Бйректі анмен амтамасыз етілу ерекшеліктері. Зрді тзілу кезедері жне шыарылу жолдары.

Бйректі антамыр арнасы арылы , вена жне капиллярлармен кресетілген ,олар арылы тулігіне 1500-1800 ан аады. Бйрек апсаы ХУЛУС РЕНАЛИС арылы кірген бйрек артериясы А. РЕНАЛИС алдыы жне арты тарматара блінеді. Бйрек ойнауында алдыы жне арты тарматар бйрек тбекгі алдынан жне артынан жріп сегментарлыартериялара блінеді. Алдыы тарматан4сегментарлы артерия: Жоары сегментке А.СЕГМЕНТИ СУПЕРИОРИС, жоары аодыы А. СЕГМЕНТИ АНТЕРИОРИС СУПЕРИОРИС, тменгі алдыыА.СЕГМЕНТИАНТЕРИОРИС ИНФЕРИОРИС жне тменгі А. СЕГМЕНТИ ИНФЕРИОРИС тарматалады.

-----Бйрек артериясыны арты тармаы мшені арты тармаы мшені арты сегментіне А. СЕГМЕНТИ ПОСТЕРИОРИС атауымен жаласады.Сегментарлы артериялар лесаралы артериялара АА.ИНТЕРЛОБАРИС тарматалады. Оларды келуші шума артериоласы АРТЕРИОЛА ГЛОМЕРУЛАРИС АФФЕРЕНС басталып , капиллярлара жаласады. Капиллярлардан шума ГЛОМЕРУЛУС алыптасады. Шуматан кетуші шума артериоласы , АРТЕРИОЛА ГЛМЕРУЛЯРИС ЕФФЕРЕНС басталады. , оны диаметрі келуші тамыра араанда кіші Шуматан шыан кетуші тамыр бйрек зекшелерін шырмап , бйректі милы жне артыс заттарында капилляр торын тзетін капиллярлара тарайды.

-----Бйректі милы затына доалы, лесаралы жне кейбір кетуші шума артериоласынан пирамидаларды анмен амтамасыз ететін артериоларлар АРТЕРИОЛАРЕКТИ тарматалады.

------Бйректі ыртыс затаыны капилляр торынан венулалар алыптасып ВВ.ИНТЕРЛОБУЛЯРЕС, тзіледі олар доалы веналара ВВ. АРКУТАЕ яды. Бйректі ыртыс затыны беткей абаты мен фиброзды абыында жлдызша венулалар ВЕНУЛАСТЕЛЛЕТЭ алыптасып доалы веналара ашылады. Олар лесаралы веналара ВВ.ИНТЕРЛОБУЛЯРИС бйрек ойнауына кіріп , зара бірігіп , бйрек венасын тзеді. Бйрек венасы В.РЕНАЛИС бйрек апасынан шыып, тменгі уыс венаа ашылады.

Бйректі лимфа тамырлары ан тамырлармен бірге жріп, бйрек апасынан шаады. Лимфа тамырлары бел лимфа тйіндеріне НОДИ ЛИМФ. ЛЮМБАЛЕС яды.

Адам зріні шамамен 96%-ы су, 1,5%-ы бейазалы заттар. Зрде хлорлы натрий млшері кбірек, сульфаттар, фосфаттар, калий, кальций, магний карбонаттары аз млшерін райды. Зрді рамында 2,5% азалы заттар болады. сіресе несепнр (мочевина), зр ышылы кбірек кездеседі. Несепнр бауырда аммиактан тзіледі. Ересек адам тулігіне шамамен 1,2 -1,6 л зр бледі. Кптеген ауруларды анытау шін зрді талдауа алып зерттейді. Зрді сарыш тсті болуы оны рамындаы урохром пигментіне байланысты. Урохром гемоглобинні ыдырауынан, ішек пен бйректе ет пигментінен тзіледі. Зрді рамындаы азотты німдер несепнрмен бірге шыарылады.

Зрді тзілуі

Бйректен тулігіне 1700-1800 л астам ан аып теді. Бйректе зрді тзілуі, оны анмен ерекше амтамасыз етілуіне тікелей байланысты. Бйректе зрді тзілуі 2 кезенен трады: сзілу (фильтрация), жне айта сіірілу (реабсорбция). Латынша «абсорбция» - сзілу, «ре» - косымша кері айту деген ымдарды білдіреді.

Зр тзілуді сзілу кезеінде бйректі ыртысты затында орналаскан бйрек денешігіндегі ылтамыр шумаындаы аннан зр блінеді. Мны бірінші реттік зр тзілу деп атайды. Бірінші рет тзілген зрді млшері те кп болады. Бйректен аып тетін рбір 10 л аннан 1 л бірінші реттік зр тзіледі. Бірінші реттік зрді рамы ан сарысуына сас, біра онда нруыздар болмайды. Бірінші рет тзілген зрді рамындаы суды кп млшері айтадан кана теді. Сонымен бірге азаа ажетті ант, аминышкылдары, натрий, калий иондары, су жне баса заттар да айтадан ана сііріледі. Суды жне баса заттарды айтадан ана сіірілуі нтижесінде тулігіне шамамен 1,5 л екінші реттік зр тзіледі.

Бйректе зрді сырта шыарылуы сімді жйке жйесі арылы (жлынны сегізкз бліміндегі орталы) реттеледі. Сонымен бірге бйректі кызметін реттеуге аралы мидан (гипоталамустан) тзіліп, гипофизды арты блімінен блінетін вазопрессин гормоны да атысады. Зрді бліну млшері сер ететін заттара (таама) жне орта жадайына да байланысты. Суы кндері суды кп ішіп, рамында нруызы кп таамдарды пайдалананда зр кп блінеді. Ауаны, температураны жоарылауы, ра тама зр блінуін азайтады. Зр несепаармен уыа толып, оданзршыару зегі (рпі жолы) арылы сырта шыарылады.

