Инфляция: себептері, крсеткіштері, трлері.

Инфляция –аша айналысы жйесіне негізделген рынокты экономика те жиі кездесетін былыс.

Инфляцияны туындататын себептер:1.мемлекеттік шыындарды жне табыстарды зара баланстандырылмауы, бюджет тапшылыыны орнауы; 2.скери шыындарды суі; 3.экономикадаы рылымды диспропорциялар; 4.монополиялы рылымдарды рекеті; 5.инфляциялы ктулер; 6.сырты сауда мен ашы есік саясатын жргізу; 7.жалан аша шыару;

Инфляция трлері:

1.Бркемеленген инфляция-баалар дегейі згермеген жадайда тауарлар мен ызметтерді сапасыны нашарлауы.

2.Ашы инфляция-ашы рынокты жйеге тн инфляция.

3.Баяу инфляция-баалар дегейі жылына 10% а дейін скен кездегі инфляция.

4.Сраным инфляциясы-рынокты тепе-теділік сраным тарапынан бзыланда орнайтын инфляция

Нарыты экономиканы мемлекеттік реттелуіні ажеттілігі мен мні. Нарыты субьектілері. Нарыты рылымы жне инфрарылымы.

Нарыты экономика, рынокты экономика, базарлы экономика – еркін ксіпкерлік, ндіріс рал-жабдыына меншік нысандарыны кптігі, нарыты баа белгілеу, шаруашылы жргізуші субъектілер арасындаы шартты атынастар, мемлекетті шаруашылы ызметке шектеулі трде араласуы аидаттарына негізделген экономика, яни тауарлар мен ызметтерді ндіру, блу, оны бадарламалау жне реттеу саласы нарыта біріктірілетін экономика. Нарыты экономиканы мемлекеттік реттеуді тиімді жйесі елді экономикалы дамуыны жне саяси тратылыты стап труыны маызды шарты болып саналады. азастан Республикасыны азіргі уаытта инновациялы саясатты дамытуа байланысты нары экономикасын реттеуде мемлекет жне мемлекеттік бюджетті атаратын рлі те маызды болып табылады.Нарыты экономиканы масаттары: 1.жмыспен толы амтылу 2. экономикалы су 3. бааны тратылыы 4. экономикалы еркіндік 5. тедік. 6. тиімділік. Нары субъектілері:Ксіпкерлер;кімет;Мемлекет. Нары – крделі жйе, оны рылымын ртрлі белгілермен классификациялауа болады. Елдегі барлы нарыты былай жіктейміз: ішкі (лтты) нары, еларалы, айматы, біріккен нары жне ішкі (республикалы, облысты, облысаралы) нары,лемдік нары.лемдік нары жеке елді ішкі нарыымен байланысты. Ол байланыстар ндірістік кооперация мен интеграция, сырты сауда, тауар айырбастау операциясымен жзеге асырып отырады. азіргі уаытта нарытар арасындаы байланыстар лаюда. Шыыс Еуропа мен Еуропаны экономикалы ауымдасты (ЕЭ) елдері арасында жне дниежзілік нары алыптасуда.азіргі ішкі нары – тгел алып араандаы елді лтты нарыы: ндіріс ралжабдыы нарыы, ттыну нарыы, капитал нарыы, ылыми-техникалы идея нарыы, баалы ааздар нарыы, жмысшы кші нарыы енеді. Нары инфрарылымы. Нары экономикасыны ызмет етуі оны белгілі элементтеріні болуын талап етеді. Осыларды жиынтыы нары жйесін райды.Нары экономикасыны бірінші жне те маызды элементі — ндірушілер мен ттнушылар.Нары экономикасыны екінші элементін ндіріс орындарыны корпоративтік басаруына негізделген меншікті жеке немесе аралас формаларымен болжанан экономикалы оашалану райды.Нары экономикасыны шінші маызды элементі — баа. Нары экономикасыны тртінші, орталы буыны - екі рылымнан, сраныстан жне сыныстан, трады. Нары механизміні бесінші элементі — бсеке. Бл пайданы жоары болуын жне осыны негізінде ндіріс масштабын кеейтуді амтамасыз етеді.

50. Формациялы тсіл. ндірісті бес амалы. Мемлекеттерді типке блудегі формациялы тсіл. Формациялы тсілді шегінде негізгі талап ретінде леуметтік-экономикалы факторлар, яни, оамды-экономикалы формация орын алады. Бл тсіл трысынан мемлекет типі оамны экономикалы базасімен тыыз байланысты оамды рылыма сйкес мемлекетті зара тыыз байланысты белгілеріні жиынтыы ретінде аныталады.

