Іш айматары.Тік блыетті ынаптарыны пайда болуы

Іш-abdomen-тланы адыы кеуде мен жамбасты аралыындаы айма.Жоарыда тс сйегіні серсерлік сіндісі мен 12-абыраа дейінгі абарыалы доамен-arcus costalis шектелсе,бйір апталы арты олтыты сызышамен-linea axillaris post.,шектелсе,тменгі 2жаты шекарасы мыын сйегіні ырысы мен алдыы блігіні шапты байлам-lig.ingunale,мен шап сйегіні ктерікісі-pons pubis,арылы шектелген.айматары-

1Жоары іштік айма-regio epigasrtium,абыраларды шеміршекастылы о жіне сол жаты аймына-regio hypohondrica dextra et sinisrta,блінеді.

2Ортаы іштік аймаregio mesogastrium-,о жне сол жаты іштік бйір аймаа –regio abdominalis lateralis dextrum et sinistrum,кіндіктік аймаа-regio umbilicalis,блінеді

3Тменгі іштік айма-regio supepigastrium,асаа аймаа-regio hypogastrium,шапты медиальды жне латеральды аймаа-regio medialis et lat.,блінеді.

Ішті тік блшыеті-m.rectus abdominis,днекер тканды ынабты-vagina m.abdominis,ішінде орналасан.Тік блшы етті ынабы ішті жалпа 3 блшы еттеріні апоневроздарынан ралан. ынапты алдыы жне арты абыралары ажыратылады.

1.Тік блшы етті ынабыны кіндіктен жоары дегейіні рылысы – алдыы абырасы-aponeurosous m.obliquus int.сырты иаш блшы етті апоневрозды абышасы, алдыы табашасынан-lamina ant., трады. Арты абырасы – ішкі иаш блшы ет апоневрозыны арты табашасы-aponurosus m.obliqui int., мен клдене блшы етті апоневрозыны-aponeurosus m.transversus abdominis, оны фасциялы абышасынан-fascia transversalis, жне бл блшы етті рса уысы жаынан кмкерілген ішастардан-peritoneum, трады.

2.Тік блшы ет ынабыны кіндіктен тмен дегейіні рылысы – алдыы абырасы-сырты, ішкі жне клдене блшы еттерді апоневрозынан-aponeurosusm.obliqus externi abdominis et interni abdominis et m.transversus abdominis, трады. Арты абырасы – рсаты клдене блшы етіні фасциялы абышасынан-fascia transversus, ішастардан –peritoneum трады.

12,13)Шап зегі, canalis inguinalis, саылау болып табылады, ол арылы еркектерде шует шылбыры, funiculus spermaticus, ал йелдерде жатырды жмыр байламы, lig. teres, теді. Ол іш абырасыны тменгі блімінде ішті екі жаында да, іле-шала шап байламыны стінде орналасады да, жоарыдан тмен, сырты жаынан ішке, арты жаынан ала арай теді. зындыы 4,5см. Тзілуі: шап байламыны сырты штен екісіне ішкі иаш жне клдене блшыеттер бітісіп седі, ал байламны медиальды штен бірінде мндай бітісіп сулер болмайды да, блшыеттер шует шылбыры немесе жмыр байлама, арылы асып теді. Сйтіп, жоары жаынан ішкі иаш жне клденеі блшыеттерді тменгі жиектері жне тменгі жаынан шап байламыны медиальді блімі арасында шбрышты немесе сопаша саылау п.б., оан жоарыда аталан рылымдарды біреуі орналасады. Осы саылау шап зегі д.а. Шует шылбырыны стінде орналасан ішкі иаш жне клдене блщыеттерді тменгі жиегінен шует шылбырына арай онымен маа дейін осарлана ілесетін атабезді ктеретін блшыет, m. cremaster шыады. Шап зегі алдынан тменде шап байламына айналатын ішті сырты иаш блшыеті апоневрозымен, артынан fascia transversalis арылы жабылан. Сйтіп, шап зегінде 4 абыраны ажыратуа болады. Алдыы абыраны ішті сырты иаш блшыетіні апоневрозы, ал арты абыраны - fascia transversalis тзеді; жарыны - ішкі иаш жіне клдене блшыеттерді тменгі жиегі, ал тменгі абыраны - шап байламы райды. Шап зегіні алдыы ж/е арты аб.-да бір-бірден шап саинасы д.а. беткі ж/е тере тесіктер бар.

