Салы жне бюджетке тленетін баса да міндетті тлемдерді трлері
Алымдар, баждар жне тлемдер деп детте заи жне жеке тлаларды мемлекеттік органдарды олара крсететін ызметтері шін тленетін біржолы міндетті тлемдерді айтады. Бл тлемдерді сомасы жергілікті бюджеттерді кірістеріне не белгіленген лестерде бюджеттер мен тиісті йымдара не арнаулы ызметтер крсететін йымдарды, мекемелерді шыындарын ішінара немесе толы теу ызметін дамытып, жетілдіру шін тгелдей оларды арамаына тседі.
Жергілікті бюджеттерге еептелетін алымдарды тлеу кбінесе каржылы аспектілерді де, сондай-а мліктік ытарды, техникалы рсімдерді жне тіркеулерді, объектіні, ызметті жне т.б. белгілі бір халін белгілеуді ресімдеумен байланыстыларды да оса, ызметті айтарлытай ке аясы бойынша жзеге асырылады. Осыан орай алымдар мен тлемдерді салы салу объектілері де сан алуан болып келеді, алымдар мен тлемдерді есептеу мен тлеу тртібі де р трлі болады. Алымдарды сомасы кімет белгілеген млшерлемелер бойынша есептеледі жне тіркеуші органдара тиісті жаттарды бергенге дейін тленеді.
Тіркеу алымдары - укілетті мемлекеттік органдар салы занамасында белгіленген тіркеу іс-рекеттерін жасаан кезде, сондай-а осындай тіркеу іс- рекеттеріні жасаланын куландыратын жатты телнсасын берген кезде здері алатын біржолы міндетті тлемдері. Тіркеу іс-рекеттерін азастан Республикасы занамасында белгіленген тртіппен жне жадайларда укілетті мемлекеттік органдар (тіркеу органдары) жзеге асырады. Олар тосан сайын есептік тосаннан кейінгі айдын 20 сынан кешіктірмей зіні орналасан орны бойынша салы органына укілетті орган белгілеген нысан бойынша алым тлеушілер жне салы салу объектілері туралы апарат береді.
Тіркеуші органдар азастан Республикасы занамасына сйкес тіркеу іс- рекеттерін оларды мдделеріне жргізетін жеке жне заи тлалар алым тлеушілері болып табылады.
Тіркеу алымдары мынадай іс-рекетерді: зады тлаларды мемлекеттік тіркегені жне филиалдар мен кілдіктерді есептік тіркегені, сондай-ак айта тіркегені; дара ксіпкерлерді; жылжымайтын млікке жне олармен жасалан ммілелерге ытарды; жылжымалы млік кепілін жне кеменін немесе жасалып жатан кемені ипотекасын; радиоэлектрондыралдар мен жоары жиіліктегі рылыларды; клік ралдарын, сондай-ак оларды айта тіркегені; дрілік заттарды,сондай-а оларды айта тіркегені; туындылар мен сабатас ытар объектілеріне ытарды, туындылар мен сабатас ытар объектілерін пайдалануа арналан лицензиялы келісімшарттарды, сондай-ак оларды айта тіркегені; мерзімді баспа басылымын жне акпарат агенттігін мемлекеттік тіркегені жне тіркеу іс-эрекеттеріні жасаланын куландыратын жатты телнсасын бергені шін алынады.
Алымдарды тлеуді ажеттігін тудыратын ызмет трлеріні сан алуандыы оларды кбісін тиісті ызмет крсетулерге кбінесе аралы сипат бере отырып, таза аржы шеберінен шыарып жібереді. Тіпті мемлекеттік органдарды кбінесе аылы ызмет крсетуге кшіп отыран жне аралып отыран операциялар каржылы атынастардан кдуілгі тауар-ашалай атынастара трленіп отыран рынокты атынастар жадайында бл тлеушілерді фискалды жне тарифтік-баалы сипатыны йлесуі те-мте рістеді. Мндай аылы ызметтерді шебері, мысалы Жол полициясыны алымдарын, лшем мен лшеуіш приборларды тексергені жне табалааны шін алымдарды, баска біркатарларын кіріктіреді.
Алым млшерлемелері республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш млшеріне негізделе отырып есептеледі. аралып отыран тлемдерді катарында ресурстар шін тлем аылар блініп крсетіледі: жер учаскелерін пайдалананы; оршаан ортаа эмиссия; жер сті кздеріні су ресурстарын пайдалананы; орманды пайдалананы;жануарлар ниесін пайдалананы; ерекше оралатын табиат ауматарын пайданганы шін тлемаылар.