89)Бйрек сті бездері хроматифон денешіктері рылысы мен ызметтеріБйрек сті без сырт жаынан фиброзды абыпен апталан жп без. Ол сырты ыртысты абата жне ішкі — боз зата блінеді. ыртысты абат ш аймаа блінеді сырткы — шуматы, ортаы — шоырлы жне ішкі — торлы айматар. р айма зіне тн гормондар тзеді. Бозылт зат хром тздарыны серінен сарыш тске боялан хромаффиндік торшалардан ралан. Бл кабатта кптеген нерв талшытары мен ганглиозды (симпатикалы) нерв торшалары кездеседі,Безді ыртысты абатында тзілетін гормондар минералокортикоидтар (альдостерон, дезоксикортикостерон), глюкокортикоидтар (гидрокортизон, кортизон, кортикостерон), андренокортикоидтар (андростендион, андростерон, эстрон, прогестерон) болып 3 топа блінеді,Минераакортикоидтар организмде минералды заттарды алмасуын — натрий мен калий дегейін, реттейді. Минералокортикоидтар жетіспесе организм натрийді, суды, хлоридтерді кп бліп шыарады да, ішкі ортаны асиеттері згеріп, тіршілік жадайлары бзылады.Глюкокортикоидтар кмірсулар, белоктар, майлар алмасуына сер етеді, лпаларда белокты ыдырауын кшейтіп, оларды синтезін бседетеді. Глюкокортикоидтар серімен ан рамындаы амин ышылдарыны млшері сіп, олар бауырда глюкоза мен гликогенге айнала ордаы май шыыны артып, уат алмасуы кшейеді. Бл гормондар антиденедерді тзілуін баяулатып, абыну процесін ршітпеуде маызды орын алып, булыу (стресс) тудыратын р трлі олайсыз факторларды серіне бейімделуде маызды рл атарады.Бйрек сті безіні ыртысты блігіні ызметі нашарласа адам аддисон дертіне шалдыады тері ола тске боялып, адам арытайды, тбет нашарлап, андаы ант млшері азаяды, ан ысымы тмендейді, астения (лжуазды) пайда болып, ішкі ортада натрий млшері азайып, калий млшері кбейеді.Безді боз затында адреналин жне норадреналин гормондары тзіледі. Бл гормондар катехол туындысы боландытан катехоламиндер деп аталады. Оларды сері симпатикалы нерв серіне сас, сондытан оларды симпатикалы аминдер деп те атайды.Адреналин тираминні туындысы, ал норадреналин метилсізденген адреналин болып табылады, оны рамында метил тобы болмайды.Катехоламиндер гликогенолиз жне липолиз процестерін шапшадатады, кмірсулар мен майлар алмасуына сер етіп, жылу реттеу, ан айналым процестеріне, блшы ет рекетіне, ОНЖ-сі, тыныс алу жне ан тзу мшелеріні ызметіне ыпал жасайды. Адреналин жрек етіні озыштыын кшейтіп, жиырылу кшін арттырды, жрек жмысын жиілетіп оны минутты клемін кбейтеді, ан ысымын жоарылатады.Норадреналин жрек етіні озыштыын згертпейді, жрек жмысын баяулатады. Бл екі гормон да жрек тамырлары арнасын кеейтіп, тері тамырларын тарылтады, бауыр мен блшы еттерде гликогенні ыдырауын кшейтіп, андаы глгокозаны дегейі жоарылатады. Катехоламиндер организмді белсенді рекеттерге дайындайды.

90) Жрек дамуы, топографиясы, шекаралыры, жрек апатарыны алдыы кеуде абырасына проекциясы.

Жрек,cor блшы ет абыралары жасы дамыан, конус трізді уысты аза. Жрек алдыы ккірек аралыты тменгі блігінде блінде, ккетті сіірлі орталыгында, сол жне о кпеап уыстарыны аралыында орналасып, жрекаппен pericardium, апталып ірі антамырлармен бекінген. Ересек адам жрегіні салмаы 250-300 грамм Жрек абыны ішкі беті жректі ылалдайтын жне жиырылу кезінде йкелісті кемітетін сйыты бліп шыарады. Жрекшені блшыет абыы беткей жне тере ет абаттарынан трады. Беткей ет абатыны кардиомиоциттері клденеінен орналасады. Ол о жне сол жрекшелерді сыртынан аптап, олара орта абат болып келеді. Тере ет абаты рбір жрекшеде жекелей орналасады. Бл абатты кардиомиоциттері зынынан орналасады. Жрек арыншаларыны блшыет абыында айын байалатын бес ет абаты болады. Оларды сырты беткей жне ішкі блшыет абаттарын иаш жатан кардиомиоциттер, ал ортаы ш ет абаттарын сегіздік трізді иіле орналасан жрек ет жасушалары тзеді.Жректі арты-жоары кеейген блігін жрек негізі basis cordis, оан ірі веналар ашылып, одан ірі артериялар шыады. Алдыы –тменгі бос блігі жрек шы apex cordis деп аталады. Жректі рылысы оны атаратын ызметіне сай келеді. Ол ттас арылы екі — сол жа жне о жа блікке блінген. Ал жректі р блігі бір-бірімен жаласан екі блімнен: жоары — лашадан жне тменгі — арыншадан трады. Жректі рылысы оны атаратын ызметіне сай келеді. Ол ттас арылы екі — сол жа жне о жа блікке блінген. Ал жректі р блігі бір-бірімен жаласан екі блімнен: жоары — лашадан жне тменгі — арыншадан трады. Жрек жрекаппен бірге ассиметриялы кеуде уысында, алдыы ккірекаралыта орналасады;оны 3/2 блігі орталы сызытан сол, ал 3/1 блігі о болікте жатады. Жректі зынды болігі иаш, жоарыдан тмен, онан сола, арттан ала ораналасады.Жректі о веналы блімі алдынан, сол артериялы блімі артта брылып орналасады. Жрек алдынан ж/е бйірінен кпеапта орналасып кпемен, оны аз блігі алдынан тспен абыра шеміршектеріне жанасады.Жректі жоары шекарасы о ж/е сол 3-і абыра шеміршектеріні жоары жиектерін байланыстыратын сызы бойымен отеді,О шекарасы 3-і о абыра шеміршегіні жоары жиегінен вертикальді тмен 5-і абыра шеміршегіне дейін.Тменгі шекарасы 5-і о абыра шеміршегінен жрек шына дейін ткізілген сызы бойымен :жрек шы сол 5-і абырааралыта ортаны баналы сызытан 1-1,5 см ішке араи аныталады.Сол шекарасы шінші сол абыраны жоары жиегінен жрек шына деиін.Жректі шекарасы Жректі ккетке араан беті жалпа, арты тменгі- ккеттік бетін,facies diafragmatika, тс пен абыра шеміршектеріне аараан беті дес, алдыны-жоары-тс абыралы бетін,facies sternocostalis, жне о-алдыы зын, сол ыса дгелек жиектеріне ажыратады.Жректі бетінде 3 жлге бар .Тждік жлге – жрекшелер мен арыншалар шекарасында орналасады жне алдыы, арты бойлы жлгелер бір арыншаны екіншіден бледі.Тждік жлгеде,Sulcus coronaries , жректі меншікті тамырлары жатады, тждік жлге тс-абыралы бетте кпе сабауыны жиегіне дейін ана жетеді.Алдыы арынша –аралы sulcus interventricularis anterior, ж/у арты арынша –аралы жлгелерді, sulcus interventricularis posterior , ажыратады. Бл жлгелерде жректі тждік тамырларыны тарматары орналасады.