Беткей шап саинасы, annulus inguinalis superficialis, сырты иаш блшыет апоневрозы талшытарыны 2 аяшаа ажырауы арылы тзілген, ол аяшаларды бірі - crus laterale, tuberculum pubicum-ге бекиді, 2-шісі - crus mediale - асаа симфизіне бекиді. Бдан баса 3-ші арты аяшасы , айырылан байлам, lig. reflexum, болады. Оны m. obliquus externus abdominis апоневрозыны тменгі талшытары тзеді, олар оралы сызыты иып тіп, crus mediale артынан тіп, шап байламдары талшытарымен осылып кетед.

Тере шап саинасы, annulus inguinalis profundus, шап зегіні fascia transversalis тзген арты абырасы аймаында жатады да саина жиектерінен шует шылбырына дейін созылып, оны ж/е атабезді бірге оршайтын абы, fascia spermatica interna-ны тзеді. Одан баса шап зегіні арты абырасыны медиалды блімінде m.transversus abdominis-ті апоневрозынан шыып, тік блшыетті жиегімен тмен шап байламына тсетін сіірлі талшытармен бекітіледі. Бл шап орыы, falx inguinalis, д.а. Бл абыраны жабатын ішастар бір-бірінен кіндік атпары деп аталатын, ішастарды тік атпарларымен блінген екі шап шырын, fossae inguinales, тзеді. Бл атпарлар мыналар: е латеральдісі -plica umbilicalis lateralis астынын тетін a. epigastrica interioir-ге байланысты, ішастарды ктерілуінен тзілген; медиальды атпар, plica umbilicale mediana - рыты, lig. umbilicale medianum-ын жабады.

Латеральды шап шыры, fossa inguinalis lateralis, plica umbilicalis lateralis - тен латеральды жатады да, тере шап саинасына сйкес келеді; plica umbilicalis lateralis пен plica umbilicale medialis аралыында жатан медиальды шыр, fossa inguinalis medialis, шап зегіні арты абырасыны е осал бліміне сйкес келеді де, беткей шап зегіні арсысында орналасады. Осы шырлар арылы шап зегіне дестеніп шап жарытары шыады, латералды шыр арылы латералды иаш жары, ал медиалды шыр арылы медиалды тзу жары теді. Шап зегіні п.б. атабезді тмен тсуімен, descensus testis ж/е рыты кезеде шастарды processus vaginalis-і тзілуімен байланысты.

 

14)Мойын ,cervix, арты, латеральды, тс-бана-емізікті блшыет аймаы ж/е алдыы деп 4 аймаа бледі.

Арты айма, regio cervicalis posterior, m. trapezius-ті сырты жиегін артында орналасан, желке мен шйде,nucha болып блінеді.

Латеральды айма, regio cervicalis lateralis, m.sternocledomastoideus-ті артында орналасан ж/е оны алдыы жаынан аталан блшыет, астыы жаынан бана ж/е арты жаынан m. trapezius шектейді. 2 шбрышты бледі: 1. Жауырын-бана шбрышы, trigonum omoclaviculare, оны m.sternocledomastoideus(алдынан), m.omohyoideus-ті тменгі арыншасы(артынан), ж/е бана(астынан) шектейді. 2. Жауырын-трапеция шбрышы, trigonum omotrapezoideum, оны m.omohyoideus-ті тменгі арыншасы, m. trapezius ж/е m.sternocledomastoideus райды.

Алдыы айма, regio cervicalis anterior, m.sternocledomastoideus-ті алдында жатады, арты жаынан аталан блшыетпен, алдынан мойынны ортаы сызыымен ж/е стігі жаынан тменгі жасйекті жиегімен шектелген. 3 шбрышты бледі: 1. йы шб., trigonum caroticum, (онда a. carotis теді),оны m.sternocledomastoideus (артынан), m.digastricus-ті арты арыншасы (алдынан ж/е стінен) ж/е m.omohyoideus-ті жоары арыншасы (алдынан ж/е астынан) тзілді.

