Айналмалы пеште гипсті кйдіруді технологиялы процесі
Гипсті азандытаы айнамалы абатта пісіру дісі іс жзінде ке тараан. Осындай казандытар, тік оське орнытырылан, араластырышы бар болатты цилиндр трінде дайындалады. Оны ішіне гипсті нта артылады. азандыты шет-шетінен ыздыратын бырлар жргізген. Гипс 100—105°С температурада пісіріледі — блінген су буыны есебінен «айнайды». азандыты тбіндегі тор арылы дайын нім жинатайтын орапа тседі. Клемі 2 м3 азандытьщ уаттылыы саатына 1000 кг дейін. Жоары берікті рылыс гипсін азандытарда ысыммен (автоклавтарда) айнатады. німді дайын жадайына дейін келтіруге 1—1,5 саат уаыт шыындалады.
азіргі уаытта гипсті ттырларды кйдіру процесі жоары температурада жреді, айналмалы пештердегі ндірісті зі эколо- гиялы жаынан едуір тиімді деп саналады. Мндай діс тек ры- лыс гипсін ана емес, сонымен атар баса да гипсті ттырларды ндіруге ммкіндік тудырады (3-сурет).
3-сурет. Айналмалы пеште гипсті кйдіруді технологиялы процесі:
1 — гипс тасын абылдайтын орап; 2 — дрекі нтатайтын диірмен; 3 — айналмалы пеш; 4 — тозады шктіретін камера; 5 — кйдірілген гипсті орабы; 6 — шарлы диірмен; 7 — дайын бйым німі.
рылыс гипсіні касиеттері. Сумен араластырылан со, гипс тез арада стасады жне атаяды. атаю процесінде гипсті клемі шамамен 1% лаяды, мны зі гипс тасындаы ішкі жйені тыыздыымен байланысты. рылыс гипсіні сталуы су мен гипсті араласуынан со, 4—5 минуттан кейін басталады. стасуды аяталуы 6-дан 30 минута дейінгі аралыта болады. Нормальды оюлытаы гипс амырын ндіру шін 50—70% су ажет, ал жоары беріктіктегі гипстен алыпты оюлытаы амырды ндіруде су сранысы 30—45% толы гидратациялануы шін гипс массасыны 18— 19% млшерін райтын ана су ажет. Гипсті бйымдарды ылалды жадайда олдануа болмайды, себебі гипсті беріктігі бл жадайда 50%-а дейін кемиді. Суа тзімділігін арттыру шін гипстен дайындалан бйымдар мен блшектерді анытыру арылы ошаулау сынылады. Осыдан баса гипсті суа тратылыын арттыру шін оан снбеген кті, цементті, шлакты-нды, клді жне т.б. рамында белсенді аморфты кремнеземі бар нтаталан заттарды осу арылы гипсті суа тзімділігі арттырылады.
Жарты сулы кальций сульфатыны негізіндегі гипсті ттыр заттар (СаS04 • 0,5Н2О) ысандаы беріктігі жаынан 12 маркаа блінеді: Г2-ден Г25-ке дейін (2—25 МПа). Мндай жадайда гипсті бйымны майысыштыы, беріктігі 1,2-ден 8,0 МПа-а дейін згереді. ысылуа беріктік шегіне арай стандарт бойынша гипсті ттыр заттар мына маркалара блінеді (3-кесте).
Гипсті ттыр затты нтатыы скен сайын оны беріктігі седі. рылыс гипсі сапасы жаынан ш сорта блінеді. рылыс гипсіне ойылатын талаптар 4-кестеде келтірілген.
3-кесте.Гипсті ттыр затты ысылуа беріктігі
| Гипсті ттыр затть маркалары | лшемдері 40x40x160 мм-лік гипс таяшасыны 2 сааттан кейінгі беріктік шегі, МПа | |
| ысылуа беріктігі | Иілуге беріктігі | |
| Г-2 | 1,2 | |
| Г-3 | 1,8 | |
| Г-4 | ||
| Г-5 | 2,5 | |
| Г-6 | ||
| Г-7 | 3,5 | |
| Г-10 | 4.5 | |
| Г-13 | 5,5 | |
| Г-16 | ||
| Г-19 | 6,5 | |
| Г-22 | ||
| Г-25 |
4-кесте.рылыс гипсіне ойылатын талаптар
| Крсеткіштері | Сорты | ||
| стасуды басталуы, мин, ерте емес | |||
| стасуды аяталуы, мин, кеш емес | |||
| Майдалыы, №02 електегі алды (массасынан) | |||
| стасудан 1,5 сааттан кейінгі лгілерді ысандаы беріктігі, МПа | |||
| стасудан 1,5 сааттан кейінгі лгілерді майысандаы берікігі, МПа |
Гипсті ттырды ерігіштігі, яни аныты ерітідіні концентрациясы, оны кристалл лшемдеріне байланысты. 25°С температурадаы гипсті кальций тотыына есептегендегі ерігіштігі, кристалл лшемдері 2 мкм болганда 2,08 г/л жетеді, ал кристалл лшемдері 3 мкм жетсе, онда 2,47 г/л болады. Кальцийді сулы тотыгы бар ортадаы кальций сульфатыны ерігіштігі тмендейді. Егер суа тз немесе азот ышылын, сондай-а кейбір тзды ерітінділерді осатын болса, онда гипсті ерігіштігі артады.
