Р зейнетаы жйесі: мні, ерекшеліктері жне згерістер

Жылдан-жыла азастан Республикасыны зейнетаы жйесіні реформасында кп згерістер орын алуда. Сонау 1998 жылдан бастап елімізде аралас зейнетаы жйесі енгізілді,яни мемлекеттік жне жинатаушы зейнетаы жйесі атар жрді.азіргі тада зейнетаы жйесі мемлекет тарапынан Біріай Жинатаушы Зейнетаы оры рылуда.

азіргі кезде зейнетаы андай да бір себептермен ебекке абілетін жоалтан, белгіленген жаса толуына, мгедектігіне, асыраушысынан айырылуына жне таы баса себептерге орай ебек міндеттерін орындауды тотатан немесе оны тотату ыына ие тлалар шін таайындалады.

азастан Республикасында зейнетаыларды келесі трлері тленеді:
1.ебек зейнетаылары;
2. леуметтік зейнетаылар.

• Ебек зейнетаысы – бл азаматтара жалаысын немесе зге де табысын теу масаттарында тленетін ай сайыны ашалай тлем. Ебек зейнетаысына атысты ы зейнетаы задарыны шарттарымен жне нормаларымен аныталады.

Ебек зейнетаылары з кезегінде келесі трлерге блінеді:

• жасына байланысты зейнетаылар;
• мгедектігі бойынша зейнетаылар ;
• ебек сіірген жылдары шін тленетін зейнетаылар;
• асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетаылар.
• леуметтік зейнетаылар андай да бір себептермен зейнетаыны зге трлерін алу ыын иеленбеген азаматтар шін таайындалады. детте, леуметтік зейнетаылар зейнетаылы жаса жеткен, біра ажетті ебек стажы жо тлалара таайындалады. Мндай жадайда зейнетаы жалаыдан есептеле алмайтындытан, ол тиісті зейнетаы е тменгі млшерінде белгіленеді. Зейнетаылы амсыздандыруды халыты леуметтік орау жніндегі мемлекеттік органдар жзеге асырады.

Зейнетаымен амтамасыздандыру екі жйеден трады :

• Орта жйеден (зейнетаыны тлеу жніндегі Мемлекеттік орталытан зейнетаымен амтамасыздандыру); Орта жйе республикалы бюджетке тскен леуметтік салы пен баса да тлемдерге негізделген.
• Жинатаушы зейнетаы жйесі (жинатаушы зейнетаы орларынан зейнетаымен амтамасыздандыру).

1. Орта жйе элементтері: базалы зейнетаы (яни,ебек тіліне арамастан барлыына бірдей тленеді); ебек стажы (ебек тілі 1998 жылы 1 атардаы жадай бойынша зейнетке шыу уаытында алты айдан кем болмаан адамдара тленеді).
2. Жинатаушы жйе элементтері: міндетті жарналар (ай сайыны табыстан зейнетаы аударымдарыны белгіленген 10-пайызды млшері бар міндетті аударымдар) жне ерікті жарналар(ерікті жне ерікті ксіби зейнетаы жарналарына негізделген жинаталан аражат). (Міндетті жне ерікті зейнетаы туралы тмендегі 1-сызбадан круге болады.)
Р Зейнетаы жйесіні артышылытары мен кемшіліктерін келесідей арастыруа болады:
Орта жйені артышылытары;
зейнетаыны мемлекет тлейді;
кірісі аз адамдарды тратылыы.
Орта жйені кемшіліктері:
зейнетаыны е жоары млшері бойынша шектеу;
демографиялы туекелдер (жмыс істейтін халы пен зейнеткерлер арасында балансты бзылуы леуметтік салытарды кбеюіне алып келеді); зейнетаыны ресімдеуді крделі жйесі.
Жинатаушы зейнетаы жйесіні артышылытары:
салымшы кірісіні дегейіне зейнетаы млшеріні тікелей туелділігі;
МЗЖ мемлекет кепілдігі жинаталан зейнетаы аражатын мраа алдыру;
нвестициялы кіріс есебінен жинаталан зейнетаы аражатыны сомасын лайту;
мультиоржындар жйесіні кмегімен жинаталан зейнетаы аражатын басару ммкіндігі.
Жинатаушы зейнетаы жйесіні кемшіліктері:
инвестициялы кірісті млшеріне ор нарыыны ыпалы;
ерікті зейнетаы аударымдарыны жйесі дамыан жо; МЗЖ сомасыны жалаы млшеріне туелдігі.
Зейнетаы млшерді згерістері.

Зейнетаы жйесіні жас ерекшеліктері бойынша згеріс болуы:

• 1998 жылы 1 атара дейін республикада зейнетаыа йелдер 55, ерлер 60 жаста шыатын.
• 1998 жылды 1 атарынан бастап, ерлер – 61 жасында, йелдер – 55 жасында;
• 1999 жылды 1 шілдесінен бастап, ерлер – 62 жасында, йелдер – 57 жасында;
• 2000 жылды 1 шілдесінен бастап, ерлер – 62,5 жасында, йелдер – 57,5 жасында; 2001 жылдан бастап ерлер – 63 жасында, йелдер – 58 жасында зейнетаыа шыа алатын болды.

азіргі тада зейнетаы реформасына згерістер енгізілді. Соны ішінде бастысы, ол йелдерді зейнетке шыу жасын 63 жаса дейін. Реформа 2018 жылмен 2027 жыл аралыында жзеге асырылады. Зейнетаы активтерін басаруды Р лтты Банкі жзеге асырады. Зада Р Президентіні жанындаы Зейнетаы активтерін басару жніндегі кеес ру кзделген. Бірыай жинатаушы зейнетаы оры жмыс істеп тран ЖЗ айырмашылытары: БЖЗ ру. Бірыай жинатаушы зейнетаы «МЖЗ» А базасында акционерлік оам нысанында рылатын болады. азастан Республикасыны кіметі Бірыай жинатаушы зейнетаы орыны рылтайшысы мен акционері болады. БЖЗ міндетті зейнетаы жарналарын тартуды жзеге асыратын жалыз йым болып табылады, жне де азаматтарды здеріні тадауы бойынша ерікті жне ерікті ксіптік зейнетаы жарналарын жинатайды.