91)Жрек камераларынын рылысы.Жректі клапан аппараты.лашалар рылысымен ызметі.

Адам жрегіні пішіні конуса сас, оны о жа жалпатау келген блігі – негізі, ал сол жатаы сйір блігі шы деп аталады. Жректі шы сол жатаы 5-жп абыраны шеміршекті шетіне сйкес келеді. Жрек циклі. Клапанды аппаратты мні.
Адам жрегі – уысты блшыетті мше. Ттас вертикаль перде арылы ол екі жарты блікке блінеді: сол жне о. Горизонталь баытта тетін екінші перде жректі трт уыса бледі: жоары уыстар- жрекшелер, тменгі- арыншалар. Жаа туан нрестені жрегіні массасы орта есеппен 20 г- а те. Ересек адамны жрегіні массасы 0,425—0,570 кг. Ересек адамны жрегіні зындыы 12—15 см- ге жетеді, клдене имасыны лшемі 8—10 см, алдыы- арты 5-8 см. Жректі массасы мен лшемдері кейбір ауруларда (жрек аауы) жне за уаыт ауыр дене ебегімен немесе спортпен шылданатын адамдарда згереді. Жрек абырасы ш абаттан трады: ішкі, ортаы жне сырты.
Ішкі абат эндотелийлі (ан жне лимфа тамырларын ішінен астарлайтын жалпа жасушалар абаты) абышадан (эндокард) трады, ол жректі ішкі бетін астарлап жатады. Ортаы абат (миокард) клдене- жолаты блшыеттен трады. Жрекшелер блшыеттері арынша блшыеттерінен днекер лпалар (тіндер) пердесімен блінген, осы тіндер тыыз фиброзды талшытардан ралады - фиброзды саина. Жрекшелерді блшыетті абаты арыншаларды блшыетті абатына араанда бірталай нашар жетілген, ол жректі р блігіні жасайтын ызметтеріні ерекшелігіне байланысты. Жректі сырты беті сірі абыпен (эпикард) апталан, ол жрек маы апшыыны (смкені)- перикардты, ішкі жапыраы болып табылады. Сірі абыты астында аса ірі жрек артериялары мен кктамырлары орналасан, олар жрек тіндерін анмен амтамасыз етеді, жне жректі невртендіретін (иннервация) жйке жасушаларыны, жйке талшытарыны кп шоыры орналасан.
Перикард ( жректі абы) жректі апшы сияты оршап трады жне оны еркін озалуын амтамасыз етеді. Ол анмен толатын жректі созылуын шектейді жне жрек антамырлары шін тірек болып табылады.
Жректе екі апаша (клапан) бар: атривентрикулярлы жне айшы.
Атривентрикулярлы клапандар жрекшелер мен сйкес арыншалар аралыында орналасады. Жартылай айшы клапандар аортаны сол жа арыншадан, ал кпе зегін (ствол) о арыншадан бліп трады.
Жрек ызметіні екі фазасын бліп крсетуге болады: систола (жиырылу) жне диастола (босасу). Жрек цикліні ртрлі фазасыны затыы жректі жиырылу жиілігіне байланысты. Жректі жиі жиырылуы кезінде р фазаны ызметі тмендейді, сіресе диастоланы. Жрекшелерді диастоласы кезінде атривентрикулярлы клапандар ашы жне сйкес тамырлардан келетін ан оларды уыстарын ана толтырып оймай, арыншаларды да толтырады.
Жрекшелерді систоласы кезінде арыншалар толыымен анмен толады. Осы кезде анны уыс жне кпе кктамырларына кері аысы болмайды. арыншалар систоласыны аяында олардаы ысым аорта мен кпе зегіндегі ысымдардан лкен болады. Бл айшыты клапандарды ашылуына себепші болады, ал ан арыншалардан сйкес тамырлара аады. арыншалар диастоласы кезінде олардаы ысым кенет тмендеп, ол анны арыншалара арай кері ауына жадай жасайды. Сйтіп жрек клапандарыны ашылып- жабылуы жрек уысындаы ысымдарды згеруімен байланысты.
Жрек блшыеті озыштыа, озуды ткізуге, жиырылуа абілетті.
озышты. Жрек блшыетіні аа блшыетіне араанда озыштыы тмен. Жрек блшыетінде озуды пайда болуы шін аа блшыетімен салыстыранда кшті тітіркендіргішті олдану ажет. Жрек блшыетіні реакциясыны шамасы берілетін тітіркендіру кшіне (электрлік, механикалы, химиялы жне т.б.) байланысты болмайтындыы аныталан. Жрек блшыеті шекті (табалдырыты) жне шамасы лкен тітіркендіруде де максимал жиырылады.
ткізгіштік. озу толыны жрек блшыетіні талшытары жне жректі арнайы тіні арылы ртрлі жылдамдыпен тарайды. озу жрекшелер блшыеттеріні талшытарымен 0,8—1,0 м/с жылдамдыпен, арыншалар блшыеттеріні талшытарымен 0,8—0,9 м/с жылдамдыпен, ал жректі арнайы тіні арылы 2,0—4,2 м/с жылдамдыпен таралады. Жиырылышты. Жрек блшыетіні жиырылуыны зіндік ерекшелігі бар. Алдымен жрекшелер блшыеттері жиырылады, содан со – папиллярлы блшыеттер мен арыншалар блшыетіні абаты жиырылады. Ары арай жиырылу арыншаларды ішкі абатын амтиды, ол арыншалар уыстарынан анны аорта мен кпе зегіне ауын аматамасыз етеді. Жрек блшыетіні физиологиялы ерекшелігі – созыы рефрактерлі периоды мен автоматиясы болып табылады. Жректі рылысы оны атаратын ызметіне сай келеді. Ол ттас арылы екі — сол жа жне о жа блікке блінген. Ал жректі р блігі бір-бірімен жаласан екі блімнен: жоары — лашадан жне тменгі — арыншадан трады. Сонымен, адамны жрегі бкіл сторекті жануарлардікі сияты трт камералы: ол екі лашадан жне екі арыншадан трады.арыншаа араанда лашаны абырасы лдеайда жа. Бл лаша жмысыны оншалыты кп болмауына байланысты. Ол жиырылан кезде ан арыншалара теді. арынша бкіл тамырларды бойлай ан айдап, кп жмыс атарады. Кп жмыс істейтіндіктен, сол жа арыншаны блшы еті о жа арыншаны абырасынан алы болады. рбір лаша мен арыншаны шекарасында жатаулы апашалар болады, олар сіір талшытары арылы жректі абырасына бекінеді. Бл жатаулы апашалар.лаша жиырыланда апашаныыы жатаулары арыншаны ішіне арай салбырап, босап алады. Сондытан ан лашадан арыншаа еркін теді. арынша жиырыланда апашаны жатаулары тыыз жабылып, лашаны кіре беріс жолын бітейді, сондытан ан тек бір баытта — лашадан арыншаа арай аады, одан ан тамырларына барады.

