Арым атынаста мен андаймын?» тесті.

Психотерапия

Психотерапия –грек тілінен аударанда «жанды емдеу» деген маынаны білдіреді. «Психотерапия» - термині 1872 жылы Д.Тьюкты «иллюстарция»влияние разума на тело» - кітабында енгізіліп, 19 – асырды аяынан ке олдана бастады. Ол ауыран адама айырымдылы мселелері мен шараларын арастырады. Психотерапияны негізі – логопедия (сзбен сер ету). Бл арада К.С. Станиславскиді «Театр киім ілгіштен басталады» деген сзі ауруды емдеу тіркеуден, абылдау блмесінен, дрігерді ктуден басталады деген пікірімен астасып жатыр. Кпжадайда психотерапия медициналы ым ретінде абылданады. Медициналы дебиеттерде жне медицинамен аралас ылыми салаларда психотерапия науас адамны азасына психика арылы емдік сер ету ретінде арастырылады. Психотерапия емдік діс ретінде дістері педагогика, леуметтену,физиология, медицина, психология, т.б. ылымдармен негізделеді. Психотерапия клиникалы мекемелерден тыс жерлерде де орын алуда, мемлекеттік жне мемлекеттік емес мекемелерде: жанялы, леуметтік – психикалы кмек беру кабинеттерінде, сенім телефондарында, т.б. жерлерде.

Психотерапияны адам жан дниесіне сер етуі жнінде трт негізгі моделі бар:


  • психотерапияны емдеу дісі ретінде медициналы моделі;

  • психотерапияны йрету рдісі ретінде психологиялы моделі;

  • психотерапия манипуляция ретінде оамды баылап отыру масатындаы леуметтік моделі;

  • психотерапия адамдармен зара рекеттес былыс кешені ретінде философиялы моделі.


Психотерапияны тжірибеде олданылатын жне зіні нтижелілігін длелдеген біратар дістер жйесі деп тсінеміз. Психотерапияны тиімділігі мен психосоматикалы медицинаны ке танымалдылыы психотерапия мен медицинаны байланыс тенденциясын райды. Кнделікті трмыста психотерапия деп адамны жан дниесіндегі крделі жадайларды алыпа келтіру барысында байалан серлерді айтамыз. Бл серлер релаксациялаушы (босасыту) жне психотерапияны кмекші дістеріні бірін райтын суггестивті дісті ыпалдарынан пайда болады. Психотерапия рдісі ш кезенен трады:

 


  • алдын – ала дайынды кезеі;

  • психотерапияны жргізу кезеі;

  • адамдар мен кері байланысты жзеге асыру кезеі.


Неміс алымдары М. Перре мен У. Бауманн психотерапияны рылымы ртрлі жне рбіреуіне белгілі бір масаттары мен рылымдары сйкес келетін блек–блек кезедерден (фазалардан) тратын рдіс деп крсеткен. Психотерапия рдісіні фазаларына жататындар: терапиялы арым–атынасты орнатуды крсету мен масаттарды тсіндіру, терапиялы шараларды олдануды йрету жне крсету, терапияны басталуы мен аяталуын дрыс баалау. рбір фазаны зіне сйкес масаттары бар:

-арым–атынасты орнатуды крсету фазасыны масаттары:

 


    • диагноз ою;

    • психотерапиялы дістерді тадау;

    • ажетті жадайда медициналы тексеруден ткізу;

    • апаратталан келісім.


-терапиялы шараларды олдануды йрету жне крсету мыналара баытталан:

 


  • рлдік рылымдау;

  • жаымды згерістерді алыптастыру;

  • ажетті жадайда этиологиясын (себептерін) тсіндіру.


-терапиялы жаттыуларды жасап крсету фазасыны масаттары:

 


      • ажетті дадылар мен ептіліктерді мегеру;

      • рекет – ылы мотивтеріне талдау жасау;

      • «мен» образын айта рылымдау.


Психотерапия рдісіні аыры фазасыны масаттары: масата жетуді психодиагностикасы; нтижеге жетуге кепілдік беру.

Барлы жоарыда крсетілген масаттар трлі жолдармен жзеге асырылады:

 


    • интервью алу, анамнез (психикалы жадайлар жайлы мліметтер) толтыру;

    • тлалы жне клиникалы тестілерді жргізу;

    • эмпатияны (жаымды кйді) крінуі;

    • «ойын шарттарын» тсіндіру;

    • терапиялы байланыс орнату;

    • психотерапиялы ртрлі техникаларды олдану;

    • терапияны ткізілуін здіксіз баылау мен баалау;

    • сеанстар санын диагностикалау мен ысарту.


Психотерапия – тжірибеде мегерілген манипулятивті техникалар жиынтыы ана емес, ол рбір жадайа психологты тиімді шешімін дербес олдануы, ылым мен нер арасында орнайтын шыармашылы рдіс. Терапияны аяталуы кезеінде кері байланысты орнатуды міндеттілігі психотерапевтті жауапкершілігін арттырып, ксіби сенімділікті жоарылауына жадай туызады.

