Банк жйесіні рылымы

 

«азасатн республикасындаы банктер жне банк ызметі туралы» республика Президентіні Жарлыында 1995 жылы 31 тамыздаы за кші бар жарлыындаы «азастанда екі денгейлі банк жйесі бар» деліген. лтты банк –мемлекетті орталы банкі, ол банк жйесіні жоары (бірінші денгейіндегі) банк. Баса банктерді барлыы банк жйесіні тмегі (екінші) денгейіндегі банктер делінген.

азіргі кезде азастан Республикасында нарыты банк жйесінде р трлі меншік формасындаы банктер мен несие мекемелері ызмет істеуде. Оларды ішінде:

Мемлекеттік банк – кімет аулысымен рылан екінші денгейлі банк, оны жарылы орыны иеленушісі кімет.

Инвестициялы банк – негізінен тікелей жне порфельдік инвестиция тартумен шылданатын екінші енгейлі банк.

5. Шетелдер атысушы банк - орналастырылан акцияларыны штен бiрiнен астамы:
а) азастан Республикасыны резиденттерi еместердi;
б) орналастырылан акцияларыны немесе жарылы капиталдара атысу лестерiнi штен бірiнен астамы азастан Республикасыны резиденттерi еместердi не солара сас азастан Республикасы резиденттерiнi - зады тлаларыны иелiгiнде, меншiгiнде жне/немесе басаруында болатын азастан Республикасы резиденттерiнi - зады тлаларыны;
в) азастан Республикасыны резиденттерi емес тлаларды аражаттарына билiк етушiлер (сенiм бiлдiрiлген адамдар) болып табылатын азастан Республикасы резиденттерiнi иелiгiнде, меншiгiнде жне/немесе басаруында болатын екiншi дегейдегi банк.
Мемлекетаралы банк - халыаралы шарт (келiсiм) негiзiнде рылып, жмыс iстеп тран, рылтайшылары азастан Республикасыны кiметi (немесе ол укiлдiк берген мемлекеттiк орган) мен сол шарта (келiсiмге) ол ойан мемлекеттердi кiметтерi болып табылатын банк.
Банктік емес несие аржы мекемелері лтты банкті лицензиясы негізінде кейбір банктік операция жргізуге ы бар банктік емес зады тлалар.

Банк - осы Заа сйкес банк ызметiн жзеге асыруа ылы коммерциялы йым болып табылатын зады тла.
Банктi ресми мртебесi зады тланы ділет органдарында (тіркеуші органдарда) (бдан рі - ділет органдары) банк ретiнде мемлекеттiк тiркеумен жне банк операцияларын жргiзуге аржы рыногы мен аржылы йымдарды реттеу жне адаалау жнiндегi укілетті органны (бдан рi - укiлеттi орган) лицензиясы болуымен белгiленедi.
Банкiнi ресми мртебесi жо бiрде-бiр зады тла "банк" деп атала алмайды немесе зiн банк ызметiмен айналысушы ретiнде сипаттай алмайды.
Банк басармасы тран жер (почта бойынша мекен-жайы) банк тран жер деп танылады.

Коммерциялы банктер – ксіорындармен йымдара, ондай а халыа тікелей жне жан жаты кешенді ызмет крсеттін банктер. Бл оларды баса арнаулы несие мекемелерінен айырмашылыы. Ал банктік емес несие мекемелеріні банктерден згешелігі олар тек кейбір банктік операциялар жргізумен жне кейбір ызмет трін крсетумен шылданады. Коммерциялы банктерді негізгі масаты нерлым жоары пайда табу.

Банкті жарылы оры оны міндеттемелерін амтамасыз етіп, банктік опреациялар жргізуді негізгі кзі олып саналады. Алашыда ол (мемлекеттік банкті оспаанда) акция сату есебінен, немесе рылтайшыларды жарнасы есебінен алыптасады. Банкті рылтайшылары мен акционерлері сатып алан акцияларына тек аша тлеуге міндетті. Жабы акционерлік оам тріндегі банкті акциясын тлеуге оны несиеге алан, кепілге алан жне баса да тартылан аражатты олдануа болмайды. Банкті акциясы алашы нарыта барлы рылтайылара бірдей нмен, яни акцияны крсетілген нымен сатылады. Жаадан рылан банкті оны рылтайы аражаттарында жарияланан жарылы орыны елу процентін акционерлері банк тіркеден ткен кезге дейін, ал тіркеуден ткен кезенен басап бір жыл ішінде тгел тлеуі ажет /10/.

Жарылы орды молайту екі жолмен жргізіледі:

Біріншіден, осымша акцияларды шыару, оны ішінде банкті пайдасын капталдандыру жне банкті облигациясын оны акциясына айырбастау есебінен.

Жалпы банктерді ызметтерi:

- уаытша бос аша аражатын тарту жинатау жне оны арыз капиталына айналдыру;

- ксiпорындара мемлекетке жеке тлаа несие беру, баалы аазбен операция жргiзу;

- аша айналымын реттеу;

- айналыма несие ралын шыару;

- экономикалы, аржылы кеес беру;

- эмиссиялы ызмет атару.

Банк зiнi жарысы бар толы шаруашылы есеп жне зiн-зi аржыландыру негiзiнде ызмет жасайтын зады тла болып табылады. Мемлекеттiк банк осы за бойынша ызмет атарып жоары кеесiне есеп бередi. Р заына сай мемлекеттiк банк деп капиталы толыынан кiмет иелiгiнде немесе акционерлiк капиталды басым блiгi мемлекеттiк рылтайшыларды акциясы боланда есептеледi. Коммерциялы банктер ол здерiнi акционерлер жиналысында абылданан жарысы бойынша ызмет iстейдi.

Екіншіден акцияны крсетілген нын сіру жолымен.

Банкті жоары асаушы органы акционерлерді жалпы жиналысы, оны аымдаы ызметін банкті басармасы жргізеді. Банкті басарушы ызметкерлері болып, адаалау кеесіні траасы жне оны мшелері, Басарманы трсаасы жне оны орынбасарлары, банкті бас бухгалтері жне оны орынбасарлары, банк блімшесіні бірінші басшысы жне басбугалтері мен оларды орыбасарлары саналады. Банкті заа сйкес банкті Басармасыны траасы жне оны орынбасарлары, банк блімшесіні бірінші басшысы жне бас бухгалтері ызметке лтты банкті келісімімен таайындалады. детте олады банк йесіндегі: траа мен бас бухгалтер ш жылдан кем емес, ал оларды орынбасарлары екі жылдан кем емес ызмет стажы болуы шарт. Осы айтылан ыметкерлер лтты бакті келісімін ш айа дейін алмаса, з міндеттерін рі арай орындауа ы жо.

Акционелердін жиналысы кезекті жне кезектен тыс блып блінеді. Кезекті жиналыс жылма жыл есепті жылдаы банк балансы жасаланнан кейін бір айдан аспай шаырылуы керек, ал кезектен тыс жиналыс рылтайшыларды , адаалау кеесіні , Тексеру комиссиясыны талабы бойынша шаырылады.

Банкті йымды рылымы райсысы белгілі бір міндетер мен талаптарды атаратын ызмет тараулары мен блімшелерден трады.

Жалпы кез келген банкті йымды рылымы банктік оерацияларды атаратын міндеттерін ескеріп алыптасады.