92)Жрекке кіретін ж/е жректен шыатын ірі тамырлар.АШАртериялар.Организде веналы ан веналар арылы о жрекшеге atrium cordis dexter ,одан о жрекше-арынша тесігі арылы о арыншаа ,ventricylus cordis dexter,йылады.Кейін о арыншадан ан кпе сабауына , truncus pulmonales , одан кпе артериялары aa pulmonales,арылы о жане сол кпеге барады.кпеде кпе артериялары са тамырлара ,капиллярлара , vasa capiilaria тарматалады.кпеде венала ан оттегіне аныып ,артериялы ан 4 кпе венасы, vv pulmonales , арылы сол жрекшеге,atrium cordis sinistrum, одан сол жрекше –арынша тесігі арылы сол арыгшаа ,ventriculuc cordis sinistrum барады.

Жректі сол арыншасынан ан е ірі артериялы тамыр олаа- aorta ,жане оны тарматары организмні тіндерінде капиллярлара тарматалып , денені барлы азаларына тарматалады.Тіндерге оттегін беріп ,зі комірышыл газын сііріп ,венала ана айналады.Капиллярлард айтадан бір-бірімен осылып, ірі тамырлар веналарды-venae тзеді.Жалпы ан айналым шенбері екеку

1-Кіші ан айналым шебері-circulus sanginus minor-немесе кпелік ан айналым шебері деп те аталады.Ол жректі о кпе сабауы арылы ,оны тарматалуы ,кпедегі капилляр торы ,кпе веналары жіне сол жрекшемен аяталатын блікті айтады.

лкен ан айналым шебері -Circulus sanginus major немесе денелік ан айналым шебері депте аталадаы.Ол жректі сол арыншасынан басталып, ола арылы оны тарматары барлы дене азаларына тіндеріне алып баратын блікті айтамыз.

93)Жрек абыраларыны рылысы.Жрекшелермен арыншалар миокардысыны рылысы.

Жрек абырасы ш абаттан трады: ішкі, ортаы жне сырты.

Ішкі абат эндотелийлі (ан жне лимфа тамырларын ішінен астарлайтын жалпа жасушалар абаты) абышадан (эндокард) трады, ол жректі ішкі бетін астарлап жатады. Ортаы абат (миокард) клдене- жолаты блшыеттен трады. Миокард жрек абыраларыны ен алы блігі.Миокардты аалы блшыет тіндерінен айырмашылыы –жекелеген копядролы талшытардан трмайды,олар бір ядролы жасушаларды –кардиомиоциттерді торы болып табылады.Жрек блшыетінде екі блім ажыратылады :жрекшелерді жне арыншаларды блшыет абаттары.Екі блімні талшытарыда екі фиброзды саинадан-anuli fibrosi-басталады,оларды біреуіostium atrioventriculare dextrum-ды ,ал екіншісі ostium atrioventriculare sinstumdi оршап жатады.Жрекшелер блшыеттері арынша блшыеттерінен днекер лпалар (тіндер) пердесімен блінген, осы тіндер тыыз фиброзды талшытардан ралады - фиброзды саина. Жрекшелерді блшыетті абаты арыншаларды блшыетті абатына араанда бірталай нашар жетілген, ол жректі р блігіні жасайтын ызметтеріні ерекшелігіне байланысты. Жректі сырты беті сірі абыпен (эпикард) апталан, ол жрек маы апшыыны (смкені)- перикардты, ішкі жапыраы болып табылады. Сірі абыты астында аса ірі жрек артериялары мен кктамырлары орналасан, олар жрек тіндерін анмен амтамасыз етеді, жне жректі невртендіретін (иннервация) жйке жасушаларыны, жйке талшытарыны кп шоыры орналасан.

Перикард ( жректі абы) жректі апшы сияты оршап трады жне оны еркін озалуын амтамасыз етеді. Ол анмен толатын жректі созылуын шектейді жне жрек антамырлары шін тірек болып табылады.Жрекшелерді блшыеттік абыы.Жрекшелер абырасында екі блшыеттік абаты ажыратылады:беткей жне тере.Беткей абаттарды блшыеттік будалары клдене баытта жріп екі жрекшеге жалпы, олар жрекшелерді алдыы бетінде жасы дамып ,екі лашаны ішкі бетіне отеді.

94)Жрек жмысы.Жректі откізіштік жйесі, оны парктикалы маызы.

Жрек. Жректі анатомиялы рылысы.

