Жаандану жадайындаы еуразиялы интеграциялы дерістер.

дебиеттер тізімі:

Мансуров Т.А. Бизнес в ЕврАзЭС в условиях Таможенного союза и Единого экономического пространства. «Литер», Казахстан, 26 сентября 2011 г.

Путин В.В. Новый интеграционный проект для Евразии — будущее, которое рождается сегодня // «Известия», 3 октября 2011 г.

Лукашенко А.Г. О судьбах нашей интеграции // «Известия», 18 октября 2011 г.

Назарбаев Н.А. Евразийский Союз: от идеи к истории будущего // «Известия», 26 октября 2011 г.

1.Еуразиялы экономикалы оамдасты -2000 жылы 10 азанда Астана аласында халыаралы экономикалы йым ретінде Кедендік Одаа атысушы мемлекеттерді басшылары ол ойан ЕурАзЭ ру туралы шарта сйкес рылды. ЕурАзЭ бастауы 1994 жылы Чолпан ата аласында (ырызстан) Орталы Азия Одаы шеберінде ткен азастан, збекстан жне ырызстан мемлекет басшыларыны кездесуінде Бірттас Экономикалы кеістікті ру туралы абылданан шешіммен байланысты.

ТМД шеберінде Еуразиялы экономикалы оамдастыты алыптасуы Достасты елдеріні ыпалдастыты жаа дегейіне мтылатындыын крсетті. Сонымен атар ТМД-ны ішкі мселелері де ыпалдастыты жаа дегейін ажет етті.

Бл йыма азастан, Беларусь, ырызстан, Ресей Федерациясы, Тжікстан, збекстан, Армения, Молдова республикалары мше, ал Украина баылаушы мемлекет болып табылады. ЕурАзЭ ру негізіне «Кедендік Одаты жне Бірттас Экономикалы кеістікті тиімді алыптастыру» масатында алыптастырылан сауда-экономикалы ынтыматасты тжырымы алынды. Мемлекетаралы Кеес, Интеграциялы Комитет, Парламентаралы Ассамблея жне оамдастыты Соты ЕурАзЭ-ты басару органдары болып белгіленді.

2003 жылы мамыр айында Б ЕурАзЭ-ты халыаралы йым ретінде мойындады. ЕурАзЭ-ты 2003 жылды 27 суірде Душанбе аласында ткен Мемлекетаралы Кеесінде азастан Президенті Н.. Назарбаевты «Еуразиялы экономикалы оамдастытаы іс ахуалы жне интеграциялы ынтыматастыты жеделдету жніндегі сыныстар туралы» баяндамасы тыдалды. Айматы ауіпсіздікті амтамасыз ету жолындаы келесі адам – жымды ауіпсіздік туралы шарт йымы (Ш). жымды ауіпсіздік туралы шарт 1992 жылы ТМД шеберінде Достасты елдеріні жымды ауіпсіздігін амтамасыз ету жне скери-саяси ынтыматастыты ныайту масатында рыландыы белгілі. жымды ауіпсіздік туралы шарта ресми трде 1992 жылы 15 мамырда Ташкент аласында ол ойылды. Келісімге ТМД-ны алты мемлекеті: Армения, азастан, ырызстан, Ресей, Тжікстан, збекстан ол ойды. Кейіннен Беларусь осылды. йымны жоары органы – жымды ауіпсіздік кеесі. Сонымен бірге, кілетті кілдерден тратын Траты Кеес, Сырты істер министрлері кеесі, ораныс министрлері кеесі, ауіпсіздік кеестер хатшылы комитеті, йымны бас хатшысы, йым хатшылыыызмет жасайды.

Туелсіз азастан кеестік жйеден кейінгі кеістікте орналасан елдермен ТМД, ЕурАзЭ йымдары шеберінде экономикалы, мдени-гуманитарлы байланыстарды алыптастырды. Бгінгі кні бл йымдар шеберіндегі арым-атынасты басым баыттарыны бірі кші-он мселесін шешу болып отыр. Ал айматаы ауіпсіздікті амтамасыз ету жйесін алыптастыруда Ш-ны маызы зор.

