Азастан Республикасы лемдік ркениетте.

дебиеттер тізімі:

1. Сыздыов С. Еуразия идеясы мен практикасы жаа белесте // Егеменді азастан, 2010 жылы 18 мамыр.

2. Нысанбаев А. Н., Абенов С. М., Бакаев Л. К. и др. Евразийская интеграционная политика Республики Казахстан: проблемы и перспективы. Алматы: Аыл кітабы, 1998.

3. Ікрбаев Е. Еуразия идеясыны бастаулары // Саясат.- 1998, араша-89-94 бб.

4. Тулегенов Е. М. Еуразиялы ода идеясыны азастанда жзеге асырылуы. Тарих ылымдарыны кандид. атаын алу шін дайындалан диссертацияны авторефераты, Алматы, 2010.

Жаында азастанны Ресейдегі елшісі ділбек Жасыбековті «азастан болашата Еуроодаа осылса, Еуроода Еуразиялы одаа айналады» деген сзі кпшілікті еле еткізді. Андрей Грозин секілді ресейлік саясаттанушылар орыстілді БА-ты азастан елшісіні сзін басаша маынасында сенсация етіп брмалап берді деп айыптап жатты. Бл да Еуразиялы ода туралы кптен бері айтылып жрген гімеге тамызы боландай. Расында, жаанды жайлаан дадарыс лемдік саяси картаны кпполюсті жадайа келетін сияты. ос полюстен ажыраан лем елдеріні Еуропалы ода, Латын Америкасы, Араб лемі, Азия-Тыны мхитты сияты ошауланан айматара жіктелуі кшейе тспек. лемні жаа мазмндаы згерісі арсаында Елбасыны 1994 жылдан бері айтып жрген еуразиялы идеясыны мн-маызы арта тскендей. Осындай кезеде азастан Еуроодаа осылмай-а, айналасындаы елдерді Еуразиялы одаа топтастыруы ытимал.Бан дейін Трубецкой, Савицкий секілді орыс философтарыны кбір-с­бір гімелерінен аспай жрген еу­ра­зияшылды, Еуразиялы ода туралы идея жааша трленіп, тыш рет а­застан басшысыны аузынан шыты.

азастан тарапы еуразиялы ода жо­басын сынанда ТМД елдеріні мд­­десіне сай те ылы жне еркін трде кооперативтік дамуды лгісін натылап беруге тырысты. Еуразиялы ода егеменді мемлекеттерді траты­лы пен ауіпсіздік, леуметтік-эконо­ми­­калы жаыруа баытталан ин­тег­­рациясыны туір бір лгісі десек болар. Ресейді А.Дугин, И.Панарин се­кілді идеологтары еуразиялы идея туралы айтанда те ылы ріптестік негізіндегі интеграцияны емес, баяы еуразиялы лы державаны алпына келтіруді асайды. Тарихта найзаны шымен, білекті кшімен осынау лан-айыр кеістікте Атилла, Шыыс хан империясы, мір Темір империясы, Ал­тын Орда, Ресей империясы, КСРО се­кілді еуразиялы державалар боланы белгілі. Шовинистік пиыла салынан Ресей саясаттанушысы Игорь Панаринні ойынша, еуразияшылдыты негізі Еу­ра­зиялы Русь идеясынан бастау алады. Орыс еуразияшылдары Батыстануа, яни атлантизмге арсы трса, екінші жаынан еуразияшылды идеясын брыныша ыпал етуді идеологиялы ралына айналдырысы келеді. Осы арада ба­сын ашып алу керек, еуразияшылды идея­сыны екі кезеі бар. Біріншісі, 1920-жылдары Н.С.Трубецкой, П.Н.Савиц­кий, Г.В.Вернадский дамытан фи­ло­со­фиялы ой-пікірлер жйесі болса, екінші кезеін – 1990 жылдары Елбасы Нрслтан На­зарбаевты еуразияшылды док­три­насын теориядан шынайы бол­мыс­а ластыруа талпынан ерік-жігерімен байланыстыруа бо­лар. Олай болса, ресейлік «ескі еу­ра­зияшылды» пен азастанды «жа­а еуразияшылдыты» ара-жігін ажы­ратып алан жн шыар. Бірін­шіден, еуразияшылды Ресей шін та­рихи тжырымдама болып алды. Ал азастан шін мірлік ажеттілік. Екін­шіден, ресейлік еуразияшылды Батыса арсы трушылыпен ерекшеленді. Ал азастанды еуразияшылды Ба­тыс­тан алыстауа емес, керісінше, мемлекетаралы дегейде нерлым тере арым-атынас орнатуа зор мн беріледі. азастанны 2008 жы­лы абылдаан «Еуропаа жол» ба­дарламасы осыны айаы. шін­ші­ден, Назарбаевты еуразиялы док­­тринасы орыстар сияты тар ауым­даы идеологиялы сызба емес, ке ауымдаы халыаралы жне р­ке­ниетаралы байланыстар дісі. Жа­бы емес, ашы жйе, ашы трдегі ркениеттік карта болып табылады.

Еуразиялы ода идеясыны тари­хи, этномдени жне леуметтік-эконо­микалы алышарттары бар. Белгілі тарихшы Лев Гумилев атап ткендей: «ішкі Еуразия халы славян-транды ауымдастыымен кзге тседі, яни ауымдасты жай этникалы а­на емес, суперэтносты мнге ие» ора­сан зор кеістік болып табылады. Он­да батыс еуропалы, славянды, тр­кі­лік этномдени ндылытарды топ­­тас­­тыран р алуандылы байалады. Сарапшылар арасында Еуразиялы ода­ты баяы КСРО-а айта оралу деп баалайтындар да жо емес. Алайда айта оралу емес, интеграциялы ай­­та жаыру деп тсінген жн. Бл лемде алыптасан дстр. Мселен, Еуропалы одата – 27 ел, 1999 жыл­дан бастап рылан Африкалы одата – 53 мемлекет бар. Еуразиялы идея теориядан шынайы практикалы кезеге тті деу иын. Дегенмен бан дейін ртрлі дегейде, скери жаынан Ш-а, экономикалы трыдан ЕуразЭ-а, саяси мдде жаынан ШЫ-а, АСШК-ке интеграциялану рдісі жзеге асты. азастан, Ресей, Украина, Белоруссияа бкіл ТМД-ны ЖІ-ні 94 пайызы, сауда айналымыны 88 пайызы тиесілі екен. Посткеестік елдер арасында «біз еуразиялыпыз!» деген станым санаа дендеп еніп келеді.

азастан басшысы жиі ктеріп жрген жаа интеграциялы йым ру, жаа айматы валюта алыптастыру жніндегі ойлары Еуразиялы одаты алышарты болса керек. Бл шін Еуропалы лгіде Еуразиялы одаты атарушы комитеті мен жалпы парламент, р сала бойынша комиссиялар ру керек.
Елбасы Нрслтан Назарбаев атап ткендей, Еуразиялы ода руды трт принципті мселесі бар. Біріншіден, интеграция, е алдымен, экономикалы ажеттілікке негізделген прагматикалы сипатта ана бола алады. Екіншіден, кпабатты жне трлі жеделдіктегі ин­тег­рация идеясы. шіншіден, ауіп­сіз­дікті бір ана елді кш-жігерімен ам­тамасыз ету ммкін емес, айматы а­уіпсіздік тетіктерін іздестіру ажеттілігі. Тртіншіден, интеграцияны еріктілігі.