Азастан Республикасыны лтты банкіні аша – несие саясаты

Аша- несие саясаты- бл айналыстаы аша массасын, несие клемін, сыйаы млшерлемесін згертуге жне жалпы банк жйесіні ызметін реттеуге баытталан шаралар жиынтыы. азастан лтты банкі мемлекеттін аша несие саясатын (АНС) жргізуші болып табылады. Натыра айтса аша несие саясатыны бадарламасын жне айта аржыландыру млшерлемесін Б Басармасы анытайды, ал Директорлар кеесі оны жргізеді жне зге ресми млшерлемелерді белгілейді. Сонымен атар АНС-ты жзеге асырылуына Б-ні аша несие саясаты жніндегі Техникалы комитеті тікелей жауап береді. Техникалы комитет р апта сайын АНС-на байланысты мжіліс ткізеді жне сыныстар жасайды. Оны рамы 13 мшеден: басшы, екі орынбасары, трт департамент директорлары, трт басарма бастытары, Трааныі кеесшісі жне аржылы адаалау агенттігіні бір кіл кіреді. АНС-ны масаты инвляцияны тмендету жне тегені тратылыын амтамасыз ету. 2004жылдан бастап, Р лтты банкіні олданып отыран аша несие саясатыны ралдары екі топа блінеді. • Тікелей ралдар (несие баасы мен немесе сомасына тікелей баылауа арналан):- несиені баасын (Р- сыйаы млшерлемесін) не санын (Q) белгілеу немесе шектеу; - коммерциялы банктерді балансына атысты лимиттер белгілеу. • Жанама ралдар (нарыа ыпал ету арылы ашаа деген сраныс пен сыныса ыпал етуге арналан):- ашы нарытаы операциялар; - міндетті резервтік талаптар; - несиелеуге жне вексельдерді айта есепке алуа байланысты операциялар. азіргі уаытта жоарыда аталан ралдарды ішінде іс жзінде олданылып отырандары: ресми сыйаы млшерлемелерін белгілеу, ыса мерзімді ноттарды эмиссиялау, ашы нарытаы операциялар. лтты банк зіні жргізетін операциялары бойынша мынадай ресми сыйаы млшерлемелерді белгілейді: • ресми айта аржыландыру млшерлемесі; • ресми есептік (дисконтты) млшерлеме; • РЕПО жне кері РЕПО операциялары бойынша сыйаы млшерлемесі; • «овернайт» займдары бойынша сыйаы млшерлемесі; • «овердрафт» займдар бойынша сыйаы млшерлемесі; • банктерден тарайтын депозиттер бойынша сыйаы млшерлемесі.

Арыз алушыны несие абілеттілігін талдау

арыз алушыны несиелік абілетін баалау оны аржылы жадайына баа беруді сипаттайды. аржылы жадайына баа беруде клиентті аржылы жаттары олданылады. арыз алушыны аржылы жадайы оны мынадай тлем абілетінен байланысты. 1) шаруашылы шарттарына сйкес тлем талаптарын уатылы анааттандыру; 2) несиені айтару; 3) жмыскерлер мен ызметкерлерге жалаы тлеу; 4) бюджетке тлемдерді жне салытарды тлеу. арыз алушыны аржылы жадайы жасы болса, ол барлы міндеттемелері бойынша есеп айырыса алады. арыз алушыны несиелік абілетін банктік талдау шектеулі жне ке клемде жасалады. арыз алушыны несиелік абілетін талдау шін оны тиімділігін, тлем абілеттілігін, шаруашылы- аржылы ызметін жан жаты баалауа ммкіндік беретін крсеткіштер жйесін сынатын кптеген дістемелер олданылады. Ксіпорынны аржы экономикалы жадайын талдау шін негізгі кздер ретінде аржы министрлігі бекіткен келесідей жылды бухгалтерлік есеп формалары ызмет етеді: «Ксіпорын балансы» (№1форма); «аржы нтижелері жне оларды пайдалану туралы есебі» ( №2форма); Ксіпорын балансына осымша бет (№3форма); сондай-а Р Статистикалы есеп формасы «Ксіпорынны (йымны) аржылы ызметіні негізгі крсеткіштері туралы есебі» (№1-Ф-мерзімді- тосанды формалары) жне Ксіпорынны (йымны, мекемені) німіні (жмыстар, ызмет) кеткен шыындары туралы есебі»(№5-3-мерзімді-тосанды-жылды формалары). Отанды банктік тжірибеде арыз алушыны компанияларды несиелік абілетін баалауда мынадай аржылы коэффициенттерді трт тобы пайдаланылады: - тімділік коэффициенті; - аражат кздерін тиімді басаруды талдауа арналан аржылы туелділік коэффициенттер; - компанияны ресурстарын пайдалану тиімділігін талдауа арналан айналымдылы коэффициенттер; - пайдалылы коэффициенттер.

