Леуметтік зерттеу бадарламаларыны негізгі элементтері жне оларды арасындаы байланыс

Социологиялы зерттеу — методологиялы, методикалы жне йымдастырмалы – техникалы процедураларды логикалы жаластырмалы жйесі, бір-бірімен орта масатпен байланысты: зерттеу былысы немесе рдісі жнінде млімет алу жне оны леуметтік басару тжірибесінде олдану.

Социологиялы зерттеу трт зара байланысан кезенен трады:

— зерттеуге дайынды;

— бастапы апаратты жинатау;

— жиналан апаратты деу жне ЭВМда деуге дайындау;

— делген апаратты талдау.

Зерттеу нтижелері бойынша, есеп дайындау, орытындыларды жне кепілдемені тжырымдау.

Барлау зерттеу – социологиялы зертеулерді е арапайым трі. Ол шаын зерттеу жиынтыын амтиды жне арапайым бадарлама мен клемі ысылан инструментарийге негізделеді. Барлау зерттеу тере жне клемді зерттеуді алдын ала сатысы ретінде олданылуы ммкін (егер иынды аз немесе млде зерттелмеген жадайда). Бастапы апарат жинауды е арапайым дісі олданылады (дейі дебиетті анализі, эксперттерді срау).

Суреттеу зерттеу. Масаты мен міндеті бойынша, ол зерттеу былысы жне оны рылымды кезедері жнінде біршама ттас тсінік беретін эмпирикалы малматтарды алуды кздейді. Толы делген бадарлама бойынша жргізіледі. Суреттеу зерттеу трі талдау объектісі — лкен адамдар ауымдастыы (ала, аудан, облыс, аума халы) болан кезде олданылады.

Аналитикалы зерттеу – зерттелетін былысты рылымды элементтерін бейнелеуді ана масат оймайды, сондай–а тжірибелік ндылыы жоары болып келетін негізіні себептерін айындауа баытталан, социологиялы зерттеуді тередетілген трі болып табылады. Аналитикалы зерттеу дайындыы біршама уаыт талап ететін, мият растырылан бадарлама мен инстументарийды талап етеді. Зерттеу объекті жнінде крініс алу шін, барлау жне бейнелеу зерттеу трлерін олданады.олданылан дістер негізінде бл зерттеу жиынты сипата ие болады. (зерттеуді ртрлі дістері олданылады).Социологиялы зерттеу трін тадаудан кейін, социологиялы зерттеу бадарламасын растыруа кшеді. Бл жатты ылыми негізделу дрежесінен жргізілген социологиялы зерттеуді сапалы дегейі айындалады.

Социологиялы зерттеу бадарламасы – ылыми жат, дістемелік тсілдерді жан-жаты теоретикалы негізделуін жне барлы блімдері бір ттаса біріккен, леуметтік рдіс немесе былысты зерттеуде дістемелік амалдарды олданудан трады.

Зерттеу бадарламасы екі блімнен трады – дістемелік жне дістік. дістемелік блім мселені негізделуі мен тжырымдауын, зерттеу масаты мен міндетін суреттеу, зерттеуді обьекті мен пнін анытау, негізгі ымдарды логикалы талдауын жасау, жмыс гипотезаларын тжырымдаудан трады. Бадарламаны дістік бліміне зерттеу жиынтыын анытау (срыптау), бастапы апарат жинауда олданылан дістерге сипаттама беру, апарат жинаудаы инструментарияларды логикалы рылымы, логикалы кестелер жне оны ЭВМ-да деу элементтері кіреді.

Бадарлама жмыс жоспарымен толытырылады. Онда жмыс кезедері, зерттеуді жргізу уаыты, ылыми, йымдастыру жне аржы шыындарыны клемі реттеледі.