азастан тек Орталы Азия аймаында ана емес, Еуразия аймаында да ыпалдастыа мтылуда. сіресе, Шанхай ынтыматасты йымыны алатын орны ерекше. Ол бгінгі кні ол жеткізген нтижелерімен ерекшеленеді. Олар: ауматы мселені шешу; лакестікке арсы крестегі жетістіктер; скери саладаы тыыз ынтыматасты; баса халыаралы йымдармен байланыс орнату; экономикалы ынтыматастыты тередету жолындаы наты жобалар. 1996 жылы 26 суірде Шанхайда бес мемлекет – азастан, Ресей, ытай, ырызстан, Тжікстан «Шекара аймаында скери салада сенімді бекіту туралы келісім шарта» ол ойып, Шанхай Ынтыматасты йымынынегізін алады. Сол кезде йым «Шанхай бестігі» деп аталанымен, кейін 2001 жылы саммитте «Шанхай бестігіне» збекстанны абылдануымен Шанхай Ынтыматасты йымы деп аталды. Саммиттен кейін «Шанхай Ынтыматасты йымыны ру туралы» Декларация жарияланды. Сонымен бірге «Лакестік, сепаратизм жне экстремизмге арсы крес туралы Шанхай конвенциясы» деп аталатын таы бір маызды жат абылданды. Сйтіп, айматы саясатта алаш рет лакестік, сепаратизм жне экстремизм ымдарына анытама берілді. Бір ызыы, бл жат АШ-таы 2001 жылы 11 ыркйек оиасына 3 ай алан уаытта абылданан еді. Шанхай Ынтыматасты йымы скери ода емес, ол айматы ауіпсіздік саласындаы ыпалдастыпен атар, экономика саласындаы ыпалдастыа мтылатын йым болып табылады.

Азиядаы зара іс-имыл жне сенім шаралары кеесі (Азия кеесі, АСШК) АСШК ру туралы идеяны Р Президенті Н.. Назарбаев 1992 жылы 5-ші азандаы Б Бас Ассамблеясыны 47-ші сессиясында сынды. йымны негізгі масаты Азия аймаындаы бейбітшілік, ауіпсіздік пен тратылыты амтамасыз етуге атысты кп жаты арым-атынастарды орнату жне осы мселелерді шешу барысында ынтыматастыты ныайту.

І Саммитте екі маызды жата: Алматы актісі мен АСШК Терроризмді жою жне ркениеттер арасындаы диалога олдау крсету туралы Декларацияа ол ойылды. Осы жаттар негізінде АСШК Азиядаы дау-жанжалдар мен атыыстарды реттеу масатындаы форума айналды.

2004 жылы азан айындаы АСШК мше елдеріні ІІ кездесуінде Сенім шаралар каталогы абылданды. Бл скери-саяси, экономикалы, гуманитарлы жне баса салалардаы шаралар жиынтыынан трды. АСШК-ке мше мемлекеттер басшыларыны шешімімен азастан Республикасы Президентіні 1992 жылы Б 47-сессиясында кеесті ру туралы идеясын олдау ретінде 5 азан Азия кеесі кні болып жарияланды. АСШК айматы жне жаанды ауіпсіздікті амтамасыз ету факторына айналды.

ІІ Саммит 2006 жылы маусым айында тті. 2007 жылы желтосан айынан бастап Азия кеесі Б Бас Ассамблеясы жанындаы баылаушы мртебесіне ие болды. азастан АСШК ру туралы идеяны сынушы ана емес, осы идеяны іс-жзіне асырушы мемлекет. Бл елімізді йым траалыына екі мерзімге яни 2002-2006 жылдардаы (бірінші мерзім) жне 2006-2010 жылдардаы (екінші мерзім) сайлануынан да крінеді. Бгінгі кні еліміз АСШК-ті 2010 жылы ткізілетін ІІІ Саммитіне дайынды стінде.

ШЫ мен АСШК тратылы пен ауіпсіздік шараларын амтамасыз ету жаынан масаттары мен міндеттері сас рылымдар. Біра бл екі йым бірін-бірі айталамайды, рі бір-біріне айшы келмейді. Керісінше Азиядаы ауіпсіздікті жымды жйесін толытырып отыр. Егер Шанхай ынтыматасты йымы оан мше мемлекеттерді наты ытары мен міндеттемелеріне негізделген бірлестік болса, АСШК зекті де ткір мселелерді еркін талылауа жне оны шешу жолдарын іздеуге арналан кеейтілген форум болып табылады. ШЫ мен АСШК Азия рлыындаы азіргі заманы халыаралы атынастардаы маызды фактор ретінде танылып отыр.

