Азастан Республикасында инвестицияларды мемлекеттік материалды олдау: масаты, трлері, сыну тртібі жне шарттары.

Инвестицияларды мемлекеттік олдауды масаты экономиканы дамыту шін олайлы инвестициялы ахуалын алыптастыру, жаа заманы технологиялар, азастанды кадрларды біліктілігін арттыру мен оршаан ортаны орау негізінде жаа ксіпорындарды ру немесе жмыс істеп трандарды кеейту мен жаарту шін инвестицияларды тартуды ынталандыру.

Инвестицияларды мемлекеттік олдау инвестициялы преференцияларды сыну болып табылады. Инвестициялы преференциялар Р-ны занамасына сйкес инвестициялы жобаларды немесе стратегиялы инвестициялы жобаларды жзеге асыратын Р-ны зады тлаларына беріледі. Инвестицияларды мемлекеттік олдау Р кіметі бекіткен укілетті органмен жзеге асырылады. Инвестициялар бойынша укілетті орган – Р кіметімен бекітілген инвестициялы проференцияларды сыну бойынша шешім абылдайтын жне оларды жзеге асырылуына баылау жасайтын мемлекеттік орган. зіні ызмет ету шеберінде жктелген міндеттерді жзеге асыру масатында укілетті орган Р кіметімен бекітілген тртіппен Р-ны зады мен жеке тлалары болып саналатын тиісті мемлекеттік органдарды мамандарын, кеес берушілер мен сарапшыларды тартуа ыы бар.

Укілетті органны ызметі Р кіметі бекіткен тртіппен реттеледі.

«Инвестициялар туралы» Р Заына сйкес укілетті органмен келісімшарт жасау арылы келесі преференциялар беріледі:

1.кеден тлемдерінен босату;

2. мемлекеттік заттай гранттар.

Инвестициялы преференциялар инвестициялы жобаны жзеге асыратын Р-ны зады тласымен келісімшарт жасау негізінде беріледі.

Инвестициялы преференциялар келесі шарттарда беріледі:

1. арастырылып отыран инвестициялы ызметті бекітілген тізілімге сйкес болуы;

2. инвестициялы жобаны жзеге асыру шін инвесторды аржылы, техникалы жне йымдастырушылы ммкіндігін растайтын жаттарды сыну;

3. инвестициялы преференцияларды алу тініші укілетті органмен келесі жаттарды сыну негізінде тіркеледі:

a) зады тланы мемлекеттік тіркелуі туралы нотариалды куландырылан кулікті кшірмесі;

b) зады тланы статистикалы картасыны нотариалды куландырылан кулікті кшірмесі;

c) зады тла жарысыны нотариалды куландырылан кулікті кшірмесі;

d) укілетті органдарды талаптарына сйкес растырылан инвестициялы жобаны бизнес-жобасы;

e) инвестициялы жобаны жзеге асыру кезінде олданылан, тіркелген активтерді сатып алуа кеткен шыындар мен рылыс-монтаж жмыстарыны сметасын растайтын жаттарды нотариалды куландырылан кшірмесі;

f) инвестициялы жобаны аржыландыру кздері мен кепілдемелерін растайтын жаттарды нотариалды куландырылан кшірмесі; аржыландыру ішкі кздер есебінен жргізілген жадайда оларды растайтын жаттарды сыну;

g) Р- зады тласымен берілген тініші бойынша мемлекеттік заттай гранттарды млшерін (нын) растайтын жаттар;

h) тініш берілген тосанны бірінші кніне арналан бухгалтерлік баланс;

i) міндетті зейнетаы, леуметтік жарналары бойынша салы органдарыны анытамасы.

Инвестициялы жобаны іске асыру кезінде олданылатын рал-жабдытар мен олара ілеспелі блшектерді импорттаан кезде кеден тлемдерінен босатылады.