 

Аржы менеджменті

Аша аражаттарын басаруды дістері.

Аша аражаттары бл тауарлар мен ызметтерді алуа рдайым пайдаланылатын активтерді жиынтыы. Олар ксіпорын шін жоспарлау, есеп жне баылау, сырты ортамен байланыс ралы ретінде крінеді жне шаруашылы рекетіні маызды элементі болып табылады. Ашалай активтерді басару рдісінде аржылы менеджментті маызды мселесі болып уаытша бос аша аражаттарын жне оларды инвестициялы алдытарын тиімді пайдалануды амтамасыз ету табылады. Ксіпорынны аша аымын басару рдісі келесі наты станымдара негізделген:

1) Апаратты натылы станымы. Аша аымын басару шін ажетті апаратты базамен амтамасыз ету керек.

2) Тегерімділікті амтамасыз ету станымы. Басаруды бірттас масаттары мен тапсырмаларына баынатындытан, ксіпорынны аша аымдарыны тріне, клеміне, уаытша мерзімге жне баса да сипаттамаларына арай тегерімділігін амтамасыз ету.

3) Тиімділікті амтамасыз ету станымы. Бл станымды жзеге асыру шін ксіпорынны аржылы инвестицияларын жмсау арылы оларды тиімді пайдалану ажет.

4) тімділікті амтамасыз ету станымы. Бл станым арастырылып отыран мерзімні рбір уаытша интервалы арасындаы жаымды жне жаымсыз аша аымыны сйкес синхронизациясын амтамасыз ету арылы жзеге асырылады.

Аша аымын басаруды негізгі масаты – ксіпорынны дамуы барысында аша аражатыны тсімі мен шыынын тегерілуін жне оларды уаыт аралыында синхронизациялануын жзеге асыра отырып аржылы тепе-тедікті сатау. Аша аымын тиімді басаруда келесі негізгі ережелер жоары роль атарады:

аша аымын тиімді басару ксіпорынны стратегиялы дамуы барысында аржылы тепе-тедікті амтамасыз етеді;

аша аымын отайлы ру: тлемдерді жзеге асырудаы кез-келген ателік ебек німділігі мен дайын німді ткізу дегейінде ксіпорын орын руа жаымсыз серін тигізеді;

аша аымын басару ксіпорынны капитал айналымын жылдамдатуды негізгі аржылы ттасы болып табылады;

аша аымын тиімді басару ксіпорынны тлем аблетсіздігі туекелін тмендетеді.

Аша аражаттарын басаруда келесі жмыс атарылады:

• аша аражатыны айналым уаытын есептеу;

• аша аынын талдау жне болжау;

• аша аражаттарыны отайлы дрежесін анытау;

• аржылы бюджетті ру.

Аша аражаты айналымнан шыарылан кезе-аржылы кезе деп аталады. Аша аражатыны озалысын талдау екі тсілді біреуімен жзеге асырылады: тура діс, жанама діс. Аша аражаттарын басару фирама мен оан ызмет крсететін банкпен бірге іске асырылады. Басару дістері арастырылады: 1) Аша аымдарын синхронизациялау. 2) Жолдаы аша аражаттарын олдану. 3) Аша тсімдерін жылдамдату. 4) Банк есептемелеріні мерзімді кеестік отайландыру. 5) Тлемдерді баылау.