлап оя береді.

Тсау кесу

Тсау кесу – сби аз траннан кейін, тй-тй басып жрген кезде жасалатын салт-дстр. Арнайы дайындалан ала жіппен баланы аяын тсап байлайды. Жіпті адірлі, ісі ала басып тран, рі жылдам жретін адам кеседі. Бл – бала осы адама тартсын деген тілектен туан рсім.
Сндеттой

Баланы сндетке отырызып, уанышын елмен блісу ата-ананы парызы болып есептеледі. Кез келген л баланы арманы – жігіт болу, азамат болу, сол себепті ол да іштей бл кнді ктеді, асыады. Осы кні баланы стіне жаа киім кидіріп, екі иыына кі адайтын болан. Содан кейін зіне наашылары сыйлаан тайа мінгізген, ал оны стіне оржын салан. Тойа келген туан-туыстар, жекжат-жрааттар балаа міндетті трде сый алып келген. Баланы та жаста – ш, бес, жеті жаста сндетке отырызан. аза халы кктем мен кз айларында сндеттеу олайлы деп есептеген. Сндетке отырызан балаа арнайы «сндетжейде» мен «сндеткрпе» тігіледі. «Сндетжейде» – ке рі зын етіп тігілетін жейде.