Тланы леуметтануы.

1.леуметтену-адамны бкіл мыр бойына жаласатын здіксіз рдіс. леуметтену рпатарды байланыстырады. Баланы мірге келуі оны трбилеуге жауапты адамдарды мірін згертеді.

“парыз” ымы алыптасады. леуметтендіру ралдары:
2.ндылы.норма
3.Біліктілік,абілет
4.леуметтік

1.Тіл статус
5. леуметтік роль

 

Тланы леуметтендеру тсінігі жне оны сатылары.

Тланы леуметтенуі тек леуметтік – баыланатын жне баыттылы – йымдасан жадайлар жиынтыынан ана емес, сонымен оса, ая - асты жадайларын да туелді болып келед

леуметтену ш сатыда болады деп бледі. Олар:

ебекке дейінгі,

ебектегі,

ебектен кейінгі

Тланы рылуына сер ететін аспект болып мдениет саналады

Калыптасу механизмдер)

Имитация ,идентификация, жеке баылау

69/ Біріншілік жне екіншілік леуметтендіру агенттері

леуметтендіру агенттері - (лат. agens - іс-рекет етуші) - объективті трде жеке тланы леуметтендіру процесіне атысушы леуметтік институттар мен факторлар. леуметтендіру агенттеріне отбасы, оу орындары, саяси жне оамды институттар, дін, БА, мдделер тобы, оиалар жне оамды мір процесі, былыстар жатады. Бларды барлыы да жеке тланы леуметтік сипатыны алыптасу процесіне маызды ыпал етеді. Жеке тла міріні р кезеіне (балалы шаына, жасспірім кезіне, ебекке дейінгі, аыл тотатан, зейнетке шыан) сай келетін з агенттері бар.

 

Девиантты мінез-лы оамны, леуметтік топты леуметтік нормалардан ауыту ретінде.

леуметтенудегі девиантты мінез-лы тжырымдамасын алыптастыран француз леументтанушысы Эмиль Дюркгейм. Ол леуметтік девиацияны тсіндіру шін аномия тжырымдамасын сынды. «Аномия» термині француз тілінен аударанда жымны, заны болмауы.

Ал, Роберт Мертон мінез-лы ауытушылыыны себебін оамны мдени масаттары мен оан жетуді леуметтік малданан жолдарыны арасындаы йлеспеушілік деп тсіндіреді.

Девиантты мінез-лыты сырты физикалы жадайларына климатты, геофизикалы, экологиялы факторларды енгіземіз. Мысалы, шу, геомагниттік, згеріс, таршылы, т.б жадайлар рей туызып агрессивті жне баса да ажетсіз мінез-лыты крінуіні бір себебі болады. Сонымен бірге леуметтік орта серлері де з ыпалын тигізеді:

• оамды рдістер (леуметтік-экономикалы жадай, мемлекеттік саясат, салт дстр, баралы апарат ралдары, т.б.);

• тла бар леуметтік топ мінездемесі (этикалы рылым, леуметтік мртебе, референтті топ,);

• микролеуметтік орта (отбасыны мір стилі жне дегейлері, отбасындаы зараарым-атынас типі, отбасындаы трбие стилі, достар, баса да маызды адамдар).

Девиация бірнеше типтен трады: девиантты, делинквентті жне криминалды мінез-лы. Девиантты мінез-лы - леуметтік нормалар мен ережелерге сйкес келмейтін мінез-лыты айтады. Ол ауытыан мінез-лыты бір трі. Кейбір дебиеттерде бл типті «антидисциплиналы» деп те атайды.Девиантты мінез-лыты крсеткіштеріне: агрессия, демонстрация, оудан, ебектен бет бру, йден кету, алкоголизм, наркомания, оама жат ылытар, жынысты жат мінез-лы, суицид т.б. жатады.Девиацияны екінші трі - делинквентті мінез-лы. Ол за бзушылыпен ерекшелінеді. Оны мынадай типтері бар:

1. Агрессивті-зорлаушылы мінез-лы. Бл жеке тлаа крсетілетін дрекілік, тбелес, кйдіріп-жандыру сияты жаымсыз іс-рекеттерде крініс береді.

2. Ашкздік мінез-лы (корыстное поведение): майда рлытар, орытып-ркіту, автоклік рлау т.б. жалпы материалды пайдакнемдікке байланысты жат мінез-лы.

3. Наша сату жне тарату

Леуметтік стратификация.

леуметтік стратификация- иерарихиялы рангтегі адамдар жиынтыыны (трындарды) таптара блінуі. Ол жоары жне тменгі жіктерді болуынан крінеді. Оны негізі мен мні- ытар мен артышылытарды, жауапкешілік пен міндеттерді те блмеу, леуметтік ндылытарды, билікті болуы немесе болмауы. леуметтік стратификацияны негізгі трлері ртрлі жне кпырлы. андай да бір оам мшелеріні экономикалы мртебесі бірдей емес, яни оларды арасында ауатты жне кедейлер болса, онда бл оам экономикалы жіктелумен сипатталады. Ешандай жадай кіріс, мір сру дегейі, трындарды бай жне кедей жіктеріні болуы трінде крінетін экономикалы тесіздікті згерте алмайды. леуметтік стратификацияны наты трлері алуан трлері. Біра оларды негізгі ш трге топтастыруа болады: экономикалы, саяси жне ксіби стратификация. Олар зара тыыз байланысты. Жоары экономикалы жік кілдері бір уаытта жоары саяси жне ксіби жіктерге атысты болады. Тменгі тап кілдері азаматты ытары шектелген жне ксіби иерархияны тменгі жігіне атысты болады.
Ебек блінісіні жне леуметтік-экономикалы атынастарды даму дрежесіне байланысты леуметтік рылымны тарихи трыда ртрлі трлері алыптасты:
1) лиеленушілік оамны леуметтік рылымы- лдар жне лиеленушілер
табы, олнершілер, саудагерлер, жердеушілер, еркін шаруалар, алымдар,
философтар, аындар, малімдер, дрігерлер жне басалар;
2) феодалды оамны леуметтік рылымы- феодалдар, крепостной шаруалар,
сословиелер жне интеллигенцияны ртрлі топтары. Бл оамны соы
кезеінде буржуазия жне пролетариат пайда болды.
3) капиталистік оамны леуметтік рылымы- буржуазияны ртрлі топтары:
орта тап жне жмысшылар, монополистік буржуазия, сонымен атар ірі
нерксіпшілер, бизнесмендер, банкирлер;
4) социалистік оамны леуметтік рылымы- жмысшы табы, кооперативтік шаруашылы, интеллигенция, жекеменшік ксіпкерлер жігі, ксіби жне демографиялы топтар, лтты ауымдастытар.

леуметтік мобилдік- адамдарды ртрлі объективті жне субъективті факторларды серінен бір леуметтік жіктен басасына ауысуы. леуметтік мобилдік горизонталды жне вертикалды болады.
Горизонталды мобилдік- адамдарды оамны леуметтік рылымыны бір дегейінде тран бір леуметтік топтан басасына ауысуы.
Вертикалыд мобилдік- адамдарды иерархиялы тртіпте леуметтік орнын ауыстыруы.