2.3 Гипсті байланыстырыштарды атаюы мен байланысуы
Гипстін катаюы. Гипсті атаю процесі оны гидратациясымен байланысты, яни жарты сулы жагдайынан екігидратты кристалды гипске айналады:
СаS04 • 0,5Н2О +1,5Н20= СаS04 • 2Н20.
Гипсті ттырлы бйымдарды кептіруде оларды беріктігі артады. Ол шін гипсті бйымдарды температурасы 70°С-а дейінгі арнайы кептіру камераларында кептіреді. рылыс гипсінен блме аралы алалаьпп абыралы плиталарды, гипскартоды табатарды, абыралы блоктарды, апалы бйымдарды ндіреді. рылыс гипсін, сондай-а имараттагы абыраларды ішкі блігін сылау мен рлеуге, безендіретін заттар дайындауа олданады. Гипсті ота жоары тзімділігін ескере отырып, одан желдеткіш ондырыларыны блшектерін, лифт кабиналарьш аптайтьш табатарды дайындайды.
Гипсті тасымалдау мен сатау. Гипсті ттырлар мен бйымдарды тасымалдау мен сатау кездерінде оларды ылал серінен сатайтын шараларды олданан жн. Ашы ауада гипсті ттырды бір айдан кп емес уаыта сатауа болады, йтпесе ттыр 20%-а дейін жне одан да кп беріктігін жоалтады.
Гипсті атаюына оспаларды сері. стасу уаыты бойынша, гипсті ттырларды стасуды басталуы 2,6 минуттан ерте емес, ал стасуды аяталуы 15 минуттан кеш емес тез атаятын (А), алыпты атаятын (Б) стасуды басталуы 20 минуттан ерте болмайтын, ал аяталуы 30 минуттан кем болмайтын жне стасу уаыттары нормаланбайтын баяу атаятын (В) трлерге блінеді.
Тез атаятын гипсті ттырлара рылысты, жоары беріктік, алыптайтын жне медициналы гипстерді жатызуа болады; кдімгі алыпты жне баяу атаятын гипсті ттырлар — ангидридті цементті жне гипсті, жоары температурада кйдірліген эстрих гипсті амтиды.
ату мерзіміне арай гипсті ттыр заттарды мына трлерге блуге болады (5-кесте).
Гипсті ттыр затты атуын баяулату шін осылатын суа желім немесе ЛСТ (лигносульфат техникалы) осуа болады (гипс салмаынан 0,1...0,3 млшерде). Осы осымша заттар гипс блшектеріні бетін аптап, оларды суда еруін баяулатады, соны есебінен гипсті атуы да баяулайды.
-гипсті ттыр заттарды атуын тездетету шін ас тзын, натрий сульфатын осуа болады (гипс салмаынан 0,2...3 млшерде).
5-кесте.Гипсті ттыр заттарды трлері
| Ттыр затты атуына арай | ату мерзіміне карай индексі | ату уакыты, минут | |
| Ттырлануы | Аякталуы | ||
| Тез ататын | А | ||
| Орташа ататын | Б | ||
| Баяу ататын | В | Ттыр- ланбаан |
6-кесте.саты дрежесіне арай гипсті ттыр заттарды трлері
| саты дрежесіне арай гипсті ттыр заттарды трлері | саты дрежесіні индексі | 02 електе алып ойан алды |
| Нашар саталан | I | |
| Орташа саталан | II | |
| бден жаншылан | III |
Гипсті ттырларды стасу уаыттары мен атаюы шикізат асиеттеріне, дайындау шартына, сатау уаыты мен шартына, оспа мен суды млшеріне (су мен гипс атынасы — С/Г), суды температурасына, араластыру шартына байланысты. Жартысулы гипсті ерігіштігін сіретін заттарды жылдамдатыштар (катализаторлар), ал ерігіштігін кемітетіндерді баяулатыштар деп атайды. Бдан баса, гипсті ттырды гидратациялану жылдамдыы ерігіш затты кон- центрациясы мен табиатына байланысты. Мысала, хлорлы натрий (NaС1) жарты гидратты гипсті атаюын жылдамдатады, сонымен атар ангидридті цементті асиеттеріне сер етеді. Хлорлы кальций (СаС12) жарты гидратты гипсті асиеттеріне сер етпейді, біра эстрих гипс пен ангидридті гидратациялану процесін баяулатады. Хлорлы магний (МgС12), жарты гидратты гипсті гидратациялануын жылдамдатады жне керісінше эстрих гипс пен ангидридті гидратациясын бсендетеді.
стасу процесін баяулату шін гипсті ттырлара арнайы оспалар — баяулатыштарды осады. Баяулатыштар ретінде сйек желімін, казеинді, глицеринді, желатинді, магний мен кальций тздары ж.б. пайдаланады. Осы масата 60°С-а дейін ыздырылан суды да олдануа болады.