Адам жрегі – уысты блшыетті мше. Ттас вертикаль перде арылы ол екі жарты блікке блінеді: сол жне о. Горизонталь баытта тетін екінші перде жректі трт уыса бледі: жоары уыстар- жрекшелер, тменгі- арыншалар. Жаа туан нрестені жрегіні массасы орта есеппен 20 г- а те. Ересек адамны жрегіні массасы 0,425—0,570 кг. Ересек адамны жрегіні зындыы 12—15 см- ге жетеді, клдене имасыны лшемі 8—10 см, алдыы- арты 5-8 см. Жректі массасы мен лшемдері кейбір ауруларда (жрек аауы) жне за уаыт ауыр дене ебегімен немесе спортпен шылданатын адамдарда згереді. Жрек абырасы ш абаттан трады: ішкі, ортаы жне сырты.Ішкі абат эндотелийлі (ан жне лимфа тамырларын ішінен астарлайтын жалпа жасушалар абаты) абышадан (эндокард) трады, ол жректі ішкі бетін астарлап жатады. Ортаы абат (миокард) клдене- жолаты блшыеттен трады. Жрекшелер блшыеттері арынша блшыеттерінен днекер лпалар (тіндер) пердесімен блінген, осы тіндер тыыз фиброзды талшытардан ралады - фиброзды саина. Жрекшелерді блшыетті абаты арыншаларды блшыетті абатына араанда бірталай нашар жетілген, ол жректі р блігіні жасайтын ызметтеріні ерекшелігіне байланысты. Жректі сырты беті сірі абыпен (эпикард) апталан, ол жрек маы апшыыны (смкені)- перикардты, ішкі жапыраы болып табылады. Сірі абыты астында аса ірі жрек артериялары мен кктамырлары орналасан, олар жрек тіндерін анмен амтамасыз етеді, жне жректі невртендіретін (иннервация) жйке жасушаларыны, жйке талшытарыны кп шоыры орналасан. Жректі ткізгіштік жйесіні ызметтері.

Ыраты серпіністерді спонтанды ндірілуі синусты- жрекше тйіншекті кптеген жасушаларыны йлесімді ызметіні нтижесі болып табылады жне ол осы жасушаларды тыыз байланысы (нексус) арылы жне электротонды зара серлесуімен амтамасыз етіледі. Синусты- жрекше тйіншегінде пайда болан озу ткізгіштік жйе арылы жиырылыш миокарда беріледі.Жректі ткізгіштік жйесіні ерекшелігі р жасушаны озуды здігінен ндіру абілеттілігі болып табылады. Жиілігі минутына 60-80 серпіністерді ндіретін синусты- жрекше тйіншегінен ткізгіштік жйені алыстауына арай оны ртрлі блігіні автоматияа абілеттілігіні тмендеуін рнектейтін автоматия градиенті бар болады.деттегі жадайларда ткізгіштік жйені барлы тмен орналасан бліктеріні автоматиясы синусты- жрекше тйіншегінен келетін жиі серпіністермен жойылады. Осы тйіншекті заымдануы не істен шыуы кезінде жрекше- арынша тйіншегі ыраты басарушы бола алады. Осы кезде серпіністер минутына 40-50 рет пайда болады. Егер осы тйіншек шетін болса, онда жрекше- арынша шоырыны (Гис шоыры) талшытары ыраты басарушы болып табылады.Осы кезде жректі жиырылу жиілігі минутына 30-40-тан артпайды. Егер осы ыраты басарушы да істен шыатын болса, онда озу рдісі Пуркинье талшытарыны жасушаларында спонтанды пайда болуы ммкін. Осы кезде жрек ыраы те сирек болады- минутына шамамен 20 рет.Жректі ткізгіштік жйесіні айрыша ерекшілігі оны жасушаларында жасушааралы контактіні – нексустарды кп млшерде бар болуы. Осы контактілер озуды бір жасушадан баса жасушаа тетін жері болып табылады. Осындай контактілер ткізгіштік жйе мен жмыс миокарды жасушаларыны арасында да болады. Контактіні бар болуы арасында жеке жасушалардан тратын миокард ттас бірттас трінде жмыс жасайды. Жасуашааралы контактіні кп болуы миокардта озуды таралуыны сенімділігін арттырады.Синусты- жрекше тйіншегінде пайда болан озу жрекшелер арылы таралып, жрекше- арынша (атриовентрикулярлы) тйіншегіне жетеді. Жылы анды жануарларды жрегінде синусты- жрекше мен жрекше - арынша тйіншектері арасында, жне де о жне сол жрекшелер арасында арнайы ткізгіштік жолдар болады. Осы ткізгіштік жолдардаы озуды таралу жылдамдыы жмысшы миокард бойымен озуды таралу жылдамдыынан соншалыты арты болмайды. Блшыет талшытарыны кішкене алындыы жне оларды ерекше тсілмен бірігуі арасында жрекше- арынша тйіншегінде озуды таралуыны бгелуі пайда болады. Осы бгелу салдарынан озу жрекше - арынша шоырына жне жректі ткізгіштік миоциттеріне (Пуркинье талшыы) тек жрекшелер блшыеттері жиырылып лгеріп, анды жрекшеден арыншаа ыыстырып лгергеннен кейін ана жетеді.Ендеше атриовентрикулярлы кідіріс (бгелу) жрекшелер мен арыншаларды ажетті тізбекті жиырылуын амтамасыз етеді. Жрекше – арынша шоырында жне диффузиялы орналасан жректі ткізгішітік миоциттерінде озуды таралу жылдамдыы 4,5-5 м/с-ке жетеді, ол жмыс миокардымен озуды таралу жылдамдыынан 5 есе жоары. Осыны арасында арыншалар миокарды жасушаларыны жиырылуы бір мезгілде теді, яни синхронды (сурет7.2). Жасушаларды жиырылу синхрондылыы миокардты уатын арттырады жне арыншаларды ыыстырушы ызметіні эффективтілігін артырады. Егер озу жрекше- арынша шоыры арылы таралмай, жмыс миокардыны жасушалары арылы таралса, яни диффузиялы, онда асинхронды жиырылу периоды біршама за болушы еді, миокард жасушаларыны жиырылуа бір мезгілде атыспай, біртіндеп атысушы еді жне арыншалар зіні уатыны 50%-ын жоалтушы еді. Сйтіп ткізгіштік жйені болуы жректі біратар маызды физиологиялы ерекшеліктерін амтамасыз етеді:

1) серпіністерді ыраты ндірілуін (рекет потенциалы);

2) жрекшелер мен арыншаларды ажетті тізбекті жиырылуын (координациясын);

3) арыншалар миокардыны жасушаларыны жиырылу рдісіне синхронды атынасуын (ол систоланы тиімділігін арттырады).

95)Жрекапты рылыс ерекшеліктері,оны топографиясы.