2. Тменгі жасйекасты шб., trigonum submandibulare, mandibulare-ні тменгі жиегінен ж/е ), m.digastricus-ті екі арыншасынан тзілген. Онда практикалы масатта m.mylohyoideus арты жиегі (алдынан) m.digastricus-ті арты арыншасы (артынан) ж/е m.hypoglossus (стінен) шектеген Пирогов шбрышы блінеді. Онда a.lingualis теді.

3.Жауырын-кеірдек шбрышы, trigonum omotracheale-ні тзетіндер: m.omohyoideus жоары рсаы, мойынны ортаы сызыы ж/е m.sternocledomastoideus.

15)Мойын шандырларымойын аймаында орналасан азаларды топографиясын крсетеді. Шевенчук сипаттамасы бойынша 5 шандыр жапырашаларын бліп крсетеді.

1. Беткей мойын шандыры, fascia colli superficialis, денені жалпы беткей(теріасты) шандырыны блігі болып табылады ж/е бірден зіліссіз крші айматара ауысады. Дененні баса теріасты шандырынан айырмашылыы: онда теріасты блшыеті (m.platysma) болады да соан perimysium райды.

2. Мойынны меншікті шандырыны беткей жапырашасы, lamina superficialis fascia colli propriae, жаа трізді бкіл мойынды ауырсып, тіласты сйегі стіндегі ж/е астындаы блшыеттерді, сілекей бездерін, тамырлар мен нервтерді жауып жатады. Жоарыда тменгі жасйек пен proccesus mastoideus-ке бекіп, бетте шышыт безі мен шайнау блшыетін жауып тратын fascia parotidea et masseterica-а ауысады. Тменгі жаынан manubrium sterni-ді алдыы жиегіне ж/е банаа бекиді. Алдынан ортаы сызы бойымен, ол мойынны меншікті шандырыны тере жапырашасымен бітісе-сіп, мойынны а сызыын тзеді. Клдене сінділерді стінен тетін жерде солара бекиді; сйтіп, бкіл шандырлы кеістікті 2: алдыы ж/е арты блімге бледі. Осылай бліну нтижесінде кейбір ірідеу рдістері шандырлы кеістікті е блігінде бір-біріне байланыссыз жреді.

3. Мойынны меншікті шандырыны тере жапырашасы, lamina profunda fascia colli propriae, тек мойынны ортаы блімінде ана m.sternocledomastoideus артында орналасады. стігі жаынан тіласты сйегі, бйірлерінен - екі m.omohyoidei, тменгі жаынан бана мен тспен шектелген шбрышты кеістікте трапеция трінде керілген.Тс пен баналарды арты жиегінде Мойынны меншікті шандырыны тере жапырашасы орналасса, алдыы жиегінде беткей жапыраша орналасан. Осы екі жапырашалар арасында саылау трізді кеістік, spatium interaponeuroticum, тзіледі. Ол жерде борпылда шелмай мен мойынны беткей веналары, arcus venosus juguli, жатады, бларды заымдануы те ауіпті.

4. Мойынны ішкі шандыры, fascia endocervicalis, мойын ішіндегі азаларды (кмей, кеірдек, аланша без, жтынша, еш, ірі тамырлар) ауырсып жатады. 2 жапырашадан трады: висцералды жапыраша атал,ан азаларды ірайсысын ауырсып, олар шін ынап тзеді; париетальды осы азаларды барлыын оса ауырсып, маызды тамырлар - a. carotis communis et v. jugularis interna, шін ынап тзеді.

5. Омырта аанасыны алдыы шандырлары, fascia prevertebralis, алдыы жаынан омырта алдындаы ж/е сатылы блшыеттерді жауып, омырталарды клдене сінділерімен бітісіп-сіп, аталан блшыеттер шін ынаптар тзеді. Жоары жаында - жтыншаты артында бассйек негізінен басталып, мойын арылы тмен тсіп, арты ккірекаралыа барып, fascia endothoracica-мен бітісіп кетеді.

28. Ас орыту жйесіні жалпы рылысы, рбір блімні ызметтері.