51.Экономикалы су,мні,крсеткіштері мен факторлары. Экономикалы су типтері. Экономикалы су оамды ебек нтижесін, оны негелік, рухани сипаттамаларын крсетеді. Ол — экономикалы динамиканы крсеткіші жне айнар кзі. Экономикалы суді мні — бл адамдарды материалды жне рухани ажеттіктерін амтамасыз ету, оам дамуыны негелік негіздерін кшейту. Адамдарды білімі, дады-тжірибесі, абілеті адамдар капиталын райды. Бл адамдарды болашатаы мір-жадай дрежесіні кепілі болып табылады. Экономикалы су басты трт факторлара негізделген: Халы; Табии ресурстар; Капитал жинатау; Техника; Олар: табии ресурстарды пайдалануды жасарту жне оны анытау, халыты жмысбастылыы жайлы мселелер, капитал салымыны техника экономикалы прогресі туралы негізін амтиды.. Э. жйесіні басты крсеткіші – жалпы ішкі нім (ЖІ).

52.Абсалютті рента.Дифференциалды рента I жне II.Жала алу баасы,жер аысы.
Рента (фр. rente — табыс келу. Жер рентасы – жер телімін уаытша олданана тленетін тлем.Жер рентасыны екі трі бар: дифференциалды жне абсолютті.Абсолюттік рента – бл жер иелеріні иемденетін табыстарыны бір трі. Оны абсолюттік деп аталатын себебі – ол нарлылыы мен баса да жадайлара байланыссыз жала берілген барлы жерлерден алынады. Мны жерге меншік монополиясы болу салдарынан, жер иесіне жерге капитал пайдалану шін тленетін тлем. ай елде болмасын, халыты азы-тлікпен амтамасыз ету шін нарлы жермен атар німділігі тмен жерлерді де пайдалануа тура келеді. Сондытан, нары баасы нарлылыы тмен жерде ндірілетін німдерді жеке ндірістік баасымен лшенеді.Сондытан, нашар деген жерлерден де орта пайдадан арты пайда алынатын болады. Мндай арты пайданы абсолюттік рента трінде жер иелері иемденді. .Дифференциалды рентаны айнар кзі нарлыы жоары жне нарыа жаын жерлерде ндірілетін ауылшаруашылыы німдеріні жеке ндіріс шыындары оамды ндіріс шыындарынан лдеайда кем болады да, сондай жерлерді пайдаланатын жалгерлерді стеме пайдасы болып табылады.Дифференциалды рента екі трде болады:1. Жерді табии нарлылыына жне жер теліміні нарыа жаын орналасуына байланысты алынатын пайданы жал тлемі ретінде жер иелеріне кшуін дифференциалды І рента деп атайды.2. Жерді нарлылыын жасанды жолмен жасарту арылы алынатын стеме пайданы дифференциалды ІІ рента деп атайды.

53. оам шаруашылыыны негізгі формалары мен лгілері. Натуралды шаруашылы, оны белгілері мен ерекшеліктері. оамды шаруашылы – бл ндіріс пен ттыну арасындаы байланыс.* жеке ебекті оамны жиынты ебегіне енгізу тсілі.* Экономикалы ызметті йлестіру.Шаруашылыты бірінші тарихи нысаны натуралды шаруашылы болып табылады. Натуралды шаруашылы - оамды ндірісті йымдастыруды ертедегі трі болып табылады. Алашы ауымдаы адамны ебек рал сайманыны арапайымдылыы оан німді тек зіні ттынысы шін жасауа ммкіншілік береді. Яни натуралды дегеніміз – адамдар німді айырбаса нарыа шыаруа мтылмастан, тек здеріні жеке бас ажеттіліктерін теу шін ндірілетін шаруашылыты айтамыз. Оларды негізгі белгілірі мыналар: 1. ндіргіш кштер мен оларды йымдастыру аса арапайым; 2. ндірілетін німдер жиыны асырлар бойы згерместен жылдан- жыла бірдей клемде ндіріледі. - Алайда «ндірдік- ттынды»- приципі бойынша мір сру ммкін емес екендігі кейінірек оамда длелдене бастады, яни мндай саясат елді лемдік рыноктан ошаулануына экономикалы ылымны артта алуына келді, сондытан экономикалы йымдастыруды бл формасын олдану ммкін емес. Осыдан кейін тауарлы шаруашылы алыптасты. Мны мні мынада: Тауарлы деп- німдер сату шін ндіріліп, ал ндірушілер мен ттынушылар арасындаы байланыс нарыты кмегімен жзеге асырылатын шаруашылы аталады.