Лтты мдениет тамыры

Бірінші саба

 

Лексикалы таырып: Кй атасы – рманазы

Грамматика: аратпа сздер

 

Тапсырма. Басым сздерді тыдаыздар.

Кй, баулу, стаз, кйші, домбыра шерту, тлім алан, сазгер, рух, азатты, бостанды, туынды, музыка, мдени даму.

Тапсырма. Ойтрткі сратара жауап берііздер.

1. рманазы Саырбайлы кім болан?

2. рманазы Саырбайлыны андай кйлерін білесіз?

3. рманазы зіні кйлері арылы нені суреттеген?

4. азіргі кездегі кйшілерден кімдерді білесіз?

5. Кй арылы адамны уанышын не айысын беруге бола ма?

 

Тапсырма. Мтінді аза тіліне аударыыздар. Ой блісііздер.

 

Кюй – это инструментальная пьеса, глубокая по содержанию и отточенной форме, со сложным ритмом и развитой мелодикой, которые отражают, как некоторые жанровые черты, так и определенную логику музыкального звучания. Кюй не большой по времени звучания (около 2-4 минут). В основном кюи исполнялись на струнных и щипковых инструментах: на домбре или кобызе. Исполнителей кюев называют кюйши.

Тапсырма. Мтінді оыыздар.

Кй атасы – рманазы

 

рманазы Саырбайлы азіргі Орал облысы, Жаналы ауданыны Жиделі елді мекенінде дниеге келген. Шыан тегі – Кіші жз, он екі ата Байлынан рбіген. рманазыны жетінші атасы Ерші деген кісі от тілді, ора ауызды, сз дарыан адам болыпты.

рманазыны кй неріне баулыан жне оны стазы болан за кйші еді. рманазы жастайынан домбыра шертіп, кпшілікті ілтипатына бленді. Кйшіні шыармашылы табыстара ол жеткізіп, рлеуіне Бкей ордасыны Байжма, Баламайсан, Байбаты, Соыр Есжан сынды ататы кйшілері лкен ыпал еткен. Олардан тлім алып скен рманазы аза халыны лы сазгері атанды.

рманазыны кйлері аза елі міріні леуметтік жыр-сыры, азаткерлік рух раншысы іспетті. Кйші шыармашылыындаы зекті мселелер – халыты азаттыы мен жеке тла бостандыы. з туындыларында XIX асырды 30-жылдары Исатай Тайманлы бастаан лт-азатты ктеріліске ерекше назар аударан. рманазы бл ктеріліске зіні алашы туындыларыны бірі «Кішкентай» кйін арнаан. Одан кейінгі «Абай», «Аса киік», «Трмеден ашан», «Адай» кйлерінде ол халыты азаттыты кксеген арманын, ділетсіздікке арсылыты, оамды мдделерді зара атыысын білдіреді. рманазы туындыларында оам мен адамны араатынасындаы айрыша леуметтік-психологиялы жадайлар бейнеленеді.

Оны «Аман бол, шешем, аман бол», «айран, шешем», «Ерте кетем», «Бтым-бтым» деген кйлерінде адам даусыны ыраы айын берілген.

рманазыны ойнаы, мерекелік кіл кйді білдіретін би ыраымен жазылан кйлері («Балбырауын», «сем») де бар.

рманазы Саырбайлы бірнеше мрте трмеге де амалан. Куын-сргін мен сергелдеге тскен кйші халыты туелсіздік пен бостанды туралы тере ой-толамын бейнелеген. «Алатау» жне » Сарыара» кйлерін дниеге келтірген.

рманазыны кйлері аза музыка шыармашылыында аса маызды тарихи орын алады. Ол з туындылары арылы халымызды мдени дамуына оматы лес осты.

(martebe.kz/kurmangazy-sagyrbaiuly/)

Сздік

кй – кюй (вид музыкального произведения, исполняемый на казахских национальных инструментах)

стаз – наставник; учитель

кйші – исполнитель кюев

домбыра шерту – играть на домбре

ілтипат – внимание; любезность; почтение

табыс – достижение; успех

ол жеткізу – достигнуть (успеха)

ыпал ету– влияние

раншы – крикун; горлопан

туынды – произведение