Психотерапия психикалы жадайлара кірісуді баса да стратегиялы жолдарымен тыыз байланысты. рамына психиатр, леуметтік ауіпсіздік саласыны маманы, біліммен аруланан психолог пен психотерапевт кіретін жым жмыс істеген жадайда ана психикалы саулы ызметі йымдастырылуыны идеалды лгісі алыптасады.

Адамды арастыруда бірін–бірі зара анытап, толытырып отыратын ш лем мен ш тсілді маызы ерекше:


  1. тндік – табии лем;

  2. психикалы лем;

  3. рухани лем.


Тндік – табии лем жаратылыстану – ылыми тсілдер арылы зерттелінсе, психикалы лем – психологиялы дістер арылы,рухани лем – рухани – ылыми тсілдер кмегімен арастырылады. Психотерапия аталан ш лемні райсысына сер ете отырып, рбіреуіне ажетті сйкес тсілдерін пайдаланады. Психотерапияны векторы – адамны психикасы мен тнін психикалы лем арылы емдеу. Шарттара сйкес маманны алдына ойылан міндеттеріне байланысты психотерапиялы барлы діс тсілдерді мынандай типтерге блеміз:

 


  • релаксациялы – адамны психикасын салыстырмалы трде тепе – тедік алыпа келуші;

  • наты масата бадарланан – белгілі симптомды (себеп–салдарды) алыпа келтіруге баытталан;

  • тлаа бадарланан – жеке тланы тере згерістеріне баытталан.


Психотерапияны бадарлы тсілдері зара туелсіздігіне арамастан принциптер мен ойлардан бастау алады. Философиялы ойлар психологиялы мектептер мен психотерапиялы дістерді пайда болуыны алышарттары бола тра, психотерапияны гуманитарлы баытталандыын анытайды. Сондытан да психотерапиялы шараларды олданатын психолог маман табии–ылыми білімнен емес, гуманитарлы білімнен бастау алуы керек. Психотерапиялы жмысты масатына белгілі бір нрсені (симптомды, білімді, диагнозды, жадайды, емдеу тсілін жне т.б.) тек тіркеу ана емес, жеке тланы зін–зі жне зіні мірлік жолын тануына келуші абілеттерге ие болуына кмектесу жатады. Науас адамны анамнезі ішкі анамнезбен – индивидті зіндік санасыны алыптасу тарихына жататын оиаларды бекітуімен толытырылады.

«Сырты» биографияны тану анамнезі мен «ішкі» биографияны тану анамнезі арасында біратар маызды айырмашылытар бар:

 


  • біріншісіне жету оай, оан ешбір кш салусыз ол жеткізуге болады, зіндік шыдалуды талап етпейді;

  • екіншісіне жету нерлым иыныра, кп уаытты жне зерттеуші санасыны жаа дегейіне жетуді талап етеді;

  • біріншісі ылыми критерийге жаыныра болса, екіншісі шынды пен мірге жаын;

  • біріншісі жйелеуге келтіріледі, екіншісі жйеленбейді;

  • біріншісі симптом мен диагнозды анытауа, екіншісі – тланы айта рылуына баытталан;


біріншісі психикалыты барлы жалпы задарын тлалы жне жадаятты факторларыны жиынтыын орнатуа баытталса, екіншісі мселе алыптасуыны дербес шарттары мен рухани дние згерістеріні белгілерін анытауа баытталан.

Ю.В.Каннабих «Психотерапия дегеніміз – ауруларды емдеуге психикалы дістерді жоспарлы трде олдану» дейді. Психотерапияда ауруа себепші болатын психикалы серлер ауруды тріне, адамны ерекшелігіне арай жоспарлы, жйелі жне біртіндеп жргізілуі керек. Дрігерді ауыран адаммен кнделікті жмысы – психотерапия. Оан дрігер диагноз туралы ойы, сырат адама дертін тсіндіруі, жазылан рецепті берердегі жігерлендіру сздері т.б. жатады

Психотерапияны бл кндері ке маынада олданылуы туралы Страсбург аласында Европа психотерапевтер ассоцияциясыны 1990 жылы абылданан Декларациясында крсетілген. Аталан декларацияда психотерапия «кіл – кйді жалпы гармониясы» - на баытталан жне тмендегі міндеттерді амтиды:


  • психотерапия гуманитарлы ылым саласы ретінде мамандытарды еркін олданылады;

  • психотерапия білім жоары дегейдегі теориялы жне клиникалы дайындыты талап етеді.

  • психотерапия дістерді кптеген трлері олданылады.


Психотерапия дегеніміз – ауру адамды емдеу шін олданылатын ылыма негіздлген жйелі психикалы сер. Мны негізі – сзбен сер ету. Біра психотерапияда сзден де баса кптеген факторлар олданылады. Жалпы жне арнайы психотерапия болады. Психотерапияны кптеген серлерін барлы маман дрігерлер олдануы керек. Психотерапияны кейбір арнайы трлерін (гипноз, зін - зі жаттытыру) тжірибелі, бл саланы арнайы тселдерін игерген психотерапевтер жргізуі керек.