2003 жылы 19 ыркйекте Беларусь, азастан, Ресей жне Украина Президенттері Бірттас экономикалы кеістікті ( мнан рі - БЭК) ру туралы келісімге ол ойды. БЭК Достасты кеістігіндегі экономикалы ыпалдастыты жзеге асыруды бір жолы. ТМД рамына кіретін трт мемлекет ыпалдастыты жаа дегейіне кшу туралы шешім абылдады. БЭК ызметіне экономикалы сипат тн. 2004 жылы 20 мамырда БЭК ру туралы за кшіне енді. 2004 жылы 24 мамырда Ялтада БЭК-ты дамуыны басым баыттарын анытаан мше мемлекет басшыларыны кездесуі тті.

азіргі кезде ЕурАзЭ – бл лемдегі лкен территорияа орналасан, мол минералды-шикізатты ора ие жне айтарлытай экономикалы леуеті бар айматы ірі рынок. ТМД Статистикалы комитетіні есебінше, оны лемдік ІЖ-дегі лесі 2010 жылы 4,4 пайызды рады. оамдасты елдерінде лемдегі барланан мнай орыны 8,5 пайызы, табии газды 25 пайызы, кмір­ді 22 пайызы, тщы су мен орман ала­быны 20 пайыздан астамы орналасан.

ЕурАзЭ-а мше мемлекеттерді кедендік аумаында еркін сауда режімін амтамасыз етіп, оларды арасындаы тауар айналымын 2000 жылы 29 млрд. доллардан 2008 жылы 123 млрд. доллара дейін, яни 4,2 есеге сірді. Бл эконо­микалы интеграцияны келесі сатысы – Кеден одаын руа сенімді негіз болып, логикалы алышарт жасады.

2011 жылды 1 шілдесінен Ресей, аза­стан жне Беларусьті ішкі шекараларынан кедендік баылау алынып, кедендік баы­лау мен тіркеуді барлы трі кедендік белдеуді сыртына шыарылды. Осылайша, Кеден одаы лемдік лшемдерге сай: орта кедендік территория, орта кедендік тариф жне Кеден кодексімен іске кірісіп, онда посткеестік ауматаы тыш лттытан жоары орган – Кеден одаы комиссиясы (КТС) жмысын бастады.

2012 жылды 1 атарынан Бірттас экономикалы кеістік жмыс істей бастайды

БЭК-ті ру – бл е алдымен, еркін бсекелестікті дамуына ммкіндік жне орта кеістікте инновациялы белсен­ділікті кшеюіне жадай тудыру. Мн­дай бсекелестік тауарлар мен ызмет крсе­туді сапасын жасартуды ма­ыз­ды ынталандырушысы болып табылады. БЭК-ті алыптастыруда нормалар мен ережелерді бір ізге тсіру мен йлестіру ксіп­орындарда бсекеге абілетті нім­дер шыаруа жне оларды дамуды ин­нова­ция­лы жолына салуа олайлы жадай жасайды [2].

Елбасы азастан «лемдік оиаларды кш соында алып оймайды», керісінше, азастан «Еуразияны бел ортасында трып, тез дами келе ш айматы – ытай, Ресей жне Мсылман лемдеріні арасындаы экономикалы жне мдени байланыстара днекершілік ролді атарады». «Біз – еуразиялы елміз, зімізді тарихымыз, зімізді болашаымыз бар. Сондытан да, бізді моделіміз басаларды ешайсысына самайды. Ол ртрлі ркениеттерді жетістіктерін бойына сііреді» деп айтаны, азіргі кезде азастанны Шыыс пен Батыс арасындаы диалогты жне зара тсiнiстiктегi жаанды дегейде ныайтуда зор лес осуыны мнін наты айындап крсетеді. Бгінде халыаралы оамдасты бізді елімізді жаанды дерістерге беделді де ыпалды атысушы ретінде танып білді.