Ас орыту жйесі (кне грекше: systema digestoria; кне грекше: systema — бтін, байланысан, жйе; лат. digestoria — асорыту) - адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азыты) абылдау, ндеу, орыту, сііру жне жын алдыын сырты ортаа шыару ызметтерін атаратын мшелерді жйесі. Асорыту жйесі ттік трізді мшелерден жне ас орыту бездерінен трады. Филогенездік жне онтогенездік трыдан асорыту жйесін трт блімге бледі: бас блімді — ауызжтынша (аран), алдыы блімді - еш пен арын (асазан), ортаы блімді — ащы ішектер (он екі елі ішек, аш ішек, мыын ішек) мен ірі асорыту бездері (йы безі, бауыр), арты блімді - жуан ішектер (бйен, то ішек, тік ішек) райды.

Ас орыту жйесіні бірінші блімі бетте ауыз саылауымен, rima oris, ашылатын ауыз уысы, cavum oris,болып табылады.

Ауыз уысынан кейін:аран алтасы, жтынша, еш, асазан, жіішке ішек, то ішек, арты тіспен аяталады. Сонымен атар ас орыту жйесіне сілекей бездері, бауыр, жне йыбез жатады.

 

29.Ауыз уысы, блінуі, шекаралары, рамы. Аран туралы тсінік, шекаралары. Лифма-эпителиалді саинасы, рылысы, ызметі.

Ауыз уысы, топографиялы орналасуына жне атаратын ызметіне арай ауыз кіреберісі, мен меншікті ауыз уысына блінеді.

Ауыз кіреберісіні абыралары: сырты абырасын жоары жне тменгі еріндер: бйір абыраларын-рт, ішкі абырасын жоары жне тменгі жасйектеріні яшыты сінділері, тістер, тістерді ызыл иектері, райды. Жоары жне тменгі ерінні осылан жері ауыз днекерін райды. Ауыз кіреберісі сырты ортамен жоары ерін мен тменгі ерінні аралыындаы ауыз тесігі, арылы атысады

Ауыз кіреберісіні сырты абырасыны тере абаты жоары жне тменгі еріндерді, ртты абыраларын раушы ымдау блшыеттерінен трады Сырты беті терімен апталып, кіреберісті ішкі бетіне ткен кезде, ауыз уысыны шырышты абыы кпабатты эпителиймен апталан шырышты абыына жаласады. Ауыз кіреберісіні шырышты абыы жоары ерін мен тменгі ерінні ішкі бетін астарлай тіп, еріндерді жоары, тменгі кмбездерін жне жгеншелерін рап одан рі

33.Шышыт, жасйекасты, тіласты сілекей бездері, орналасуы, рылысы, шыару жолдары.Шышытбезі (околоушнаяжелеза); (glandulaeparotis, лат. glandula — без, parotis — латбі) — ауызуысынасілекейблетінкрделікпіршікше-ттікшебез. Шышытбезіламаындаорналасады. Олкптегенбліктердентрады.Шыару жолы: Без зегі жааралы кеістікпен ала арай баытталып, тменгіжатын тамырлы ойыы арылы жаты сырты бйір бетіне шыады да, 4-азу тістеріні дегейінде ртты кілегейлі абыындаы бршікке ашылады.Салмагы 20-30 грамм.Сілекей бездеріні ішіндегі е лкені.Орналасуы:жоарыда бет сйегі доасына дейін,тменде тменгі жасйек брышына дейін,артынансамай сйегіні емізікті сіндісі мен бана –емізікті блшшыетті алдыы жиегіне дейін.рылысы:

Жасйекасты безі gl.submandibularis-мойынны жоары блігінде,тменгі жасйекасты шрында жасйекастылы блшыеттен тмен орналасан.Сыртынан мойын шандырыны беткейлік табашасы мен тері,ішінен тіласты-тілдік блшыет пен біз-тілдік блш. Жабадыжоарыда ол тменгі жасйек денесіні ішкі бетімен беттеседі.Оны тісі ауыз уысы тбі аймаына тілді озалатын блігіні астында тіласты сілекейлік емізікшеге ашылады.

Тіласты сілекей бездеріgl sublingualis-шырышы басым аралас секрециялы яшыты-ттікті без.Тіл астында жасйек –тіласты блш. жоары бетінде ауызды шырышты абыыны артында тіласты атпар тзе орналасады.Оны кіші шыарушы ттіктері тіласты атпарда здігінен ашылады,лкен тіласты ттігі тменгі жасйек асты безді шыарушы ттігімен бірге немесе здігінен –тіласты бртігіне ашылады.