Кейбір ауру адамдар кдімгі сырты тітіркендіргіштерді атты сезінеді (гиперестезия), олара кн сулесі де, есік пен желдеткішті ашып – жабуда, оларакн сулесі де, тірді иісі де тез сер етеді. Ауру адам сыпайылыын саатап осыларды кейде айтпауы ммкін. Ал мны дрігер тсінуі керек.

Ауру адамдарды арау, процедуралар мен белгілеулерді орындалуында адамдарды табии ялшатыын ескеру керек. Сондытан айтылан ерекшеліктерді естен шыармау ажет. Аурухана жадайында мейіркештер дрігерді айтандарын блжытпай орындауы тиіс. Басаша болан жадайда, ауру адамны жадайы згеріп, кіл кйі тмендеп, жйке жйесі заымданады. орау режимін сатауда ызметкерлерді зара арым – атынасы лкен рл атарады. Лауазымы жоары тран ызметкерлер басалара ауру адамны кзінше даусын ктеріп сйлемегені, ескерту жасамааны дрыс.

Танысу тренинг

Масаты: Аз уаытты ішінде топты есімдерін есте сатау. Ойыншылар кздерін жмып, блмеде аырындап жре бастайды. Топта барлыы жасы араласан со «тотаыздар» делінеді. Барлыы кздерін жмып трады. Психолог ойынды бастайды. Бір ойыншыны есімін атап, иыынан жанап туі керек. Ол кзін ашып, біреуге олын тигізіп, оны есімін атайды да ойыннан шыа береді. Аты аталан ойыншы келесі ойыншыны атайды. Сйтіп ойын атысушыларды бріні есімдері аталанша жаласады.

арым атынаста мен андаймын?» тесті.

Масаты:арым атынас дегейін анытау.

Нсаулы:берілген тестті сратарын ынтамен оып шынайы жне ашы жауап берііз. Берілген жауаптарды «и» «жо» деген жауап лгісімен дгелектеіз, рбір сраа кп бгелмеіз.

1.достары кп пе?

А.и В.жо

2.достарыны ортасында гімені ыли олдап отырасыз ба?

А.и В.жо

3.адамдармен арым атынас кезінде тйыты пен ысылуды жее аласыз ба?

А.и В.жо

4.зі жалыз алан кезде саан кілсіз бола ма?

А.и В.жо

5.Танысыды кездестіргенде белгілі бір таырыпа сз озай аласы ба?

А.и В.жо

6 зіе жаымсыз адаммен кездескен кезде зіні тітіргеніді жасыра аласы ба?

А.и В.жо

7.Нашар кіл кйіді жаындарыа сездірмей немі жасыра аласы ба?

А.и В.жо

8.Досымен ренжіскеннен кейін е бірінші болып достасуа адам жасай аласы ба?

А.и В.жо

9.Жаындарымен арым атынаста шыл ескертулер жасаудан бастарта аласы ба?

А.и В.жо

10.арым атынаста ммілеге келе аласы ба?

А.и В.жо

11.арым атынас кезінде з кзарасыды білдіре аласы ба?

А.и В.жо

12.Таныстарыны сыртынан гіме ылан кезде зіді стай аласы ба?

А.и В.жо

13.Егер ызыты бір нрсе естісе оны достарыа айтуа тырысасы ба?

А.и В.жо

Нтижелерді деу: «Ия»- 3пай, “жо»-1пай.

30-39пай: Жаындарымен, таныстарымен жне бейтаныс адамдармен арым –атынас кезінде те лкен ляззат алатын, араласуа дайын адам. арым -атынаста те ызыты,брінен брын (оам жаны),достары мен таныстарын тындап,тсініп,кеес бере алатыны шін баалайды.з ммкіндіктерін жоары баалайды.Серіктесіне зейінді,з іс рекетін баылап отырады.

20-29пай:з шамасына арай араласатын адам біра арым атынаста кейбір иыншылытарды бастан кешіреді.Достары аз,таныстарымен немі орта тіл табыса бермейді.кейде гіме барасында зін зі стай алмай ызбаланып кетеді.з серіктестеріне шынайы,ілтипатты,айырымды болан жн.Сонымен атар,зіні кейбір сенімсіздіктерін жоюа тырысан жн.

20-дан аз пай:ялша,тйы адам таныстарыны ортасында ндемей отырып,адамдармен арым атынаста жалыз боланды алайды.Біра ол оны достары мен таныстары млде жо деген сз емес.Олар сені тыдааны,тсінгені жне кешіргені шін баалайды. Ал егер, зіні кзарасын еркін айтысы келсе, брімен бірдей сз таластырысы келсе, ызыты серіктес болысы келсе, онда з ялшатыын жою ажет, пікірталаста шынайы болып, гімені белсенді трде олдап отыран дрыс.