Саяси дау-жанжал жне дадарыс
Жанжал деп рбір арсы жаты олайсыздыта шыратып, істі насыра шаптыратын арама-арсы мдделерді, пікірлерді, кзарастарды айшы келуін, елеулі келіспеушілікті, ткір таласты айтамыз.
Саяси жанжалдар зіні даму барысында бірнеше кезедерден теді. Алашы кезеде кмкілжідерге негіз туады. оамны кейбір салаларында иындытар пайда болады. Олара айтарлытай мн бермесе, рби тседі. Мысалы, адамдарды мір сру дегейі тмендейді, ы сатау, адамгершілік тртіптері бзылады. ділетсіздікті брыныра сезетін арсы жаты алдыы атарлы адамдары здеріні келіспеушіліктерін білдіре бастайды. Келесі кезеде келіспеушілік, наразылы ашы айтылып, алашы атыыстар болуы ммкін. Билікті халы мойындаанда, оны задарын дрыс тсініп, з ерістерімен орындаанда билік. Сонда оны беделі де, халыты баындыратын сиырлы сыры да болады. Ал мынадай кикілжіде басарушы элитаны ылмыстары ашылып, беделдері кетіп, олара деген сенімсіздік туады. Одан кейін екі жаты арасында ашы арсылытар, атыыстар болады. Егер мны бріне жол табылып, шешілмесе, дау-жанжал ркениетті трден шыып, арулы атыыса айналады.
Этносаяси дау-жанжалдарды шешу жолдары
Сондытан азір кбіне шиеленістерді дер кезінде шешуге тырысады. Оны екі жолы бар:
Шиеленісті ммілеге келу арылы бейбіт жолмен шешу. Мміле деп дау-жанжала атысушы жатарды зара кешірімділік білдіріп, ымыраа келуін айтады. Онда екі жа бірін-бірі ынысып, зара кешірімділік жасасып, орта келісімге келеді.
Зорлы негізінде бітістіру, келістіру. Мндай жадай бір жаты кші айтарлытай басым боланда, екінші жа жеілгенде немесе оны толы жойып жібергенде туады.
Екі жаты татуластыруды ке тараан трі – кліссздер. Ол арылы арсы жаты пікірі, длелдері белгілі болады, кшті араатынасы айындалады, келісімні шарттары аныталады.
Этносаяси жанжал тудыратын мселелерді бірі – этникалы лтшылды. Ол идеология немесе озалыс ретінде крініс беруі ммкін. Ондай этнос негізгі ш масатты ала ояды:
автономия мен зін-зі басаруды амтамасыз ету;
белгілі бір жерге, аумаа иелік ету ыын алу;
з мдениетін жалпымемлекеттік мдениетпен бірдей мртебеге жеткізу.
10- т а ы р ы п
САЯСИ ПАРТИЯЛАР, ОАМДЫ ЙЫМДАР МЕН ОЗАЛЫСТАР ЖНЕ ОЛАРДЫ Р-даы ОРНЫ МЕН РЛІ
Ж о с п а р ы:
Саяси партиялар, оамды йымдар мні, трлері, ерекшеліктері
Партиялы жне сайлау жйелеріні ерекшеліктері
Саяси партиялар, оамды йымдар мні, трлері, ерекшеліктері
«Партия» деген ым латын тілінен аударанда «блік, блшек» деген маынаны білдіреді. Алашы партиялар ежелгі Грецияда пайда болан. Жалпы партияларды даму кезедері:
аристократиялы котерийлер (йірмелер);
саяси клубтар;
кпшілік партиялар.
Саяси партияларды трлері те кп. Мысала: кадрлы, кпшілік, консерваторлы, реформаторлы, революциялы, зады, засыз, басарушы, оппозициялы, ошыл, солшыл, орталы, парламенттік жне антипарламенттік болып блінеді. Бл партияларды идеяларында, бадарламаларында ерекшеліктері крсетілген.
оамдаы партияларды санына байланысты, бірпартиялы, оспартиялы жне кппартиялы жйелер алыптасады.
Партияларды негізгі ызметтері:
жекелеген пікірлерді, мдделерді біріктіру, жйелеу, оамды дегейге ктеру;
баса партиялармен бсекелестікте болу;
белсенді мшелерін саяси элитаа енгізу;
мемлекет пен азаматты оам арасындаы байланысты траты ету, дамыту;
оамны дамуына байланысты белсенді жмыстар атару.
Саяси партияларды оамды йымдардан айырмашылыы, оларды басты масаты – мемлекеттік билікке мтылу, ал оамды йымдар билікке мтылмайды, тек зіні алдына ойан жалыз мселесін шешуге тырысады.
азастандаы саяси партиялар мен оамды йымдар кп. Оларды бадарламалары, алдарына ойан масаттары аны крсетілген. Партияларды демократиялы оамды орнатуда маызы те зор. азастанды партиялар лі алыптасу стінде деп айтуа болады.