Кеден тлемдерінен кедісімшарт бойынша бекітілген мерзімге босатылады, біра келісімшарт тіркелген уаыттан 5 жылдан аспауы тиіс.

Мемлекеттік заттай гранттар – инвестициялы жобаны жзеге асыру шін Р-ны зады тласына белгілі бір мерзімге айтарылмайтын негізде пайдалануа берілетін мемлекетті меншігі болып табылатын млік немесе жер участкесі. Мемлекеттік заттай гранттар замен белгіленген тртіпте келісімшарта уаытша пайдалануа немесе меншікке берумен байланысты инвестициялы міндеттемелерді орындау шін укілетті органа мемлекеттік жне жергілікті органдарыны келісімі негізінде беріледі.

Мемлекеттік заттай гранттар ретінде: жер участкелері, имараттар,рылыстар, кліктер мен рал-жабдытар, есептеу техникасы, ндіріс жне шаруашылы ралдары, транспортты ралдар беріледі.

Мемлекеттік заттай грантты максималды лшемі Р- зады тласыны тіркелген активтеріне салынан инвестиция клеміні 30 пайызынан аспауы тиіс.

Инвестициялыпреференцияларды алу тініші укілетті органа арастырылуа жіберіледі. Ол бекітілген тртіпке сйкес инвестициялы преференцияларды сыну туралы шешім абылдап, тініш берушіге тінішті тіркеген кннен бастап 20 жмыс кні ішінде оны жазбаша трде жібереді. Укілетті орган инвестициялы преференцияларды сыну туралы шешім абылдаан кннен кейін 10 жмыс кні ішінде моделді келісімшартты талаптарын ескере отырып келісімшарта ол ою шін оны зірлейді. Келісімшарт оан ол ойыланнан кейін бес жмыс кні ішінде укілетті органда тіркеледі жне тіркелген сттен бастап зады кшіне енеді.

Келісімшарт талаптарыны саталуын баылау укілетті органмен келесі жадайларда жргізіледі:

1) камералды баылау – сынылан жаттарды есеп берулерін талдау мен зерделеу негізінде укілетті органмен жргізілетін баылау:

• бадарлама бойынша жмыстарды атарылуы туралы кезеаралы есеп беру;

• бадарлама бойынша сатып алынан тіркелген активтерді оса аландаы бадарлама жмысыны орындалуы туралы жылды есеп беру;

• тіркелген активтерді іске осуын растайтын жат;

• аудиторлы есеп берумен расталатын бадарламаны орындалуы туралы жылды есеп беру;

• аудиторлы есеп берумен расталатын инвестициялы ызмет нтижелері бойынша кіріс пен шыындар туралы есеп беру.

2) келісімшарт талаптары мен бадарламаны атарылуы туралы жаттарды арастыру.

Лизинг инвестицияны ортамерзімді аржыландыру дісі ретінде. Лизинг инвестицияны орта мерзімді аржыландыру дісі ретінде жне оны азастанда даму перспективалары

Лизинг- бгінгі кні лкен масштабты капитал салымдарын кез келген ндірісті материалды-техникалы базасын дамытуды жзеге асыруа ммкіндік беретін негізгі аржы ралдарыны бірі болып табылады. Лизинг – бл млікті уаытша иелік етуге жне пайдалануа, за мерзімді жала алуы негізіндегі экономикалы атынастарды жйесі. Баса жаынан, лизинг – зады жне жеке тлалара млікті белгілі уаыт аралыында жне тлем негізінде лизинг алушыны сатып алу ыы келісім-шартпен арастырылан инвестициялы ызметті трі. Лизингтік келісім шарт – лизинг беруші белгілі бір млікті сатып алып, ксіпкерлік масаты шін лизинг алушыа уаытша пайдалануа беру шарты. Лизингті келісім шартында лизинг беруші сатып алынатын

млікті з тадауы бойынша алатынын ескеруі ммкін. Лизингтік ызмет – млікті алып жне оны лизингке беретін инвестициялы ызметті трі. Лизингтік мміле – лизинг беруші, лизинг алушы жне лизинг затыны сатушысы аралыында лизинг келісім шартыны іске асуы шін ажетті келісім шарттарыны жиынтыы.