Тжірибені белгілеуі бойынша, бадарламаны растыруа зерттеуді жргізуге араанда кп уаыт ажеттілігін белгіледі. Мият растырылан социологиялы зерттеу бадарламасы оны жоары ылыми дрежеде іске асыруыны кепілдеме шартыны бірі есептеледі. Бадарламаны негізгі элементтері сынылатын оулытарда (4,5,6) жеке-жеке арастырылатындытан, ерекше назар талап ететін, бадарлама бліктеріні сипаттамасына тоталайы.

Зерттеуді мселесіні тжырымдалуы мен негізделуі

Наты социологиялы зерттеуді ткізуді себебіне леуметтік мірді арама-айшылыы болып табылады. Осылай, мысалы тла дамуыны ажетті дегейі мен оу орын тлектеріні жалпы дамуыны шын дегейі арасында айшылытар леуметтік мселені райды.

Объективті арама-айшылыты сипаты, леуметтік мселені негізінде жататын, зерттеу трін айындайды. (оны теоретикалы немесе олданбалы баытын)

детте, эмпирикалы социологиялы зерттеу аралас болып табылады: ол тек тжірибелік ана емес, сондай-а ылыми мселелерді шешеді.

Мселелік леуметтік жадай ылыми мселеде наты бейнеленеді, онда ол оам сранысы мен білімі арасындаы арама-айшылы ретінде жне оны белгілі рекеттер негізінде йымдастыруда іске асыруды жолдарын мен амалдарын білмеуден трады.

Егер леуметтік мселені белгілі ралдармен шешуге болса, онда бл тжірибелік мселе болып табылады. ылыми мселелерді шешуді ерекшелігіне жаа білім алу, сондай-а мселені тжірибе аспектісін ылымимен штастыру жатады.

Зерттеу мселесін тжырымдау рдісінде едуір толы жне айынды крініс алуа тырысады. Шын леуметтік жадайды крсетпейтін немесе брын шешілеген иындытарды ала масат етіп оюдан бас тарту керек.Ке жоспарлы мселелерді оюдан да бас тартан жн, себебі бір зерттеу шеберінде бірнеше мселерді шешу масатсыз болып келеді.

Зерттеу масаттарын белгілеу

Социологиялы зерттеуді масаты айрыша оны баытын – теоретикалы немесе олданбалы белгілейді. Зерттеу бадарламасы андай мселені шешу шін жне берілген зерттеу андай нтижеге баытталады деген наты сраа жауап беру керек.

Масат пен гипотезалара сай зерттеу міндеттері айындалады, олар негізгі жне негізгі емеске блінеді.Негізгі зерттеу міндеттері орталы сраа жауап ретінде зерттеу мселелерін шешуді ралдары мен жолдары андай деген ізденісінен трады.

Негізгі емес міндеттер зерттеу мселесіне тікелей атысы жо, осымша гипотезаларды тексеру шін ойылады. Негізгі емес міндеттер жаа бадарлама бойынша, жаа зерттеу дайындауа кмек крсете алады.Зерттеу объекті мен пнін белгілеу

Социологиялы зерттеуді объектісіне ке маынада леуметтік рдіс немесе леуметтік шынды саласы, немесе леуметтік арама-айшылытан тратын, андай да бір оамды атынастар жатады.

Тар маынада социологиялы зерттеу объектісіне андай да бір леуметтік мселені, яни адамдар ауымдастыыны жне оларды рекетіні белгілі асиеті болып табылады.

Зерттеу объектісін суреттеу барысында келесі сипаттамаларды ескеру ажет: ксіптік ерекшелігі, кеістік шектеулігі (ауыл, ала), функционалды баыттылыы (ндірістік, трмысты, саяси жне т.б.), уаытша шекаралары (зерттеу жргізу мерзімін белгілейді).

Социологиялы зерттеуді кезедері ндірістік циклдара байланысты белгіленеді(жмыс кні, жмыс сменасы).Зерттеу пні зерттеу мселелерін едуір толы айындайтын, объект асиеттері мен жатарынан трады