. Жрек жрекаппен бірге ассиметриялы кеуде уысында, алдыы ккірекаралыта орналасады;оны 3/2 блігі орталы сызытан сол, ал 3/1 блігі о болікте жатады. Жректі зынды болігі иаш, жоарыдан тмен, онан сола, арттан ала ораналасады.Жректі о веналы блімі алдынан, сол артериялы блімі артта брылып орналасады. Жрек алдынан ж/е бйірінен кпеапта орналасып кпемен, оны аз блігі алдынан тспен абыра шеміршектеріне жанасады.Жректі жоары шекарасы о ж/е сол 3-і абыра шеміршектеріні жоары жиектерін байланыстыратын сызы бойымен отеді,О шекарасы 3-і о абыра шеміршегіні жоары жиегінен вертикальді тмен 5-і абыра шеміршегіне дейін.Тменгі шекарасы 5-і о абыра шеміршегінен жрек шына дейін ткізілген сызы бойымен :жрек шы сол 5-і абырааралыта ортаны баналы сызытан 1-1,5 см ішке араи аныталады.Сол шекарасы шінші сол абыраны жоары жиегінен жрек шына деиін.О жане сол жрекше –арынша тесіктері алдыы кеуде торына иаш сызы бойымен ,яни 3-і сол абыра шеиіршегіні тстік шетінен 6-ы о абыра шеміршегіне проекцияланады.Сол тесік осы сызыта 3 –і сол абыра шеміршегі дегейінде, о 5-і о абыра шеміршегіні тске бекіген жерінде ораналасады.ола тесігі тсті сол жиегіні артында 3-і сол абыра шеміршегіні тске бекінген жерінде жатады.

96)Жректі негізгі жане осалы анмен амтамасыз етілу айнар кздері.Жрек абырасында артерияларды таралу ы , жректе анайналым шеберіні алыптасуы. Жректен азалара араи шыып, олара ан акелетін тамырлар артериялар деп аталады.Артерияларды абырасы 3 абытан трады.Ішкі абыша –tunica intima –тамырларды уысы жаынан эндотелиймен астарланган, субэндотелиймен ішкі серпімді мембрана оранласады.Ортаны абы-tunica media –бірыай салалы блшыет тінне серпінді талшытар мен ауысып,араласып отыратын миоциттерден ралан,сырты абы- tuniuca externa- днекер тінді талшытардан трады.Артериялы абыра серпімді аа тзеді.Жректен алыстаан сайын артериялар тарматара блініп, баран саиын сатала береді.Ал жрекке жаын артериялар негізінен анды ткізу ызметін атарады.Оларды ен бірінші міндеті жрек соуынан латырылып шыгатын ан массассыны серінен тамыр абырасында механикалы сипатты рылымдар, яни серпімді талшытармен мембраналар кбірек дамыан.Мндай артериялар серпімді артериялар типі деп аталады. Жректі ан тамырлар мен амтамасыз етілуі екі артериямен: оланы алашы тарматары о тждік, a.coranaria dextra, ж/е сол тждік артерия , a coranaria sinistra жреді.О жа тждік артерия- оладан о жа жрекшені сырт жаынан тждік жлгемен жректі о жа жиегін орап тіп, оны арты бетінен ауысады.Ол бул жерде арты арыншаалаы тармаа-r.interventricularisnposterior-а жаласады.Бл соны арты арынша аралы жлгемен жректі тбесіне деиін тмен тсіп, Сол жерде сол жа тждік артерия тармаымен анатомазданады.О жа тждік артерияны тарматары о жа жрекшені, о жа арыншаны алы абырасыны бір блігі мен бкіл арты абырасын, сол жа арыншаны арты абырасыны кішкене блігін, жрекше арлы пердені , арыншааралы пердені арты 3/1ін, о жа абыраны емізікше блшы еттері мен сол жа арыншаны арты емізікше блшыетін амтамасыз етеді.Солжа тждік артерия –оланы сол жа жартылай айшыты апашасыны асынан шыып, сол жа жрекшені алдыны тждік жлгеде орналасады.Ол кпе сабауымен сол жа кішкене лашаны арасында екі тарма береді:жіішкелеу,алдыны,арыншааралы тарма-ramus interventricularis anterior ж/е ірілеу, сол жаты айналып отетін тарма-ramus circumflexus.Бірінші тарма алы арыншааралы жлгемен жректіі шына дейін тзіп , сол жерде о жа тждік артерияны тармаымен анастомозданады.Еінші тарма сол жа тждік артерияны негізгі сабауыны жаласы ретінде жрек жлгесімен жректі сол жаынаа орап тіп, о жа тждік артерииямен осылады.Осыны нтижесінде бкіл тжді к жлгесінде горизанталды жазытыта орналасан артериялы саина тзіледі,одан жрекке перпендикулярлы тарматар шыады.Саинаны жректі жанама ан айналымы шін ажетті бейімделу болып табылады.Сол жа тждік артерияны тарматары сол жа жрекшені , сол жа арыншаны бкіл алдыы абырасыны кп болігін , о жа арыншаны бкіл алдыы абырасыны бір блігін, арыншааралы пердені 3/2 блігін жане сол жа аыншаны алдыгы емізікше блшыетін антамырларымен жабдытаиды. .Жалпы ан айналым шенбері екеку

97)КАШ тамырлары , жалпы сипаттам , оларды окпеде таралу зандылытары. Кіші ан айналым шебері-circulus sanginus minor-немесе кпелік ан айналым шебері деп те аталады.Ол жректі о кпе сабауы арылы ,оны тарматалуы ,кпедегі капилляр торы ,кпе веналары жне сол жрекшемен аяталатын блікті айтады.

кпе сабауы-truncus pulmonalis –вена анны о жа арыншадан окпеге акеледі.Ол trun. Arteriosus жалгасы болып есептеледі де,арты жагында жатан оланы иып отип , иаш сола араи жреді.кпе сабауыны алдында орналасуы trun. Pulmonalis –ті trun. Art-sus-ты вентралды болігінен , ал оланы оны дорсалды болігінен дамитындыгына байланысты.кпе сабауы 5-6см откеннен кейін ола доасы астында 4-5-і кеуде омырталары де-де райсысы сайкесті окпеге кететін 2 аыры тармаа pulm.dextra ж/е pulm. Sinistra –а болінеді.О жа ж/е сол жа кпе арт-ры рыты кезеде іргесі аланатын 6-ы арт- догалардан дамиды.зындау о жа кпе арт-сы о жа окпеге aorta ascendens пен жогаргы куыс вена артынан, сол жа кпе арт-ы сол жа кпеге aorta ascendens алдынан отеді.Окпеге откеннен кейін a. pulm.dextra мен a. pulm. Sinistra тагы да окпені сйкестігі боліктерімен окпе сегменттеріне баратын тарамдарга болініп, одан рі бронхтарга осарлана аса са арт-я,артериола,прекапилляр, ж/е капиллярларга тарматалады.Блінетін жерге дейін truncus pulmonalis жреккп жапырашасымен жабылады. Блінетін жерден оланы ойыс жагына араи днекер тінді байламды тартпа –lig arteriosumсозылып жатады, ол абысып бітеліп кеткен ductus arteriosus болып саналады.