Лизингтік атынастарды тікелей субъекттері мыналар болып табылады:

1.Лизинг беруші – лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бйымын лизинг келісім шарты бойынша з меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыа белгілі бір аыа, белгілі бір мерзімге, белгілі бір уаытта иелік ету жадайында жне ксіпкерлік масаты шін пайдалануына беруді міндетіне алады. Келісімшартты мерзімі ткен со, лизинг бйымы лизинг алушыны меншігіне туі ммкін, егер бндай жадай шартта арастырылан болса. Егер лизинг беруші лизингтік шартта крсетілген млікті алушыа уаытында тапсырылмаан жадайда жалгер келісім шартты бзуды жне залалды теуді талап етуге ылы.

2. Лизинг алушы – зады немесе жеке тла лизингтік келісім шарта сйкес бекітілген мерзімге наты тлем негізінде лизинг затын уаытша иелік етуге жне пайдалануа міндетті тла.

3. Сатушы (жабдытаушы) – сатып алу –сату келісім шартына сйкес лизинг алушысы соысына лизинг затын белгіленген мерзімде сататын зады немесе жеке тла.

Р-ны олданыстаы «аржы лизингі туралы» заымен лизингті келесі негізгі формалары жне трлері реттеледі.

1. Лизингті формалары:

1.ішкі лизинг. Ішкі лизингті жзеге асыру кезінде лизинг беруші жне лизинг алушы Р-ны резиденттері болып табылады;

2.халыаралы лизинг. Халыаралы лизингті жзеге асыру кезінде лизинг беруші неме,се лизинг алушы Р- резиденті емесі болып табылады.

2. Лизингті трлері:

1) айтарымды лизинг (леверидж немесе айтарымды жалдау) – тікелей аржы лизингіні дербес жадайы – сатушы лизинг затын, лизинг берушіге осы затты лизинг алушы шартымен сататын лизингті бір трі. Бл жадайда сатушы мен лизинг алушы бір зады тла болып табылады. Сатушы салы салынатын пайданы тмендететіп жне салыты тлеуін кейінге алдыру арылы «салы эффектісін» райтын, ндіріс шыындарымен оса лизингтік тлемдерді з ріптесіне тлейді;

2)екінші лизинг - лизинг шартын тотату немесе бзу жадайында, лизинг берушіні меншігінде алан затты баса лизинг алушыа лизингке берген лизингті бір трі;

3) лизинг беруші банк болатын, банктік лизинг;

4) толы лизинг – лизинг затыны техникалы ызмет крсетуі жне оны аымдаы жндеуі лизинг берушілермен іске асатын лизингті бір трі;

5) сублизинг – лизинг алушыны шінші тлалара ксіпкерлік масаттары шін уаытша иелік етуге жне пайдалануа брыны лизинг беруші келісімшарты негізінде, лизинг затын сублизинг келісімшарттарымен беретін лизингті бір трі;

6) таза лизинг - лизинг затыны техникалы ызмет крсетуі жне оны аымдаы жндеуі лизинг алушыларымен іске асатын лизингті бір трі.

Ішкі лизинг атысушылары:

1. Тікелей лизинг бл кезде млік иесі (жабдытаушы) объектіні лизингке зі береді (екіжаты мміле).

2. Жанама лизинг бд кезде млікті лизингке беру делдал арылы жргізіледі. Бл жадайда ш жаты мміле жзеге асады.

аржылы лизинг – серіктестерді арасындаы келісім мерзіміні ішінде рал-жабдыты амортизациясыны толы немесе оны кп блігін, лизинг берушіні осымша шыындары мен пайдасын жабатын лизингтік тлемдерді тлеуді крсететін зара арым-атынастарды білдіреді.