Мысалы, жер учаскелерін пайдалананы шін тлемаы (жер салыына араанда) мемлекетті жер учаскелерін темін тлеп уаытша жер пайдалануа (жала) бергені шін алынады (жер учаскелерін бастапы теусіз уаытша пайдалануа беруді шыарып тастаанда). Міндетті тлемдерді арасында ерекше орынды мемлекеттік баж алады. Мемлекеттік баж -укілетті мемлекеттік органдарды немесе лауазымды адамдарды зады мні бар іс-рекеттер жасааны шін не (немесе) жаттарды бергені шін алынатын міндетті тлем. Зады мні бар іс-эрекеттер жасау жне(немесе) жаттар беру жнінде укілетті мемлекеттік органдара немесе лауазымды адамдара тініш жасайтын жеке жне заи тлалар мемлекеттік бажды тлеушілер болып табылады.
Мемлекеттік баж тленетін кьгзметтерді тізбесі тым ке жне ол Салыты кодексте белгіленген млшерлемелер бойынша мыналардан: сотка берілетін талап арыздардан, ерекше талаппен іс жргізу арыздарынан (шаымдардан), сот бйрын шыару туралы жне біратар баса арыздардан, сондай-а сот жаттарыны кшірмелерін (дубликаттарын) айтадан беру туралы арыздардан; азаматты хал актілерін тіркегені шін, азаматтара оларды тіркеу туралы анытамалар мен куліктер бергені жне азаматты хал актілеріні жазбаларын згертуге, толытыруга жне калпына келтіруге байланысты куліктер бергені шін; азастан Республикаеыны азаматтыын алуга, азаматтыты алпына келтіруге немесе оны тотату туралы жаттарды ресімдегені шін; нотариатты іс-эрекеттер жасааны шін, сондай-ак нотариат куландыран жаттар кшірмелерін (телнсаларын) бергені шін; трылыты жерін тіркегені шін; жеке басты куландыратын жаттарды бергені шін; азастан Республикасына келге немесе шетелге шыуга байланысты іс-эрекеттер жасааны шін; зияткерлік меншік саласындаы укілетті органны зады мні бар іс-рекеттер жне баса іс-рекеттер жасааны шін алынады. Мемлекеттік бажды тіркелген пайызды млшерлемелері олданылады,олар айлы есептік крсеткіш млшерін негізге алына отырып есептеледі.
Мысалы, «Азаматты хал актілерін тіркеу туралы айтадан куліктер немесе анытамалар беру» шін азастан Республикасыны «Салы жне бюджетке тленетін баска міндетті тлемдер туралы» кодексіне сйкес мемлекеттік баж белгіленді, ол:азаматты хал актілерін тіркеу туралы кулікті айтадан бергені шін 1 айлы есептік крсеткіш млшерін;азаматты хал актілерін тіркеу туралы анытама бергені шін айлы есептік крсеткішті 0,3 млшерін райды.Мемлекеттік баж жне мемлекеттік алым азастан Республикасы банк мекемелері арылы гиісті жергілікті бірлікті салы комитетіні есеп айырысу шотына тленеді, онда тлемдік жаттар беріледі (тлем млшері мен уаытын растайтын тбіртек немесе «электронды кімет тлем шлюз» арылы берілген тлем туралы чек).Мемлекеттік баж банктер немесе банктік операцияларды жекелеген трлерін жзеге асыратын йымдар арылы олма-ол аша аудару жолымен тленеді жне укілетті мемлекеттік органдарды немесе лауазымды адамдарды зады мні бар іс-рекеттер жасаан жне (немесе) ркаттарды берген жері бойынша есепке жазылады. Тленген мемлекеттік баж салы занамасында белгіленген жадайларда ішінара немесе толы айтарылуа жатады. азастан Республикасыны шеарасынан тысары жерде жне оны аумаында атарыланконсулды іс-рекеттер жасааны жне зады маызы бар жаттар бергені шін мемлекеттік баж трі консулдыц алым алынады.
азастан Республикасыны кіметі белгілейтін консулды алымны е тменгі жне барынша жоары базалы млшерлерін республикалы бюджет туралы зада белгіленген айлы есептік крсеткіш негізге алына отырып белгіленеді.азастан Республикасыны Сырты істер Министрлігі консулды алымдарды базалы млшерлемелері шегінде шетелдік мекемелер шін наты млшерлеменін. млшерін белгілеуге ылы.
Консулды алым консулды іс-рекеттер жасалана дейін тленеді Млшерлемесі АШ долларымен белгіленген консулды алымдарды азастан Республикасы аумаында тлеу лтты банк алымды тлеу стіне белгілеген ресми баам бойынша тегемен жргізіледі. Заи жне жеке тлаларды алымдары,баждары жне зге тлемдері бойынша тлеушілерді жеке санаттарына да,сонымен бірге белгілі бір іс-рекет жасалан кезде де р алуан жеілдіктер белгіленген. Жеілдіктер бл тлемдерді тлеуден ішінара немесе толы босату трінде белгіленеді.