Окпе веналары артерия аннын окпеден сол жа жрекшеге келеді. Олар окпе капилнан басталып , брохтарга сегменттерге же боліктерге сайкес жретін ірілеу веналарга айналып осыладыда, кпе апашаларында ірі сабаулар,р кпеден 2 сабаудан раиды,бл окпе сабаулары горизантальды багытта сол жа жрекшеге келіп,оны жогаргы абырасына яды, соны озинде р сабау озіні жеке тесігімен яды:о жа сабаулар сол жа жрекшені о жа жиегіне , ал сол жа сабаулар оны сол жа сабаулар оны сол жа жиегіне келеді. О жа окпе веналары сол жа жрекшеге келер жолында о жа жрекшені арты абырасын колдене иып отеді. кпе веналарыны симметриялы болу себебі мынады: о жа кпені жоары жане ортангы боліктерінен шыгатын сабаклар бір сабауга бірігіп осылады. кпе веналары лкен ан айналым веналарынан толы ошауланбаган йткені олар аzygos-а ятын бронхты веналармен анастомазданады.кпе веналарында апашалар болмаиды.

98)лкен ан айналым ше- тамырлары, жалпы сипаттама ,ола оны блімдері :жоарылаан ола доасы тарматары,Кеуделік ола , оны абаыралы жане азалы тарматары, оларды анмен амтамасыз етілу айматары.

ола анды жректі сол жа арыншасынан алып шыатын лкен ан айналым шебері артерияларыны негізгі сабауы болып табылады.оладан мынадай 3блім ажыратылады:

1)ascendens aorte-оланы жоарыа котерілетін блігі

2)Arcus aortae-ола доасы- тортінші сол жа артериялы до,аны туындысы жане

3)Pars descendens aortae-рыты дорсальді артериялы сабауынан дамитын оланы тмен кететін блігі.bulbus aortae деп аталатын буылты тріндегі едеуір кееюден басталады.Бл кеейген жерге іш жаынан ола абырасымен оны апашаларыны жатаулары арасындаы 3ола ойнауы-sinus aortae сайкес келеді .оланы жоарыа котерілетін блігіне сйкес келеді оланы жоарыа котерілетін болігі 6см .оланы жоарылаан блігіні тарматары ,Е ыса ашыты заы бойынша олаа е жаын жерде зі содан шыатын жрек жататындытан , одан шыатын бірінші тамырлар оны жрекке баратын тарматары- жоарыда сипатталан aa coranaria dextra et sinistra болып табылады. Кеуде ола-aorta thoracica- артыы ккірек аралыта орналасып, омырта жотасында жатады.К –зіні жоары болімінде омырта жотасыны сол жаында , ол томен баытталып кшкене оа жылжиды.Іш уысына откенде орталы сызытан солыра орналасады.Кеуделік олаа оынан кеуде ттігі ductus thoracicus жане сыар вена ,v.azigos , солынан –жартылай сыар,v hemiazigos , алдынан сол бронхы жанасады.ешті жоары 3/1 болігі олалан о , ортаны болігі –алдында , ал томенгі болігі – сол ораналасады.абыралы тарматары

1)Жоары кокет артериялары кеуделік оланы томенгі болігіні алдыны абырасынанн екеу есебінде басталып , кокетті бел бболігіні жоары бетіне баытталады.

2)Арты абыралы артериялар aa intercostales posteriors- айырыша ірі тамырлар , саны 10жп , барлы дегейде кеуделік оланы арты бетінен басталады.Оларды 9-ы шінші мен он бірінші абыра арлы кеістікте жатады.Ал томенгілері 12 –і абыраны астында жреді, сондытан олар абыраасты артериялары деп аталады.

99)Жалпы йы артериясы ,топографиясы,ан кеткенде артерияны басу орны .Сырты йы артерия, оны 3 топ тарматары ,анмен амтамасыз ету айматары.

Жалпы йы артериясы-a caroticus -3ден 4-і ола доалары бойында венралды оладан дамиды; о жагында truncus brachiocefalicusтен тсол жагында ола дагасына шыгады .Жалпы уйы артериялары кеірдек жане ешті жагымен жогары караи журеді. О жа жалпы уйкй артериясы сол жатаыдан ысалау , ойткені , сол жа йы артериясы 2-кеуде жане мойын болімдерінен , ал о жа йы артериясы тек мойын болімінен турады.

Сырты йы артериясы , бас пен мойынны сырты боліктері анмен амтамасыз етіледі.Сырты уйы артериясы басталган жерінен жогары котеріліп m.digastrcus-ті арты арыншасы мен m3 stylohyoideus-ті арты болігінні ішкі жагынан ла асты безін тесіп отіп , томенгі жа сіндісіні мойында озіні аыргы тарматарына болінеді .Олар алдыы ,ортангы арты топ болып болінеді.

1)Алдынгы топа жатаын артериялар,аматмасыз ететін азаларды дамуы жане орналасуына байланысты , желбезек догаларды туындылары болып табылады.Атап айтканда : аланша без бен комей дікі -a thyroidea superior, тілдікі- a lingualis, беттікі- a facialis

2)Арты топ –ossipitalis-шйде артериясы , processus mostaideus-тегі жлге арылы отіп, желке аимагындаы тері астына келіп тобеге деиін тарматалады. Оз жолында a occipitlis біратар оршаган булшыеттерге , ла аландарына,арты бассуйек шуыры аймагындагы миды атты абыгына кішкене тарматар береді.

Ортангы топ-арт-я алдытарынан турады.