Лизингтік келісім шартта келесі мліметтер болуы керек:

• Лизингті затыны дл сипаттамасы;

• Иелік етуге берілетін млікті клемі туралы млімет;

• Лизинг затын беру реті мен орныны нсауы;

• Лизинг келісімшартыны мерзімі туралы млімет;

• Лизинг затыны балансты есепке алу дістемесі туралы млімет;

• Лизинг затын пайдалану жне жндеу туралы млімет;

• Лизинг келісімшартыны жалпы сомасы жне лизинг берушіні сыйаы клемі;

• Есеп айырысу тртібі туралы млімет.

Лизинг алушы лизингтік келісімшарттара сйкес міндетті: лизингті затын келесі пайдалануы шін абылдау; лизинг берушіге инвестициялы шыындарды орнын толтыру жне крсетілген ызметі шін сыйаы тлеу; лизинг келісім шарты аяталан кезде лизинг затын айтарып беру немесе сатып алу-сату келісім шарты негізінде млікті з меншігіне алу; лизингтік келісім шарттан шыатын баса міндеттемелерді орындау.

Лизинг сатушы шін келесі перспективаларды ашады:

1. ттынушыларды жанраманы, нарыты зерттелуі, іздестіруіне шыандарды тмендеуі шін алышарттар жасалады. Бл ызметтерді лизинг беруші жасайды, жасап шыарушы з назарын тікелей машиналар жне жабдытар шыарылымында шоырландыра алады.

2. жасап шыарушы лизинг берушіні тапсырысты барлы нын тлеуге дайын, траты жне сенімді ріптес табады;

3. меншікті немесе арыз аражаттарыны жетіспеушілігінен экономикалы мдделерінен тыс ндірушілерді зіні ттынушылар атарына кіргізу ммкіндігі;

4. жабдыты немесе машинаны дрыс олданбау немесе жеткілікті техникалы ызмет крсетпеу салдарынан сынып алан лизинг затын ттынушы атынан лизинг берушіге наразылы білдіру;

Бгінгі кні лизингтік компанияларды негізгі 6 трін бліп крсетуге болады:

1. Екінші дегейлі банктерді атысуымен рылан лизингтік компаниялар – кбіне,клиенттер тобына лизингтік ызметті барлы трін сына отырып, банкті з клиенттеріне жоары сапалы ызмет крсетеді;

2. ндірістік немесе салалы белгі бойынша рылан лизингтік компания – белгілі бір салада жмыс істейтін ксіпорындара ызмет крсетеді.Тжірибеде лизингтік дамуы шін мына салалар ажетті болып табылады: ауыл шаруашылы, рылыс, крделі машина рылысы;

3. Жартылай коммерциялы лизингтік компаниялар – лизинг операцияларын жргізу шін лицензия алып, мемлекеттік жне муниципалды органдар бюджетінен аржыланады. Мемлекеттік жне муниципалды органдарды ран лизингтік компаниялар, лизингті клиенттерді белгіленген жне ммілені орындалуын атал баыттайтын типімен жмыс істейді;

4. Сауда-нерксіптік палаталарыны рамына кіретін лизингтік компаниялар жне банкпен, ндіріспен, мемлекеттік ресурстармен тікелей байланысы жо лизингтік компаниялар. деттегідей, бл компаниялар лкен клемде жабдытауды алу ммкіндігі бар корпоративті клиенттерді тарту шін рылады;

5. ралдарды жабдытаушысы - шетел фирмалары автоклік ралдарын жне технологияларды, жк тасымалдаушы кліктерді, кей жадайларда баспа ралдарын тасымалдайтын жабдытаушылар Олар лизингті з тауарын ткізу ралы ретінде олданады;

6. Халыаралы лизингтік компаниялар отанды лизинг компанияларына араанда, батысты жабды ндщірушілер мен жабдытаушылардан арзан несие ресурстарын алуы ммкін.