Кп трік енші алып тарасанда
азата ара шаыра алан жо па?» (Мажан Ж.)
Мажанны «Пайамбар», «Транны бір баында», «Тркістан» деген ледерінде Тран, Алаш еліні бір кездері «Суы- кміс, жібек- ыры» бар ке далада тлпарлара мініп, алты лаш а найзаны белге байлап, алдаспанды ола ны стап Сарыарада сауы-сайран ран кндерін жырлайды. »Пайамбар» леінде:
«Ерте кнде отты Кннен Гун туан,
Отты Гуннен от боп ойнап мен туам,
Жзімді де, ысы ара кзімді,
Туа сала мен жалынмен жуам,
айыланба, соыр сорлы, шекпе зар,
Мен- Кнлы, кзімде Кн нры бар,
Мен келемін, мен келемін, мен келем,
Кннен туан, Гуннен туан пайамбар!»
«аскер» леінде Жсіпбек А.:
«Ары атам Ер трік,
Біз аза еліміз!
Самал тау, шалар кл,
Сарыара жеріміз,
Сай-сайлап, мал айдап,
Ерке скен Араны Еркесі серіміз».
«Алашты» басты масаты аза оамын бірте-бірте згертіп, замана бейімдеу еді. Бл бізді азіргі жедел жаыру, яни модернизация баытымыза да сай келеді» деген болатын Елбасы.
Алаш айраткерлеріні тп азы идеясы – аза мемлекеті. Ол шін ата-баба анын тгіп ораан, сатап алан, мыжылдар бойы ешайда кшпей, траты мекен еткен жерді блшектемей, жатжрта таптатпау, сатпау, жерден айрыланы барлы байлытан, дулетінен, т-берекенен айрылу, лу, шу деген сз; мемлекеттік басару дстрлерді сатай отырып, алдыы атарлы Еуропа, Америка, Жапония лгісіндегі аидаттара негізделген демократиялы сайлаушылар арылы жасалан жйелермен жру керек; бл ретте ешкімні нсіліне, жынысына, дулетіне байланысты шектеу жо; шикізат емес, сатып жасаан, пайда келетін нім шыару мемлекет рекетіні е бірінші шарты; аза тілін дамыту, оулытар, сздіктер жасау, мектептер, университеттер ашу; з ашасын шыару, скер рып, елді – мемлекетті орау керек.
Белгілі тарихшы Ммбет ойгелдиев «Алаш» сол кездегі еуропалы лгідегі лтты демократиялы партия болан. Партияны басты жаты саналатын бадарламасыны зі сол тстаы батыстаы кез келген партияны бадарламасынан кем болмаан», - дейді.
«Тбінде еліміз егемендігін алады. з алдына дербес мемлекет болады. Мемлекеттілігімізді алан кезде е бірінші болып араткелде университет саламыз» деп масат еткен болатын алаш арыстары.
ХХ асыр басындаы озы ойлы аза зиялыларыны бл асыл армандары Р Президенті Н. . Назарбаевты 1997 жылы 20 азандаы Жарлыымен 1997 жылды 10 желтосанынан республика астанасы болып брыны Амола аласыны жаа астана болып жариялануымен жне 1996 жылы мамыр айындаы Президент Жарлыымен еуразиялы лгідегі лтты университетті рылуымен толы жзеге асты дер едік.
Бгінгі кні азаты лан-айыр даласыны дл тсінде бой ктерген Астана аласы елімізді лы мраттары мен игі бастамаларыны йытысына айналса, Л. Н. Гумилев атындаы Еуразия лтты университеті халыаралы дегейлі заманауи жоары оу орны болып саналады.
лтты білім ордасын Еуразияны бел ортасында орналасан араткелде ашуды жоспарлаан алаш зиялылары білім жне ылым саласы турасында «Алаш» партиясы бадарламасы жобасыны «ылым-білім йрету» деп аталынатын ІХ блімінде оу орындарында білім алу жалпы халыа ол жетімді, рі тегін болуын, бастауыш мектептерде ана тілінде оыту, лтты орта мектептер мен университет ашу ажеттігін крсете келе, одан рі: «оу жолы з алды автономия трінде болуы; хкмет оу ісінде кіріспеу; малімдер-профессорлар з ара сайлаумен ойылуы» деген оу-білім мселесіне атысты белгілеген басты баыттар азіргі кнгі лемдік білім беру дегейіне сйкес келетін негізгі талаптар екендігіне кз жеткіземіз. Ендеше, бізді лтты зиялыларымыз осыдан 90 жыл брын озы тжірбиелі шетелдік білім беру жйесін тадаан. йткені, Алаш идеологиясыны тпкі мнісі «Жртта білім болса, байлы, рмет, барша рахат та табылмашы. Егерде білім, нер жо болса, дниедегі кешілікті брінен де р алып, крінгенге жем болып, шліркеп, азып-тозып бітпекші» дегенге сайып келді.
«Алаш» станымы - халы станымы, лт станымы. аза анша мір срсе «Алаш» сонымен бірге мір сретін болады. «Алаш» идеясы - халыты ндылытарын сатау, оны рпаа жеткізу идеясы. Ал біз шін е лкен ндылыымыз ол бізді атамекеніміз - аза жері, оны асты-сті байлыы. «Алаш» идеясы сол азаты асты-сті байлыын рпаа жеткізу шін жасалан идея. «Алаш» зиялылары ондаан жыл бойы осы масат шін кресті. «Алаш» зиялылары аза халыны з мемлекет туелсіздігін алу шін тер ткті. «Алаш» ксемі лихан Бкейхановты: «Мемлекеттігі жо халы - жетім халы» деген анатты сзі содан алса керек-ті. Мемлекеттігі жо халы, ора халы, жалта халы деген сз. «Алаш» зиялылары мемлекет шін, лт шін кресті.
азаты сан асырлы крделі тарихында Алаш озалысыны орны ерекше екендігін тйсіне отырып, лт-азатты лы озалыса айналан осы оианы маызы мен мнін таразылау – азіргі туелсіздік мраттарымен байланысты екендігі белгілі. Осы орайда біз бл мселеде Президентіміз Нрслтан бішлы Назарбаевты «Алаш арыстары бізге мемлекеттілік идеясын ту етіп ктеруді табыстап кетті... Алашты асыл аманаты бізге тарихи-мдени бірегейлігімізді, арапайым тілмен айтса, азаы алпымызды асиеттеп сатауа міндеттейді. Алашты асыл аманаты бізді ауызбірлігімізді кшейтуге шаырады» деген лаатты сздерін басшылыа алуымыз ажет.
Дріс 4.