Ішкі йы арт-сы –жалпы йы арт-нан басталып, бассуйек негізіне котеріліп , самай суйектегі-canalis caroticus-ке енеді. Мойын аймагында тарматалмаиды.Басталатын жерінде дорсалды оланы латералды орналасан сабауынан дамуына сайкесті сырты уйкы артериясынан сырта араи жатады.алайда коп узамаи оны медиалды бетіне ыыса бастаиды.

100) Жогаргы Жасуек арт-сы , топографиясы . тарматары,анмен амтамасыз ету айматары.

Жоары жа сйек арт-ы a maxillaris сырты йы арт-нан томенгі жасйекті буынды сіндісі мойыны дегеінде тік брыш жасап тарматалады.Арт- бастапы блімі шышыт безбен .кейін тамырмен , иреленіп горизантальді алдынан томенгі жасйекті бтагымен lig sphenomandibulare арсына багытталады. Кейін артерия m pterygoideus lateralis пен m temporalis арасында жатып , канаттап –тандай шырына жетеді де, сонгы тарматарына болінеді.Жогаргы жаксуек арт- тарматары топаграфиясына бай-ты 3 топка жіктеледі.

1-і топа жогаргы жаксуйек арт- томенгі жасйек мойны маындагы тарматары жатады.

2-і топа a maxillaris – ті pterygoideus lateralis пен m temporalis арсында жатан болігінен тарматалатын тарматар жатады.

3-і тора ж, жасйек арт- анат-тадай шырында орналасан тарматары жатады.

Томенгі жасйек болігі тарматары.1-Тере ла арт-сы негізгі сабауды бастапы болігінен тарматалатын кішкене тармагы.Жогары багытталып ,шышыт буынны буын апшыгын, сырты есту отісіні томенгі абыргасын,дабыл жараын анмен амтамасыз етеді.Алдынгы дабыл арт-сы ол жиі тере ла арт- тармагы болып табылады. Дабыл уысына fissure petrotympanica арылы кіріп ,оны шырышты абыгынана амтамасыз етеді.3- Томенгі яшытар арт-сы- ірі тамыр томен багытталып , томенгі жасйек зегіне аттас венамен нервпен бірге томенгі жасйек тесігі арылы кіреді.

101)Ішкі йы арт-сы , оны топаграфиясы,трматары.

Кз арт-сы тарматары Ішкі йы арт-сы –жалпы йы арт-нан басталып, бассуйек негізіне котеріліп , самай суйектегі-canalis caroticus-ке енеді. Мойын аймагында тарматалмаиды.Басталатын жерінде дорсалды оланы латералды орналасан сабауынан дамуына сайкесті сырты уйкы артериясынан сырта араи жатады.алайда коп узамаи оны медиалды бетіне ыыса бастаиды.Ішкі йы арт-сы canalis caroticus -ті иілгендігіне араи онда алдымен тік жріп , содан кейін алдыгы медиальді багытта иіліп самаи сйекті шында , foramen lacerum жанында бассйек уысына енеді ; жогары каиырылып , сынатарізді сйек арылы трік ершігіні тбі дегейінде айтадан алга бурылып ,кеуекті ойнау абаты арылы отип,canalis opticus асында сонгы рет жогары жане сал арта араи иілім жасап , бірінші тарматы a.ophthalmica –бередіде , содан кейін атты жане торлы абыты тесіп, аырын зіні сонгы тарматарына болінеді.Ішкі йы арт-сыны тарматары.1-Дабылуысынан отетін-rr caroticatympanici

2-A ofthalmica -коз артериясы ,canalis opticus арылы n opticus пен бірге козясы уысына отип , сол жердегі озініі согы тарматарына болінеді.

102)МИды анмен амтамсыз етілуі Виллизи жан Захарченко арт- шеберлері, оларды практикалы маызы

Алдыгы ми арт-сы a.cerebri anterior –ішкі йы арт- сонгы тарматаргы болінетін жерінен басталатын ірі тамыр. Алга жане медиальді жріп, кору нервіні стінде жатады.Кейін ол ми жарты шарынны медиальді бетіне жогары брылып, лкен миды бойлы саылауында , fissura longitudinalis cerebri орналасады.Бл жерде сйелде дене тізесін , genu corporis collosi , айналып , оны жогаргы бетімен арта багытталып, шйде лесіні басталуына жетеді.

Артерия оз жолындагы тесіктелген зат арылы лкен ми жарты шарларыны базыльді ядроларына баратын бірнеше са тарматар береді.

Алдыы ми артериясы кору иылысы дегеейінде алдыгы данекер артерия, a communicans anterior , комегімен арама-арсы жатагы аттас артериямен анастомоз тзеді. a.cerebri anterior оз жолында ыртыс тарматарын,

Rr corticales , олардан коз уялы тарматар, rr orbitals мадайлы тарматар , rr frontales, тобелік тарматар , rr parietals , сонымен атар орталы тарматар rr centrales береді. Аталган тарматар сйелді денені , иіс сезу жолын жане мадай мен тобе лестеріні медиальді бетінін ыртысын анмен амтамасыз етеді.

2) Ортангы ми арт-сы a cerebri media - ішкі йы арт-ны е ірі тармагы жане оны жалгасы. Артерия лкен миды бйір жлгесіні тереіне кіріп , алгашында сыртымен, кейін жогары жане кішкене арта жріп , улкен ми жарты шарыны жогаргы – бйір бетіне шыгады.

103) Бганаасты арт-сы топ-сы анмен амт-сыз етілу айматары.

Бганаасты арт-сы- ола догасынан тікелей шыгатын тарматарра жатады,ал о жа буанаасты арт-сы trun brachiocephalicus –ті тармагы болып табылады.Артерия окпеап кумбезін орап отетін жогары араи доес доа тзеді.Ол арт-я aperture superior арылы кеуде уысынан шыгып , бгананы астына жріп ,1-і абырганы аттас саласына жатады.Бл жерде бганаасты арт-нан ан кетуді тотату шін tuberculum m scalene anterioris-ті артында 1-і абыргага ысуа болады.Одан рі артерия олтыасты шырына созылып , сол жерде 1-абырганы сырты жиегінен бастап a axillaris деп аталады.Баасты арт-сы оз жолында иы орімімен бірге spatium intercalenum арылы отеді, сондытан онда 3 болімді ажыратады:1-і басталган жерден spatium intercalennum -ге кіргенге дейін,2-і болім spatium intercalennum ішінде жане 3-і болім одан шыгып a axillaries-ке ауысана дейін.